- •Программа «әсә теле» Беренсе класс
- •Программа «әсә теле» Икенсе класс Аҙнаға 3 сәғәт, йылына 102 сәғәт
- •Программа«әсә теле» Өсөнсө класс Аҙнаға 3 сәғәт, йылына 102 сәғәт
- •I. Яңгыҙлыҡ исемдәрҙең яҙылышы (10 сәғәт).
- •III. Туғандаш йәки тамырҙаш һүҙҙәр.
- •Программа «әсә теле» Дүртенсе класс .Аҙнаға 3 сәғәт, йылына 102 сәғәт
- •I. Сингармонизм күренеше, һүҙҙең тамыры һәм ялғауы. Орфограммалар (35 сәғәт).
- •1) Предметлыҡ төшөнсәһе бирелеше.
- •2) Хәрәкәтте аңлаткан һүҙҙәрҙең ваҡытҡа мөнәсәбәте (3 сәғәт).
- •3) Һөйләүсенең эш-хәрәкәткә мөнәсәбәте.
- •Программаға ярашлы уҡыу материалы һайлауға ҡарата талаптар.
III. Туғандаш йәки тамырҙаш һүҙҙәр.
Һүҙьяһалыш (12 сәғәт).
һүҙ. һүҙҙең тамыры һәм ялғауы. һүҙ яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙар. Предметтың атамаһын беддергән һүҙҙәрҙән ялғау ярҙамында икенсе һүҙ төркөмдәренә ҡараған һүҙҙәр яһау.
Ғәрәп, фарсы телдәренән үҙләштерелгән һүҙҙәр (китап, ғалим, рәссам, фатир, маһир, мираç, сират, даһи, хазина, сифат, ризыҡ һ. б.). Уларҙың яҙылышы.
Рус һүҙҙәренән үҙләштерелгән һүҙҙәр. Уларға ялғау ҡушыу үҙенсәлектәре {кухня — кухняға, циркуль — циркулде, руль — рулдәр, слесарь — слесарҙар, календарь — календарҙар һ. б.). Ч, щ, ц, ё хәрефтәренең фәҡәт рус һүҙҙәрендә генә яҙылышы.
һүҙҙә ике өндө белдереүсе һуҙынҡы хәрефтәр: е, ю, я. Уларҙың дөрөç яҙылышы.
Ҡуш тартынҡылы һүҙҙәр. Уларҙың дөрөç яҙылышы.
Тамыры о-ө хәрефтәренән генә торған һүҙҙәрҙә ялғауҙар яҙылышы (борос — боростоң, төҙөлөш — төзөлөштөң, өлөш — өлөштө, ҡоролоҡ — ҡоролоҡтоң, бөртөк — бөртөктө һ. б.).
Ҡушма һүҙҙәр. Ҡушылып яҙылыусы ҡушма һүҙҙәр. Ҡабатлау йәки ишләү юлы менән яһалған ҡушма һүҙҙәр. Уларҙың һыҙыҡса аша яҙылыуы. Ҡушма һүҙҙәрҙә нәҙек айырыу (ь) һәм ҡалын айырыу (ъ) билдәләре яҙылышы.
Телмәр үçтереү. Телмәр мәҙәниәте.
Башкортостан ер-һыу атамаларында ҡушма һүҙҙәр (Башкортостан, Уралтау, Ҡырҡтытау, Ағиҙел, Ашҡаҙар, Стәрлетамаҡ, Аҡъял, Оло Эйек һ. б.). Улар тураһында мәғлүмәт йыйыу һәм хикәйәләр ижад итеү.
IV. Һөйләм. Һүҙбәйләнеш. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. һөйләмдең баш киçәктәре. Эйә һәм хәбәр (15 сәғәт).
Һөйләмдең тамамланған фекерҙе белдереүе. һөйләмдә һүҙҙәр-ҙең билдәле тәртиптә килеүе. Эйә һәм хәбәр. Эйәнең һөйләм башында, хәбәрҙең — аҙағында килеүе. һөйләмдә һүҙҙәрҙең ялғауҙар һәм ярҙамсы һүҙҙәр ярҙамында бәйләнеүе. Эйәрсән киçәктәр.
V. Телмәр. Уның төрҙәре (15 сәғәт).
Һөйләү телмәре. Диалог. Кеше менән һөйләшеү (диалог) ҡороу. Телмәр мәҙәниәте. Аралашыу серҙәре. Монолог. Монолог телмәр тоторға өйрәнеү. Эске телмәр. Ым-ишара. Уйлау, хыял итеү.
Әңгәмәләшеүсең менән һөйләшеү (диалог ҡороу). Аралашыу оçталығын яңы сифатлы кимәлгә ҡуйыу. Һөйләшеүҙең мәғәнәүи йөкмәткеһенә хис-тойғоларға ярашлы интонацияны көйләү.
Ғәҙәти йәки уйланылған эш-хәл тураһында икәү-ара һөйләшеү кора белеү.
Яҙ, яҙғы тәбигәт күренештөре, мажаралы хәлдәр, ҡыҙыҡлы күренештәр тураһында хикәйәләр ижад итергә өйрәнеү.
VI. Хикэйэ. Әкиәт. Шиғыр (15 сәғәт).
Шиғыр. Шиғыр төҙөлөшө. Шиғыр ижад итеү үҙенсәлектәре. Уны дәфтәргә дөрөç күсереп яҙыу.
Әкиәт. Әкиәт төҙөлөшөнә хае үҙсәнлектәр. Әкиәт ижад итеү.
Хикәйә. Бәләкәй хикәйәләр ижад итеү. Тексҡа ҡарата ҡара-шынды, үҙ фекеренде белдереп, 3 — 4 һөйләмдән торған баһалама яҙыу.
Хикәйәгә (тексҡа) ҡарата һорауҙар төҙөү. Уларға тиçтерҙә-рендән яуаптар алыу, фекер алышыу, ойоштороу оçталығына эйә булыу.
Хикәйәгә (тексҡа) ҡарата ҡарашынды, үҙ фекеренде белдереп, 3 — 4 һөйләмдән торған баһалама яҙыу.
VII. Аҡыллы текстар (10 сәғәт).
Ата-бабаларыбыҙ әйтеп ҡалдырған аҡыллы һүҙҙәр. Олатай-өләсәйҙәрҙең, ҡартатай-ҡартәсәйҙәрҙең әйткәне. Мәҡәл, әйтем, йомаҡ, тиҙәйткес, әйтеш, көләмәстәр.
VIII. Үтелгәндәрҙе йомғаҡлау (5 сәғәт).
3-сө класс аҙағына уҡыусының әҙерлек кимәленә талаптар.
Уҡыусы
ПРОГРАММА «ӘСӘ ТЕЛЕ» Беренсе класс
II ярты йыллыҡ — 13 аҙна, аҙнаға 3 сәғәт, бөтәһе — 39 сәғәт
|
№ |
ТЕМА |
тошонсэ |
УУД |
сэгэт |
дата |
|||
|
предмет |
Шэхси усеш |
аралашыу |
план |
Факт. |
||||
|
1 |
Алфавит |
Алфавитта хәрефтәр һаны, тәртибе. |
Алфавитты ҡулланыу. Алфавит хәрефтәрен дөрөç яҙыу. |
Башкорт теле матурлыгын тойоу |
Башканы тынлай белеу |
1 |
28.02 |
|
|
2 |
2. Хәреф һәм өн |
Һүҙҙәге һуҙынҡы, тартынҡы өндәрҙең айырмаһын билдәләү |
Хәреф. Уның функцияһы. мәғлүмәт биреү, һөйләй белеү. |
Телде камиллаштырыу |
анлау |
1 |
03.03 |
|
|
3 |
Һуҙынҡы өндәр. Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар
|
|
Бер һуҙынҡы хәреф менән генә айырылыусы һүҙҙәр төҙөү һәм әйтеп яҙыу, һүҙҙә бер генә хәрефте алмаштырыу менән мәғәнәнең үҙгәреүе. |
Тыуган ергэ ихтирамлы булыу |
Башка кешене тынлай белеу |
1 |
04.03 |
|
|
4 |
Тартынҡы өндәр. |
Тартынҡы өндәр. Тартынҡы хәрефтәр таблицаһы. |
Тартынҡы өндәр нәҙек һуҙынҡылар уратылышында. Тартынҡы өндәр ҡалын һуҙынҡылар уратылышында. һүҙҙә бер генә тартынҡы хәрефте алмаштырыу менән мәғәнәнең үҙгәреүе. Күсереп яҙыу. |
Телде камиллаштырыу |
Коммуникатив эшмэкэрлэк |
1 |
07.03 |
|
|
5 |
Ижек. Һүҙҙе ижеккә бүлеү.
|
Һүҙҙе юлдан юлға күсереү .
|
Башҡорт теленең төп законына ярашлы һүҙҙәр йыйыу: һүҙҙен беренсе ижеге нәҙек булһа, башҡа ижектәре лә нәҙек (нәҙек һүҙ), ә беренсе ижеге ҡалын булһа, башҡа ижектәре лә ҡалын (ҡалын һүҙ). һүҙҙе дөрөç күсереп яҙыу.
|
Белем алыу менэн кызыкпыныу |
Башканы тынлай белеу |
1 |
10.03 |
|
|
6 |
Һүҙҙе юлдан юлға күсереү . |
һүҙҙе дөрөç күсереп яҙыу.
|
Универсаль эш торзэрэнэ ойрэтеу |
Телде камиллаштырыу |
Уз фекеренде белдереу |
1 |
11.03 |
|
|
7 |
Баш хәреф . Кешенең исем-шәрифтәре. |
Баш хәреф . Кешенең исем-шәрифтәре. |
Танып белеу |
Телде камиллаштырыу |
Уз фекренде белдереу |
1 |
14.03 |
|
|
8 |
Баш хәреф . Хайуан ҡушаматтары. |
Хайуан ҡушаматтары баш хәрефтэн языла. |
Танып белеу |
|
Тынлай белеу |
1 |
17.03 |
|
|
9 |
Баш хәреф. Ер-һыу атамалары. |
Ер-һыу атамалары баш хәреф тэн языла |
Белем алырга ойрэтэу |
Телде камиллаштырыу |
Тынлай белеу |
1 |
18.03 |
|
|
10 |
О— ө хәрефтәре менән һүҙҙәр . |
О — ө хәрефтәре менән һүҙҙәр йыйыу, уларҙы яҙып өйрәнеү. һөйләм күсереп яҙыу. |
Тейешле мэглумэтте табырга ойрэтеу |
Тыуган ергэ ихтирамлы булыу |
|
1 |
21.03 |
|
|
11 |
У — ү хәрефтәре менән һүҙҙәр . |
У — ү хәрефтәре менән һүҙҙәр йыйыу, уларҙы яҙып өйрәнеү. һөйләм күсереп яҙыу. |
Танып белеу |
Белем алыу |
Уз фекеренде еткерэ белеу |
1 |
31.03 |
|
|
12 |
Һүҙҙә [э] өнөн хәрефтәр менән тамгалау . |
Э хәрефенең һүҙ башында ғына яҙылыуы. [э] өнөнөң һүҙ уртаһында е хәрефе менән тамғаланыуы.
|
Уз аллы мэглумэт туплау |
Миллэткэ ихтирамлы булыу |
Мораль нормаларзы кабул итеу |
1 |
01.04 |
|
|
13 |
Э хэрэфэнен дорес язылышы |
|
Танып белеу |
Миллэткэ ихтирамлы булыу |
|
1 |
04.04 |
|
|
14 |
Э хәрефенең һүҙ башында ғына яҙылыуы. |
[э] өнөнөң һүҙ уртаһында е хәрефе менән тамғаланыуы. |
|
|
|
1 |
07.04 |
|
|
15 |
Йә, йө, йү, йе (һүҙ уртаһы), йо, йы ҡушымс ҡушымсалары алары. |
Йә, йө, йү, йе (һүҙ уртаһы), йо, йы ҡушымсалары менән һүҙҙәр йыйыу, уларҙы яҙып өйрәнеү . |
Уз аллы мэглумэт туплау |
|
|
1 |
08.04 |
|
|
16 |
Йе ҡушымсапы һүҙ уртаһында. |
Йе ҡушымсаһы һүҙ уртаһында һәм һүҙ аҙағында: тейеш, бейек, кейек, кейем, мейес, мейе, бейе, әсәйем, өләсәйем, бесәйем |
Уз аллы мэглумэт туплау Танып белеу
|
|
|
1 |
11.04 |
|
|
17 |
һүҙҙә [й] өнөн хәрефтәр менән тамгалау: [йа] - я, [йу] - ю, [йэ] — е . |
һүҙҙә [й] өнөн хәрефтәр менән тамгалау: [йа] - я, [йу] - ю, [йэ] — е . |
|
|
|
1 |
14.04 |
|
|
18 |
Рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙә я, е, ё, ю хәрефтәре . |
Я, е, ё, ю — рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙә тартынҡыларҙы йомшартыу тамғаһы (кухня, телефон, шахтёр, тюль һ. б.). Яя, Юю хәрефтәре ҡалын, Ее хәрефе нәҙек һүҙҙәрҙә яҙылыуы. Её хәрефе рус һүҙҙәрендә яҙыла. |
Уз аллы мэглумэт туплау Танып белеу
|
|
|
1 |
15.04 |
|
|
19 |
9. Рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙә я, е, ё, ю хәрефтәре . |
Я, е, ё, ю — рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙә тартынҡыларҙы йомшартыу тамғаһы (кухня, телефон, шахтёр, тюль һ. б.). Яя, Юю хәрефтәре ҡалын, Ее хәрефе нәҙек һүҙҙәрҙә яҙылыуы. Её хәрефе рус һүҙҙәрендә яҙыла. |
Универсаль эш торзэрэнэ ойрэтеу. |
Телде камиллаштырыу |
Универсаль эш торзэрэнэ ойрэтеу Телде камиллаштырыу Уз фекеренде белдереу |
1 |
18.04 |
|
|
20 |
һүҙ төркөмдәре |
һүҙ төркөмдәре .Һөйләмде күсереп яҙыу ҡағиҙәһен өйрәнеү. Күсереп яҙыу. |
Универсаль эш торзэрэнэ ойрэтеу. |
|
|
1 |
21.04 |
|
|
21 |
Предметтың атамаһын беддергән һүҙҙәр. |
Телмәр үçтереү. Сюжетлы һүрәттәр буйынса бәләкәс хикәйәләр төҙөү. Һөйләмде күсереп яҙыу ҡағиҙәһен өйрәнеү. Күсереп яҙыу. |
Уз аллы мэглумэт туплау Танып белеу
|
|
|
1 |
22.04 |
|
|
22 |
Предметтың хәрәкә-тен белдергән һүҙҙәр. |
Телмәр үçтереү. Һөйләмгә һүҙ өçтәү, мәғәнәһен киңәйтеү. Һөйләмде күсереп яҙыу ҡағиҙәһен өйрәнеү. Күсереп яҙыу. |
Башкорт теле матурлыгын тойоу |
|
Башканы тынлай белеу |
2 |
25.04 28.04 |
|
|
23 |
Предметтың билдәһен белдергән һүҙҙәр.
|
|
|
Телде камиллаштырыу |
|
2 |
29.04 02.05 |
|
|
24 |
. Ярҙамсы һүҙҙәр: һәм, менән; ла-лә, да-дә, та-тә; ғына-генә, ҡына-кенә.
|
|
Универсаль эш торзэрэнэ ойрэтеу. |
|
Уз фекеренде белдереу |
1 |
05.05 |
|
|
25 |
Телмәр үçтереү. |
Телмәр үçтереү. Сюжетлы һүрәттәр буйынса бәләкәс хикәйәләр төҙөү. һөйләмдәр тәртибе боҙоп бирелгән текстың һөйләмдәрен тәртипкә килтереү. 5 — 6 һөйләмдән торған тексты күсереп яҙыу. Күсереп яҙыу. |
|
|
|
1 |
06.05 |
|
|
26 |
һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе Күсереп яҙыу. |
һөйләмдәр тәртибе боҙоп бирелгән текстың һөйләмдәрен тәртипкә килтереү. 5 — 6 һөйләмдән торған тексты күсереп яҙыу. Күсереп яҙыу. |
Уз аллы мэглумэт туплау Танып белеу
|
|
|
2 |
12.05 13.05 |
|
|
27 |
Һөйләм . һөйләмдең башы, аҙағы.
|
Һөйләм . һөйләмдең башы, аҙағы. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре (нөктә, һорау, өндәү).
|
|
|
|
1 |
16.05 |
|
|
28 |
Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре.
|
һөйләмдең башы, аҙағы. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре (нөктә, һорау, өндәү). Һөйләмгә һүҙ өçтәү, мәғәнәһен киңәйтеү. Һөйләмде күсереп яҙыу ҡағиҙәһен өйрәнеү. Күсереп яҙыу.
|
|
|
|
1 |
19.05 |
|
|
29 |
Һөйләмгә һүҙ өçтәү, мәғәнәһен киңәйтеү. |
Һөйләмгә һүҙ өçтәү, мәғәнәһен киңәйтеү. Һөйләмде күсереп яҙыу ҡағиҙәһен өйрәнеү. Күсереп яҙыу.
|
Уз аллы мэглумэт туплау Танып белеу
|
|
|
1 |
20.05 |
|
|
30 |
Кабатлау |
|
|
|
|
1 |
23.05 |
|