Практичне заняття № 2 Морфологія латинської мови. Алфавіт. Правила читання.

1. Прочитайте слова, поясніть вимову приголосного с:

successor, crimen, calendarium, circum, clavis, cor, consul, Scaevŏla, curia, Celsus, Cato, receptum, acceptus, factum, cloāca, merces, cognomen, carcer, lucrum, scio, vinco, dictor, cursus, incognitus, doctor, officialis, docens, discussion, civis, scena, cylindrus, codex.

2. Прочитайте слова, поясніть вимову приголосних s та x:

mos, extra, usus, ipse, noxālis, esse, basilĭca, sors, sensus, senex, bis, plebs, gens, glossa, exequatūra, merx, sacer, ecclesia, exilium, praesidium, sine, vexillum, plus, magister, exercĭtus, felix, pensio, fascis, Borysthenes, exemplum, Asia, Caesar, usus, scribo, silva, desertor, primus, mensis, antiquus, quartus, rosa.

3. Прочитайте слова, поясніть вимову буквосполучень qu та ngu:

quinque, quod, sanguis, quasi, quota, bilinguis, aquaeductus, sequester, quattuor, colloquium, quaero, Quirītes, qualis, pinguis.

4. Прочитайте слова, поясніть вимову буквосполучення ti:

Latium, Latini, actio, etiam, accusatio, obligatio, petitio, prudentia, quaestio, spatium, negotium, legitimatio, natio, gratia, iurisdictio, Tiberius.

5. Прочитайте слова, поясніть вимову буквосполучень rh, th, ch, ph, sch:

Phrygia, authentĭcum, schola, philosophia, Bacchanalia, chirographum, emphiteusis, schema, theologia, thermae, pulcher, thesis, apōcha, Pyrrhus, Scythia.

6. Прочитайте латинські слова, визначте дифтонги:

aeger, aēr, foedus, poēta, Croesus, saecŭlum, Graecia, cautio, Augustus, neuter, poena, auditorium, caelĭbes, Iudaei, oeconōmus, praerogatīva, auris, caeci.

7. Прочитайте слова, поясніть вимову та наголос:

et, urbs, aer, ius, aut, aes, vae, iam, dic, ars, lux, gens, vox, lac, quis, pax, qui, annus, arma, ago, ego, dea, iter, odi, orno, unda, saepe, praesens, aera, iubes, bene, nomen, edo, erro, aetas, scena, caput, corpus, cuprum, pactum, hora, homo, lupus, longus, vale, robur, rarus, signum, sedes, musca, ita, totus zona, scio, genus, coena, terra, honor, dictor, luna, cura, docens, cibus, scribo, casus, solum, usus, carmen, campus, tergum, hostis, chorus, aqua, equus, sui, ala, lector, dexter, credo, domus, bonus, Consul, praetor, quaestor, aedilis, tribunus, censor, dictator, augur, imperator, patricius, plebeus, senates, populusque, Romanus, Mensis, Martius, Aprilis, Maius, Iunius, Quintilis (Iulius), Sextilis (Augustus), September, October, November, December, Ianuarius, Februarius, Aegyptus, Athēnae, Scythia, Phrygia, Sophŏcles, Phaedrus, Philippus, Alexander, Caucăsus, Homērus, Germānus, Achilles, Archimēdes, Xerxes, Augustus, Pyrrhus, Miltiădes, Sphinx, Boeotia, Zeuxis, Gracchus, Rhenus, Hispania, Syracūsae, Juppĭter.

8. Прочитайте слова і вкажіть, в яких з них наголос падає на другий склад з кінця, а в яких – на третій:

Avis, barba, fama, domus, navis, possum, novus, unus, vita, sanus, umbra, forum, domĭnus, divĭdo, minĭmus, nomĭno, mittĕre, habēre, audīre, vivĕre, laborāre, divīnus, urbānus, orīgo, caelum, caecus, laudo, clamo, proelium, foedus, video, requies, praesidium, charta, sanguis, poēma, aēr, aequus, justitia, bestia, consuetūdo, projectus, janua, ratio, majōres, thesaurus, schola, magister, discipŭlus, sanctus, fortūna, agricŏla, pulcher, tabŭla, princeps, occīdo, occŭpo, necessarius, incŏla, gymnasium, varius, assistents, conflictus, harmonia, victoria, consultatio, obscūrus, imitātor, patria, fabŭla, coniunctivus, pyramis, tyrannus, aedifico, aestimo, audio, neuter, venio, moveo, arena, mittere, erudio, video, aeger, proelium, gaudium, gladius, habeo, radius, insula, examen, harmonia, imago, conflictus, victoria, cydonia, occupo, studeo, pagina, exactus, caedo, communis, factum, herba, volumen, charta, triumphus, philosophia, rhytmus, theatrum, physica, consuetudo, scientia, ratio, sphaera, antiquus, distantia, illuminatio, natio, suavitas, sanguis, elephantus, iustitia, unguis, disciplina, aratrum, veritas, persona, documentum, finio, praemium, linea, educo, incido, instrumentum, tabula, varius.

9. Прочитайте слова, поясніть вимову та наголос:

Clarus, causa, quot, amicitia, quinque, nauta, beatus, medicus, cultura, doctor, bestia, lectio, poena, quadratus, suadeo, potentia, papyrus,codex, bibliotheca, stilus, museum, thesaurus, religio, elegantia, memoria, amica, historia, femina, publicus, decretum, vita, pater, spectaculum, beneficium, accusativus, quaestio, agricola, honestus, humanus, laborare, scaena, respublica, universitas, actor, circus, schola, agricultura, navigatio, medicamentum, lingua Graeca, veto, meditatio, recitatio, declamatio, haud, procul, cera, caelum, ignis, unguentum, caelicola, aura, aurum, oboedientia, baculus, audacia, Aristophanes, laetitia, pulchritudo, ardesco, consuesco, color, ianua, civis, iambus, coeptum, centum, caecus, ornamentum lyra, vinco, puella, stella, oculus, corona, numerus, effectus, aeternus, incola, periculum, labirinthus, academia, praesidium, familia, spatium, initium.

10. Прочитайте слова, поставте наголос на потрібний склад, поясніть правила, якими ви користуєтесь:

1). sanctus, avis, barba, fama, domus, navis, possum, novus, unus, vita, sanus, umbra, forum, aequus, quisque, quaero, Sphinx, schola, Zeuxis, pulcher, Gracchus, Rhenus, princeps, aēr, Phaedrus, caelum, caecus, laudo, clamo, foedus, Pyrrhus, charta, sanguis, Xerxes, herba, Archimēdes, elephantus, rhythmus, chorus, schola.

2). Scythia, Philippus, Phrygia, Alexander, proelium, Aegyptus, video, Augustus, requies, December, praesidium, Achilles, justitia, magister, bestia, projectus, janua, ratio, thesaurus, Boeotia, Hispania, necessarius, gymnasium.

3). domĭnus, divīnus, divĭdo, orīgo,minĭmus, majōres, nomĭno, Quirītes, mittĕre, habēre, tabŭla, audīre, vivĕre, laborāre, occŭpo, urbānus, Athēnae, Sophŏcles, fortūna, Caucăsus, Homērus, incŏla, Germānus, Juppĭter, Archimēdes, Miltiădes, poēma, discipŭlus, Syracūsae, agricŏla, occīdo, consuetūdo, Juppĭter.

11. Прочитайте слова, поясніть вимову та наголос:

a) Urbs, arx, moles, haud, procul, cura, cera, quamquam, caelum, aes, unguis, quinque, unguentum, agricŏla, poena, caelicŏla, aura, aurum, pax, oboedientia, clarus, causa, scientia, quot, amicitia, rhythmus, nauta, poena, medicus, consuetūdo, decretum, testimonium, amititia, initium, dissertatio, sanguis, suavis, maxĭmus, lux, proelium, praesidium, Quirites, aequi tas, servus, periculosus, usura.

b) Debitum, poëta, ars, bacŭlus, quidquid, audacia, beātus, laetitia, pulchritūdo, ardesco, ignis, coeptum, quintus, assuefacĕre, consuesco, proelium, color, ianua, civis, iambus, thesaurus, auris, caecus, centum, ornamentum, suus, quadratus, suadeo, concordia, chorus, tutela, venditio, contractus, culpa, cessio, accessio, civilis, aeger, caecus, coelum, coemptio, auctio, exilium, honorarium, generalis, impunitus, iudex, iocus, ianua, machĭna, vinculum, emphyteusis, regula, lex, exceptio, mors, thesaurus, syngraphus, hypotheca, arrha, Papinianus, pupillus.

c) Cultura, doctor, bestia, littera, lectio, dexter, levis, philosophus, pinguis, theatrum, aetas, elegantia, domus, memoria, pulcher, schola, beneficium, lyra, zodiacus, ratio, popŭlus, laevus, censura, potentia, arnica, historia, femina, publicus, vita, pater, baccae, spectaculum.

d) Juppĭter, Juno, Bacchus, Venus, Minerva, Cyclops, Zephyrus, Diogenes, Euclides, Cicěro, Themistŏcles, Aristophănes, Publius Ovidius Naso, Homerus, Cato Maior, Lucretius, Gaius Julius Caesar, Tiberius Gracchus, Socrătes, Miltiădes, Aristīdes, Aristotĕles, Xenŏphon, Demosthĕnes, Pyrrhus, Xerxes, Daedalus, Pythagŏras, Theodora, Zeuxis, Archimēdes, Aurŏra, Tyrrhēnus.

e) Atheniensis, Boeotia, Carthāgo, Thebae, Etruria, Belgae, Athenae, Syracūsae, Sicilia, Carthaginienses, Troia, Caucasus, Europa, Asia, Cyprus, Italia, Latium, Thermopylae, Graecia, Sequăna, Punĭcus, Quirītes, Thracia, Thetis, Aegyptus, Roma, Danubius, Scythia, Neapolis, Phrygia, Britannia, Celtae, Germania, Capitolium, Delphi, Lacedaemonius, Garumna, Rubĭco, Thessalia.

12. Прочитайте, поставте наголос, поясніть правила.

Domus. Ego. Forum. Gigno. Intra. Homo. Labor. Mater. Nomen. Omnis. Pugna. Ripa. Sanus. Syrus. Tribus. Unus. Vado. Zona. Labyrinthus. Zephyrus.

Aevum. Aedes. Praeda. Poenus. Aurum. Poema. Aula. Europa. Iam. Iuro. locus. Aiunt. Cedo. Cibus. Cyprus. Caedes. Coelum. Cado. Collis. Cubo. Clamo. Lac. Career. Hortus. Charta. Thebae. Scytha. Philo. Rhea. Rhythmus. Quis. Quinque. Quam. Quoque. Sanguis. Miser. Risus.

Motio. Oratio. Silentium. Scientia. Bestia. Hostia. Sextius. Boeotia. Tiara. Suadeo. Requies. Ianua. Dominus. Paratus. Tribunus. Varius. Proelium. Praesidium. Cognosco. Patientia. Persuadeo. Universus. Argumentum. Symphonia.

13. Прочитайте, поставте наголос, поясніть правила.

Respublica nostra. Cives nostri. Athenae. Roma. Litetia Parisiorum. Tiberis. Pontus Euxinus. Plautus. Terentius. Vergilius. Horatius. Gaius Iulius Caesar. Marcus Tullius Cicero. Pomponius. Ulpianus. Modestinus. Iustinianus. Et cetera.

Pacta conventa. Corpus iuris. Ius utendi fruendi. Ius gentium. Iurisprudentia anteiustiniana. Ius praetorium. Bona fides. Lex Iulia de maritandis ordinibus. Leges agrariae. Decemviri legibus scribundis. Leges duodecim tabularum. Res corporales et incorporates. Nota bene. Prima facie. Mutatis mutandis. Quantum satis. Vis maior. Tempora mutantur. Status quo ante. Mens sana in corpore sano.

14. Прочитайте слова, дотримуйтесь правильного наголосу:

Tribūnal, anĭmus, iuridĭci, tutēla, decemvĭri, testamentum, quaesītor, uncia, caupo, forensis, gladius, Vulcānus, Corinthus, Mercurius; ius Romānum, ius privātum, ius publĭcum, ius gentium, praetor urbānus, comitia centuriāta, comĭtas gentium, corpus delicti, praesumptio consensus, tabella quaestiōnis, ius consuetudĭnis, quasi ex contractū, alma mater, aetas legitĭma, actio quiescit, vis maior, error iuris, ius Quirītium, senātus populusque Romānus, Lutetia Parisiōrum.

15. Прочитайте, поставте наголос, поясніть правила.

Aquarium, auditorium, decanus, rector, professor, lector, inspector, imperator, provincia, magister, praesens, dens, gangraena, auctor, aër, poēta, poēma, pyramis, canalis, curatio, corona, cuprum, medicus, oculus, processus, hygiena, linea, vasa, lingua, operatio, dosis, bestia, musculus, legatus, primus, novus, doctus, epistola, exemplum, factum, filius, potentia, noster, terra, victor, humanus, brevis, fortuna, imperium, studium, consul, legatio, locus, murus, declinatio, magistrates, plebs, portus, publicus, sensus, signum, philosophus, competens, umbra, opinio, solus, grammaticus, orthographia, probare, gratulare, princeps, sententia, iustitia, institutum, nominare, consulere, scaenicus, abstinentia, cognomen, geometria, principatus, status, administrate, elegantia, materia, scholasticus, psychologia, corpus, rhytmicus, exemplar, absurdus, effectus, labyrinthus, monolithus, stipendium, studeo, dysenteria, amorphus, elementum, dosis, disciplina, membrana, periodus, criticus, littera, oleum, argentum, ferrum, murus, metallum, numerus, luna, herbarium, chorus, rhetor, doctor, dictor, triumphus, rhytmus, harmonia, video, cultura, officialis, pactum, incognitus, docens, conflictus, discussio, codex, casus, historia, arena, natio, constitutio, distantia, dissertatio, declaratio, imitatio, maximus, minimus, praesidium, consilium, minister, orator, censura, collega, circulus, argumentum, tribunal, secretarius, inspector, dictator, rosa, ratio, ego, mater, nomen, domus, zona, charta, oratio.

16. Поставте знак наголосу в таких словах:

Vacuum, verticalis, digressio, disputare, examinare, declamatio, dictatura, deformatio, illusio, classicus, minimus, navigatio, obligatio, pigmentum, repressio, receptum, occasio, accentus, obiectum, respublica, director, excursio, industria, manifestus, semestris, traditio, auctoritas, depressio, inductio, discriminatio, inertia, memorandum, observare, agitatio, oppositio, congressus, lectio, assistens, aspectus, demonstratio, debitor, complexus, compressio, constituere, conspectus, constructio, corona, deponere, dominatio, observare, actio, adoptare, affectus, antiquus, apparatus, arena, auditor, citharista, collegium, colloquium, colonia, columna, communis, condicio.