мейрамбек

жоспары

КІРІСПЕ

ЭЕМ көмегімен автоматты жобалау жүйелерінің мәселелерін шешу жүйелік енулерге, яғни АЖЖны құру мен ендіруге – техникалық обьектілерді автоматты жобалау жүйелері; ол техникалық тапсырмадан конструкторлы және технологиялық құжаттаманы толық көлемге дейін өңдеуде тапсырманың барлық кешенін шешеді. Бұған қазіргі техникалық құралдар мен математикалық қамсыздандыру, параметрлер мен жобалы конструкторлы үрдістің тапсырмаларының максимал есебімен таңдалатын сипаттамалдың бірігуі арқылы қол жеткізіледі. АЖЖ нақты жобалы ұйымдарының бөлімшелерімен өзарабайланысқан автоматты жобалау құралдарының кешенінен тұратын ірі ұйымды техникалық жүйе болып табылады.

Қазіргі заманғы есептеу техникасы құралдары көмегімен құрылатын барлық жобалар автоматтандырылған болып табылады.

Жобалы құрылымдық жұмыстарда қолданылған ЭЕМ өзінің дамуында бірнеше кезеңнен өтіп, біршама өзгерістерге ұшырады.

Яғни есептеу техникасының пайда болуымен нақты есептеу сипаттамалары бар жоба тапсырмаларының автоматизациясына акцент жасалды, сол кезде қолдық жобалауға бағытталған әдістемелер өңделді.

Содан кейін жиналған тәжірибеге қарай есептеу математикасы әдістемесі негізінде автоматтандырылған есептеу бағдарламаларын құра бастады (параметрлік оптимизация, соңғы элемент әдістемесі).

Ары қарай ЭЕМна есептеу мен рутинді жобалы тапсырмаларды шешуге арналған әмбебап бағдарламалар пайда болды (сызбалар, специфика, текстті құжаттар дайындау).

Сонымен бүгін АЖЖ:

Біріншіден, АЖЖ – бұл күрделі техникалық жүйе. Қазіргі АЖЖ техникалық қамсыздануы есептеу техникасы мен ұйымдық техника, деректерді тарату құралы, өлшеуіш жіне басқа құралдардан тұратын аппаратты құралдар жиынтығы. Бұл құралдар әр түрлі әрекет принципінде құрылған, құрамында прецинзионды құрылғылар бар, өте көптеген элементтнрден тұрады, біріншіден электронды мен электромеханикалық, көбінесе физикалық мүмкіндіктер шегінде жұмыс жасайды (ақпаратты тарату әдісі бойынша, тасығышта ақпаратты жазу тығыздығы, электромеханикалық буындардың орын ауыстыру жылдамдығы). АЖЖ күрделі құрылғысы ЭЕМ болып табылады, ол ақпаратты өңдеу мен басқару функцияларының орындалу күрделігімен шарттандырылады

Екіншіден, АЖЖ – бұл бөлінбейтін бағдарламалы техникалық кешенді қалыптастыратын аппаратты мен бағдарламалық кешенді қалыптастыратын

АЖЖ бағдарламалық қамсыздануы жалпыжүйелік бағдарламалар, базалық және қолданбалы бағдарламалық қамсызданудан тұрады: деректер базасы мен білім базасын жобалайтын және қызмет көрсететін, бөлек операцияларды орындайтын ішкі жүйелердің операциялы жүйелері.

Осы бағдарламалардың дұрыс қызмет етуі мен әрекеттесуі тек жүйе жұмысынан ғана емес, оның жқмысқабілеттігіне де байланысты. Қазіргі АЖЖ операционды жүйелері мен жобаланатын ішкі жүйелерді адам құрған интеллектуалды жасанды жүйе деуге болады. АЖЖ пайдаланатын қызмет көрсетуі оның аппараттық пен бағдарламалық қамсыздануынан тұруы керек.

Үшіншіден, АЖЖ – бұл ақпаратты түрлендіру жүйелері, соның ішінде сандық жүйелер, сондықтан, энергия, құрам мен пішінді түрлендіретін жүйелерге қарағанда, жұмысқабілеттікпен қатар оның жұмысының қабілетінсіз деректерді функционалды түрлендіру. АЖЖ, соның ішінде ЭЕМ әр түрлі құрылғыларының жұмысындағы қателіктер жобалы операциялар, енгізу шығару, деректерді түрлендіруді орындаудың нақты нәтижелерін шатастырып қана қоймай, оның құрамдас бөлігі ретіндегі жадыдағы ақпаратты сақтауға кедергі келтіреді.

Төртіншіден, АЖЖ - адам−машиналық жүйе. Жүйе көпқолданушы бола алады, ал олардың жобалашымен арақатынасы нақты уақыт масштабында диалогты режимде іске асырылады. Қолданушылар мен қызмет көрсетуші персоналдың бұрыс іс әрекеті жүйенің құрыс функционалдауын бұзады.

Бесіншіден, АЖЖ – кездейсоқ факторлар әрекеті шартында функционалдайтын қызмет көрсету оъектісі.Алдын ала жоспарланбаған, кездейсоқтар осы сұранымдарға қызмет көрсетуге арналған әр түрлі жүйе құрылғылары, жады көлемі, жұмыс процессорының уақыты мен ЭЕМ мен АЖЖ құрылғылары арасындағы канал бойынша таратылады. Сонымен қатар, кездейсоқтар әртүрлі қателіктерден пайда болатын жұмысқабілеттіліктің бұзылуы болып табылады.

Күрделі жүйе ретінде АЖЖ жүйенің толық көпдеңгейлі және оның бөлек компаненттерінің сипатталуы – құрылым деңгейі, ыфункционалды сұлба, уақыт диаграммалары, микробағдарлама, бағдарлама алгоритмі және т.б.

Эксплуатационды қызмет көрсету эксплуатацияны пайдаланудан алып тастауға дейін өмір бойы өасында жүреді.

Жалпы жағдайда АЖЖ қызмет көрсетуінің келесі түрлерін бөліп қарауға болады: сақтау, орнату, пайдалану орнында төсеніш, пайдалануға ендіру мен қалыпты жұмыста қызмет көрсету, олар өз кезегінде жоспарлы профилактикалық, жұмысқабілеттілікті бақылау, қателікті болжау мен жою, бағдарламалық қамсыздандыру мен ақпаратты базаларға бөлінеді.Пайдаланатын қызмет көрсету оъектісі ретінде АЖЖ оның дұрыс ұйымдасуын, пайдаланушы қызмет көрсету бойынша мамандарды дайындау

1 Технологиялық бөлім

1.1 Металл жонғыш білдегінің тарихы

Металл жону білдегінің шығарылуын тарих б.э.д 650 жж жатқызады. Білдек арасына ағаштан, сүйек немесе мүйізден жасалған дайындама қысылатын екі сәйкес осьті орнатылған орталық түрінде болды. Құл немесе шебер көмекшісі дайындаманы айналдырды (бір жаққа қарай бір немесе бірнеше айналым және керісінше).Шебер кескішті қолымен ұстап, қажет жерге дайындаманы қысып, дайындамаға қажетті пішінді беріп, жоңқаны алып отырды.

Кейінірек дайындаманы алуға әлсіз тартылған адырналы пиязды қолданды. Адырнаны дайындама айналасында тұсақ құратындай дайындаманың цилиндрлік бөлігінде айналдырды. Пияздың әр жаққа қозғалысы кезінде дайындама өзінің осі бойымен екі жаққа қозғалыс жасайтын болған.

XIV – XV ғғ. Пышақ жетекті металл жонғыш станоктар кең таралды. Пышақты жетек станок үстіне консольды бекітілген тығыз сырғауылдан тұрды. Сырғауыл соңына дайындамаға бір ораммен айналған және педаль төменгі соңына бекітілген жіңішке арқан бекітілді. Педальға басқанда жіңішке арқан дайындаманы бір екі айналым жасап, арқанды иілдіретін. Арқанды жібергенде сырғауыл түзуленіп, арқанды жоғарыға тартты жәнеидайындама сол айналымды басқа жаққа қарай жасады.

1430 жж таман очеп орнына педаль, шатун мен қисықтықтан тұратын механизмді қолданды, осылайша 20ғ. Тігін машинасы жетегіне ұқсас жетек алынды. Осы уақыттан бастап металл жонғыш станоктағы дайындама айналмалы тербеліс қозғалысының орнына үйкелістің барлық үрдісі кезінде бір жақты қозғалысты иеленді.

1500 ж. Металл жонғыш білдекорталықтар арасында бекітілетін болат орталықтар мен люнеттері болды. Мұндай станоктарда айналу денелері – шарға дейінгі күрделі бөлшектерді өңдейді. Бірақ ол кездегі станоктардың жетегі металл өңдеуге аз қуатты болды, ал кескішті ұстайтын қол күші дайындаманың жоңқасын алуға жеткіліксіз болды. Металлды өңдеу нәтижесінде аз тиімді болды, жұмысшы қолды арнайы механизммен алмастыру, ал бұлшық ет күшін станокты қозғалысқа келтірітен қуатты қозғалтқышпен алмастыру қажеттілігі туды.

Сулық дөңгелектің пайда болуы еңбек өнімділігін арттырды, 14 ғ. Ортасынан сулық жетектер металл өңдеуде тарала бастады.

XVI ғ. Ортасында Жак Бессон (1569 г.қайтыс болған) – цилиндрлі винттерді кесуге арналған металл жонғыш станоктарды ойлап шығарды.

XVIIғ. Басында Андрей Константинович Нартов (1693-1756), Петра бірінщшінің механигі суппортты механизацияланған және тісті дөңгелек алмасуымен винткескіш білдек пен металл жонғыш көшіруші станокты жасады.

XVIIғ. Өңделетін бұйым сулық дөңгелек көмегімен қозғалатын металл жонғыш станоктар пайда болды, бірақ кескішті әлі де қолда ұстап тұратын болған. 18ғ. Басында металл жонғыш станоктарды ағаш емес, металл кесуде қолдана бастады, сондықтан кескішті қатты бекіту мәселесі мен үстелдің өңделетін бетінде орын ауыстырады. Өзіжүретін суппорт мәселесі 1712 жылы А.К.Нартовтың көшірме білдегінде шешілді.

Кескіштің механизациялы қозғалысына зеттеушілер ұзақ жүрді. Бұл мәселе ең бірінші кескішті кесу, күрделі бейнелерді салуда, тісті дөңгелектерді дайындауда пайда болды. Білікте тілімді алу үшін бірінші білікке қажетті енде қағаз таспаны құйды, оның жанына болашақ кеспенің контурын салды. Белгіден кейін кеспені қолмен аралағышпен аралады. Мұндай үрдістің еңбек өнімділігі тұрмақ, мұндай кесудің сапасы қанағаттанарлық емес. А Нартов бұл операцияның механизация тапсырмасын ғана емес, 1718-1729 жж. Өзі осы сұлбаны жүзеге асырды. Көшірме саусағы мен суппорт бір жүріс винтпен қозғалысқа келтірілді, бірақ кесу мен көшіру қадамы әр түрлі. Осылайша, өңделетін дайындаманың ось бойынша супорттың автоматты орын ауыстыруын қамтамасыз етеді. Көлденең беріліс болмайды, оның орнына «көшір−дайындама» тарту жүйесі ендірілді. Сондықтан, суппортты құру бойынша жұмыстар жалғасты. Өздерінің суппорттарын тульск механиктері Алексей Сурнин мен Павел Захава жасады. Суппорттың жетілген сұлбасын ағылшын станокқұрғышы Модсли жасады, бірақ А.К. Нартов осы тапсырманың шешімін тапқандардың біріншісі болып қала береді.

Негізі винттердің кесілуі ұзақ уақыт бойы күрделі тапсырма болып келді, себебі жағары дәлдік пен шеберлікті қажет етті. Механиктер бұл тапсырманы қалай жеңілдетерін ұзақ ойланды. 1701 жылы Ш. Плюме еңбегінде примитивті жетек көмегімен винттің кесілу әдісі қарастырылды. Бұл үшін дайындамаға құйымшақ ретінде винттің кесілу әдісі сипатталды. Винттің қанықтырылатын қадамы дайындамаға кесілетін винт қадамына тең болуы керек. Содан кейін дайындамаларды қарапайым ағаш қысқышқа орналастырылады. Алдыңғы қысқыш дайындама денесін ұстап тұрады, ал артқы қысқышқа дәнекерленген винт орнатылды. Винт айналған кезде артқы қысқыштың ағаш ұясы винт пішінінде алынып, гайка ретінде қызмет етті, нәтижесінде дайындамақысқыштың алдыңғы жағына көшті. Беріліс қозғалмайтын винтке қажетті қадаммен кесуге мүмкіндік берді. Мұндай бейімделу 1785 жылы металл жонғыш винткескіш станокка беріледі, ол Модсли саногының жалғасы болды. Бұл кеспелерді внттерде машиналы әдіспен кесуге мүмкіндік береді: жұмысшы дайындаманы Плюме бейімделуі секілді айналысқа келтірді, ол қозғалмайтын кекішке қатысты орын ауыстыра бастады. Осылайша, бұйымда шпиндель кепесіне сәйкес кеспе алынды. Өңдеудің дәлдігі мен тіксызықтығы құралды бағыттайтын жұмысшы қолының күші мен қаттылығына байланысты. Сонымен қатар, шпиндельдегі кеспе тек қысқа 8-10 мм болады.[2]

1751 ж. Ж. Вокансон Францияда техникалық мәліметтері бойынша әмбебепқа жақын станок құрды. Ол металлдан жасалып, орнағы қуатты, екі металл орталығы, екі бағытталған V-тәріздес пішін, мысты суппорттан тұрды. Бұл станокта патронда дайындаманы қысу жүйесі болмады., бірақ бұл құрылғы басқа құрылымдарда болды. Мұнда дайындамалар тек орталықта бекітілді. Орталықтар арасындағы ара қашықтықты10 см шегінде ауыстыруға болады. Сондықтан, Вокансона білдегінде тек бірдей ұзындықты бөлшектерді өңдеуге болады.

1778 ж. ағылшын Д. Рамедон кесуге арналған екі түрлі станокты жасады. Бір станокта дайындама бойымен параллель бағыттауышпен алмаз кескіш құрал қозғалды, орын ауыстыру жылдамдығы эталонды винт айналуымен берілді. Ауыстырылатын шестерня әртүрлі қадамдық кеспелер алуға мүмкіндік берді. Екінші станок эталон ұзындығына қарағанда ұзындығы үлкен бөлшекті, әр түрлі қадам кеспелерін дайындады. Кескіш орталық шпонкаға айналатын ағым көмегімен дайындама бойымен қозғалды.

1795 ж. француз механигі Сено винттерді кесуге арналған арнайы металл жонғыш станокты дайындады. Конструктор ауыстырылатын шестерня, үлкен жүргіш винт, қарапайым механизацияланған суппортты қарастырды. Станок әртүрлі бұйымдармен безендіруден арылды.

Жиналған тәжірибе 18ғасыр аяғына машинажасау негізі болған әмбебеп металл жонғыш станокты құрды. Оның авторы Генри Модсли болды. 1794 жылы ол суппорт құрылыйын құрды. 1798 жылы білдек өндірісі бойынша өзінің шеберханасын негіздеп, суппортты біршама жетілдірді, ол әмбебеп металл жонғыш станоктың нұсқасын алуға мүмкіндік берді. 1800 жылы Модсли бұл станокты жетілдіріп, жонғыш винткескіш станоктарда бар барлық элементтерден тұратын үшінші нұсқаны құрды. Модсли бөлшектердің кейбір түрінің унификациясын түсініп, кескіштер стандартын ендірді. ОЛ кескіштерге белгілер мен плашка жиынтықтарын шығара бастады.

Модслидің шәкірті мен оның жалғастырушысы Р. Робертс болды. Ол металл жонғыш станокты жақсартты, ол жүргіш винтті орнақ алдына орналастырды, тісті берілісті қосты, басқару қолдарын алдына шығарды, орнақ панелі мен білдекті басқаруды қолайлы жасады. Бұл станок 1909 жылға дейін жұмыс жасады.

Модслидің алдыңғы қызметкері - Д.Клемент үлкен диаметрлі бөлшектерді өңдеуге арналған лобожонғыш станокты құрды. Бөлшектің тұрақты айналу жылдамдығы мен берілістің тұрақты жылдамдығы кескіш қозғалысына байланысты пернифериядан кесудің орталық жылдамдығына дейін түсетін болады және жылдамдықты арттыру жүйесін жасады.

1835 жылы Д. Витворт көлденең беріліс механизмімен байланысты көлденең бағыттағы автоматты берілісті ойлап тапты. Осымен металл жонғыш станоктың принципиалды жетілуі аяқталды.

Келесі кезең – металл жонғыш станрктардың автоматтандырылуы. Бұл жердегі біріншілік американдықтарда жатқызылды. АҚШта металлдарды өңдеу техникасы дамуы Еуронаға қарағанда кеш басталды. Американдық станоктар 19 ғасырдың бірінші жартысында Модсли станогына жол беретін.

19 ғасырдың екінші жартысында американдық станоктардың сапасы жеткілікті жетілдірілді. Білдектер серимямен шығарылды, бір фирмамен шығарылатындардың бөлшектері мен блоктарына толық байланыс енгізілді. Бөлшекті бұзуда заводтан ұқсас бөлшекті ешбір қиындықсық ауыстырды.

19 ғасырдың екінші жартысында өңдеудің толық механизациясын қамтамасыз ететін элементтер ендірілді – екі координат бойынша автоматты беріліс блогы, беріліс мен кескішті бекітудің жетілген жүйесі. Кесу мен беріліс режимі тез, әрі еш қиындықсыз іске асырылды. Металл жонғыш станоктарда автоматика элементтері болды – белгілі өлшемге жеткенде станоктың автоматты тоқтауы, жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі.

Бірақ американдық білдек жасаудың негізгі жетістігі әдеттегә металл жонғыш станоктың дамуы емес, оның жаңа модификациясы - револьверлі білдек болды. Жаңа атылатын қаруды дайындау қажеттілігіне байланысты (револьвер) С.Фитч 1845 жылы револьверлі баста сегіз кесуші құралмен револьверлі білдекті өңдеп жасады. Құралды ауыстыру жылдамдығы сериялы өнім дайындауда өндірістілікті арттырды. Бұл білдек автоматтарды құруда маңызды қадам болды.

Ағаш өңдеуде бірінші білдек автоматтар пайда болған: 1842 жылы мұндай автоматты К.Випиль , ал 1846 жылы Т.Слоан құрды. Бірінші әмбебап металл жонғыш станокты 1873 жылы Хр. Спенсер жасады.

1.2 Білдек түрлері. Жонғыш білдек.

Тағайындалуы, жіктелуі мен қолданылу облысы . Автоматты және жартылай автоматты режимде жұмыс істейтін жонғыш білдектер тобы әртүрлі айналу беттерінің дайындамаларын өңдеуге арналған. Мұнда қарапайым беттерді өңдеудің жоғары тиімді технологиялық әдістері қолданылады: көлденең берілісті кең кескішпен өңдеу, сыртықы және ішікі беттерді фасонды кескіштермен ұштау, жолақ кескіш бастамаларды қолдану. Дайындаманы өңдеудің бірнеше құралдарының концентрациясы біруақытта қолданылады: екі немесе одан көп кескіш, кескіш пен бұрғы және т.б. Көрсетілген және басқалардың сәйкестенуі өңдеуді тез әрі жылдам жүргізуге мүмкіндік береді. Бұл құрылғылар жұмысқа бір моментте бір уақытта бір жерге орнатылуы керек. Мұны қамтамасыз ету үшін уақыт пен материалдың қосымша шығыны қажет, бұл жабдықты тек массалы ірісериялы өндіруде ғана рационалды жасайды, яғни массалыц, ірісериялы және сериялы өндіріс. Бұл жағдайда дайындаманы өңдеудің уақытын қысқарту автомат немесе жартылай автомат шығын толтырады және бөлшек партияларын дайындауда еңбек шығындарын азайтады.[1]

Біршпиндельді автоматтар және жартылай автоматтар ЭНИМС жіктелуі бойынша бірінші типке жатады к первому типу, ал көпшпиндельділер — бірінші топтың екінші тип станоктарына жатады, ол мына модель білдектерінің белгіленуінді: 1112, 1Б125, 1Д118, ПОЗА, 1Ш6П, 1А225-6, 1К282, 1А240П-8, 1265М-8, 1283 және т.б.

Берілген білдекте бірдей бөлшектерді дайындауда жұмыс циклі бөлінуі мүмкін, яғни бөлек әректтер мен қозғалыстардың периодты қайталануы. Мұнда орындаушы механизмнің өңдеу объектісіне тікелей әсері дайындаманың пішінін, қасиетін және өлшемдерін өзгеріске келтірмейтін әрекеттермен кезектеседі. Осылайша, жұмыс циклін Т жұмыс жүрісінің уақыты tр мен бос жүріс уақытына tх бөлуге болады:

T=tр+tх.

Жұмыс циклінің уақытында автомат немесе жартылай автомат басқа металлкескіш станоктар сияқты бір бөлшекті өңдейді. Жұмыс циклін іске асыру әдісі білдекті жұмысшы оператормен қызмет ететін автомат, жартылай автомат және қарапайым білдек ретінде сипаттайды. Автомат адам көмектесуінсіз жұмыс циклінің барлық әрекетін өзіндік орындайтын және берілген технологиялық үрдісті орындауға арналған өзіндік басқарылатын жұмысшы машина. Егер автоматты цикл жұмысынң қайталануы үшін жұмысшының көмегі қажет болса, онда мұндай білдек жартылай автоматты деп аталады.

Жонғыш автоматтар мен жартылай автоматтарын белгілері бойынша жіктейді: әмбебептылық дәрежесі, шпидель орналасуы мен олардың саны, дайындама түрі және т.б. Дайындама түрі бойынша білдектерді бөлек өңделетін дайындама немесе томпак деп бөледі: патронды мен томпакты. Шпиндельдің тік және көлденең орналасуымен бір және көп шпиндельді автоматтар мен жартылай автоматтар деп бөледі. Кейбір жағдайларда жіңішке тағайындалуда автоматтар мен жартылай автоматтарды қолданады, мысалы, мойынды немесе жұдырықты біліктерді өңдеуге арналған мойынтірек сақинасы немесе басқа бөлшектердің беттері. Басқа автоматтар мен жартылай автоматтар беттер мен бөлшектердің кең номенклатурасын өңдеуге мүмкіндік береді— бұл әмбебеп түрдің станок автоматтары.

Жұмыстың орындалу сипаты бойынша фасонды-кесілетін, фасонды-бойлық және жонғыш-револьверлі жұмыстар деп бөледі. Фасонды-кесілетін автоматтар айналатын дайындаманы кескішпен өңдейді, яғни оське перпендикуляр орын ауыстыратын дайындамалар. Фасонды-бойлық автоматтар айналмалы және қозғалатын дайндаманы оның радиусымен орын ауыстыратын кескішпен ұштайды. Осы қозғалыстардың бірігуі үлкен ұзындықты фасонды бөлшектерді өңдеуге мүмкіндік береді. Айналмалы дайындаманың револьверлі өңделуі револьверлі басқа бекітілген құралдардың жүйелігімен жүргізіледі.

Білдек атауында жіктеудің негізгі белгіліері бейнеленеді: жонғыш-револьверлі біршпиндельді прутокты автомат, жонғыш біршпиндельді бойлық ұшталатын автомат, жонғыш алтышпиндельді көлденең прутокты автомат, жонғыш сегізпшпиндельді тік жартылай автомат, жонғыш –көшіруші таратылатын біліктің жұдырықты қапталын өңдеуге арналаған жартылай автомат және т.б.

Жонғыш біршпиндельді жартылай автоматтар мен оларда орындалатын жұмыстардың негізгі буындары мен жұмсшы қозғалысы. Жонғыш біршпиндельді жартылай автоматтарды шпиндель осьі тік немесе көлденең орналасумен шығарылады. Көбінесе бұл жонғыш білдектер жетінші немесе сегізінші типке жатады, ол мына білдектер моделін көрсетеді: 1712, 1708, 1А720 және т.б. Барлық жартылай автоматтар көпкескіш автоматтар болып табылады, және жалпы құралдар саны бірнеше ондықтарға жетуі мүмкін. Бірақ кейбір көшірушіге жататын жартылай автоматтардың бөлшектерінің негізгі қапталы тек бір кескішпен қалыптасады, ал торс пен канавканың кесілуі — тағы бір немесе бірнеше кескішпен кесіледі. Осы типтің барлық жартылай автоматтарын үш түрге бөледі: көпкесілетін, көшіруші және көпкескіш-көшіруші.

Компановка бойынша көпкесілетін жартылай автоматтар (мод. 1А730 мен 1А720) қарапайым жонғыш станоктарға сәйкес келеді, бірақ екі суппорт болуымен ерекшеленеді: алдыңғы немесе бойлық және артқы немесе көлденең. Олар дайындаманы орталықта немасе патронда орналастыруда жонғыш жұмыстарына арналған. Оларда әрбір суппорттағы бірнеше кескішпен цилиндрлік немесе торсты беттер өңделеді. Көпқадамдық біліктер, поршень, тісті дөңгелек блогы және басқа бөлшектерді өңдеуге арналған массалы және ірісериялы өндірісті қолданады. Шпиндель мен суппорт берілісінің айналу жиілігінің баптауы арнайы дөңгелектер көмегімен іске асады. Білдектің қатты құрылымы қаттыерітілген лезвиемен көпкесілетін өңдеуді жүргізуге мүмкіндік береді.

Көшіруші жартылай автоматтар жетектің төменгі қуатында өңдеулер жүргізуге мүмкіндік береді (мод. 1712, 1722), себебі негізгі қаптал тек бір екі кескішпен өңделеді. Жартылай автомат суппорттың орын ауыстыруы мен дайындама қысылуына арналған гидравликалық жетектен тұрады, сонымен қатар гидрокөшіргіш құрылғылар. Жоғарғы көшіруші суппорттан басқа канавка мен торсты кесетін бір екі төменгі көлденең суппорт бар (сур. 100).

Бұл жартылай автоматтардың компоновкасы көпкескіш компановкадан біршамма ерекшеленеді: суппорттар тік орналасқан десе де болады, (горизонталь кеңістіктің 75° бұрышымен), бұл өңдеу аумағын көруді жеңілдетеді, автоматты желіге жартылай автоматтың орнатылуы мен оның автоматты жүктейтін құрылғымен жабдықталған.

Біршпиндельді жартылай автоматтардың үшінші түрі — көпкесілетін-көшіргіштер (мод. 1708, 1713) — алдыңғы екі түрлі жартылай автоматтың жақсы белгілері тән. Мұнда көшіру жоғарғы бір екі көшіріші суппорттан копирге тәуелсіз жүргізіледі, ал көлденең бір екі суппорт көптеген кескішке тәуелсіз әрекет етеді. Жартылай автоматтардың сипаттық буындарына ең алдымен гидрокөшіруші суппорт жатады.

Орталықта орнатылған суппорт электроқозғалтқыштан жылдамдық қорабы арқылы айналысқа келеді. Жоғарғы көшіруші суппорт кескішпен, гидроцилиндрден бойлық орын ауыстыруды алады. Суппортпен біруақытта артқы жылтырау корпусы қозғала бастайды. Кескіш формасымен бірге жылтыратқыш щупы бөлшек қапталына сәйкес копир серіппесіне қысылып тұрады. Копирдің көлденең s1 көшіруші суппорттың көлденең бағытымен орын ауыстыратын аумағы бойынша қозғалыс гидроцилиндрдегі теңдікті бұзады. Копир қапталының көтерілуі немесе төмендеуі корпусқа қатысты жылтыратқыш щупының орын ауыстыруына сәйкес келеді. Осы кезде құбырдағы сұйықтық цилиндр поршенінің үстіңгі немесе астыңғы жиегіне түсе бастайды. Суппорт пен корпус жылтырағы тығыз байланысқан және суретте көрсетілген теңдік жағдайға көшуге тырысады. Жылтыратқыш пен суппорттан ығыстырылатын сұйықтық құбыр арқылы бакке құйылады. Кескіштің кесетін биіктігі sпрод.бөлшегі немесе оған перпендикуляр $1осі бойымен қозғалысын алады, немесе s күрделі қозғалысы. Ол әрбір контур бойынша кескіштің орын ауыстыруын қамтамасыз етеді.

Көлденең суппорттар гидроцилиндрмен орын ауыстыратын копирден жұмыс істейді. Көлденең суппорттың гидрожүйе жетегі оның қайта түсуін іске асырады. Мұндай командаларды орындауға арналған жұмыстардың іске асыруын басқару.

Артқы сырғауылының пинольды дайындамасының қысылуының гидрожүйесі жылтыратқыш пилот қолымен басқарылады.

Біршпиндельді автоматтың жонғыш револьверінің жұмысшы қозғалысы мен онда орындалатын жұмыстардың негізгі түйіндері. Отандық станок құрғыш өнеркәсіп пруток пен даналы дайындаманы өңдеуден дөңгелек пруток өлшемі 12, 18. 25, 36, 40 мм, алтышекті 10, 15. 20, 30, 34 мм мен квадратты 8, 13, 17, 25, 27 мм біршпиндельді жонғыш револьверлі автоматтарды шығарады . Дөңгелек прутоктың өлшемі мына модельдерде бейнеленеді : 1Д118, 1Б125, 1Б140 және т.б.[1]

Бөлшектерді кесу, торстарды кесу, бұрғылау, зенкерлеуді қажет ететін массалы және ірісериялы өндіріске арналған 1Б140 модельді автоматты қарастырайық. 3000 мм ұзындықты жаңа томпакты жүктеу қолмен іске асырылады, беріліс автоматының жұмыс үрдісінде басқа бос пен жұмысшы жүріс секілді автоматты орындалады.

Револьверді басша 5 ұяшықты револьверлі бас револьверлі суппорттың 7 бұрылыстың горизонталь көлденең осьті иеленеді. . Суппорт sГ көлденең жұмысшы бойлық берілісін иеленді және құралды 1/6 айналым бөлігіне бұру жолымен дайындамадан кейін жылдам ығыстырылады.

Төрт суппорттан — екі горизонталь 1 және екі вертикаль 4 —snon көлденең берілісті дайындаманы өңдеуге болады. Алдыңғы горизонталькөлденең суппортта 1 алдыңғы суппортқа 90о бағытпен қозғалатын көлденең суппорт орналасқан. Кесудің айналмалы қозғалысымен 2 дайындама алынады, ол цангті патронға қысылған және шпиндель ішінен өтеді. Шпиндель жетегі клинобелдік пен электромагнитті муфтаның жылдамдық қораьы арқылы электроқозғалтқыштан іске асырылады. Шпиндельдің айналу жиілігінің автоматты өзгеруі коман-доаппаратпен через электромуфта мен муфта арқылы іске асырылады.

Автоматтағы тесу мен бұрғылау шпиндельдің сол жақты айналуымен жүргізіледі.

Білдектің барлық мақсатты буындары мен көмекші мен тарату білігінің көмекші біліктен бөлек электроқозғалтқыштан жұппен басқарылады. станок механизмдері Баптауда айналу маховик 8 жүзеге асырылады. Автомат шпиндельдің қосылу жүйесін бағдарламалауға, бейімделудің электроқозғалтқыш жетегін қосу мен шпиндельді тежеуге циклді бағдарламалауды басқарумен жабдықталған.

Бөлшектердің өңделуі револьверлі мен көлденең суппортпен жүргізіледі. Технологиялық операцияны жүргізуде қажет: тіреуге дейін прутокты беріп оны қысу, револьверлі мен көлденең суппортпен кесетін құралдарды жұмысшы позицияға ауястыру керек, білдек шпинделін реверсирлеу керек және т.б. Осы әрекеттерді іске асыру үшін автомат сәйкес механизмдер мен құрылғылардан, сонымен қатар көмекші және тарату білігінен тұрады. Кинематикалық сұлба бойынша (сур. 103) VII мен VIIIкөмекші мен XV мен XVI тарату біліктері

Білдек – әр түрлі материалдарды өңдеуге арналған машина.

Кейде өндірісте қолданылатын сүйемелдеуші құрылғыны да білдек деп атайды. Металл кесу, ағаш кесу, тас, тас өңдеу білдектеры болады. Тоқыма өндірісінде тоқу білдегі қолданылады. Білдектің сондай-ақ ажарлау, теңгеру, сүргілеу, жону станогы сияқты түрлері болады.

Білдектің қаңқасы (жақтауы)- станоктың тетіктері мен механизмдері үшін тірек болып табылатын қаңқа.