- •Міністэрства адукацыі рэспублікі беларусь
- •Прынцыпы беларускай арфаграфіі
- •1.1 Арфаграфія як раздзел мовазнаўства
- •1.2 Паняцце арфаграмы, арфаграфічнага правіла
- •1.3 Асноўныя прынцыпы беларускай арфаграфіі
- •Парадак арфаграфічнага разбору
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс галосных
- •2. 1 Правапіс о, э — а
- •Параўнай і запомні новыя напісанні слоў! [6, с. 30–33]
- •2.2 Правапіс літар е, ё, я
- •Параўнай і запомні новыя напісанні слоў! [6, с. 44]
- •Новае ў правапісе
- •2.3 Правапіс спалучэнняў галосных у іншамоўных словах
- •2.4 Правапіс прыстаўных галосных і, а
- •2.5 Правапіс літар і, ы, й пасля прыставак
- •1.6 Правапіс літары у — ў
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс зычных
- •3.1 Правапіс звонкіх і глухіх, свісцячых і шыпячых
- •3.2 Зычныя д - дз, т - ц і іх правапіс
- •3.3 Правапіс падоўжаных зычных [4, с. 204]
- •3.4 Правапіс некаторых спалучэнняў зычных
- •3.5 Правапіс прыстаўной і ўстаўной літары в
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс мяккага знака і апострафа
- •4.1 Правапіс змякчальнага мяккага знака
- •4.2 Правапіс раздзяляльнага мяккага знака
- •4.3 Правапіс апострафа
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс вялікай і малой літар
- •5.1 Вялікая і малая літары ў асабовых назвах
- •5.2 Вялікая і малая літары ў найменнях асоб, звязаных з рэлігіямі, назвах міфалагічных і казачных герояў
- •5.3 Вялікая і малая літары ў геаграфічных і астранамічных назвах
- •5.4 Вялікая і малая літары ў назвах дзяржаўных органаў і іншых арганізацый
- •5.5 Вялікая і малая літары ў найменнях пасад і званняў, ветлівых зваротах і спецыяльных абазначэннях
- •5.6 Вялікая літара ў назвах дзяржаўных і нацыянальных сімвалаў, рэліквій, дзяржаўных узнагарод, прэмій, грамат, прызоў
- •5.7 Вялікая і малая літары ў назвах дакументаў, іх зводаў, унікальных прадметаў, твораў
- •5.8 Вялікая і малая літары ў назвах знамянальных падзей і дат, перыядаў і эпох, святаў
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс складаных слоў
- •6.1 Правапіс галосных у складаных словах
- •6.2 Правапіс складаных назоўнікаў і прыметнікаў Складаныя назоўнікі
- •Складаныя прыметнікі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс суфіксаў у беларускай мове
- •1.1 Правапіс галосных у некаторых суфіксах назоўнікаў
- •1.2 Правапіс суфіксаў прыметнікаў
- •1.3 Правапіс суфіксаў дзеясловаў
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Правапіс не (ня) зрознымі часцінамі мовы
- •1.1 Ужыванне часціц не і ні
- •1.2 Асобнае і злітнае напісанне часціц не (ня) з рознымі часцінамі мовы [4, с. 209–210].
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі Асноўная літаратура
- •Дадатковая літаратура
- •Слоўнікі
- •Пунктуацыя
- •Пунктуацыя як сістэма пастаноўкі знакаў прыпынку. Знакі прыпынку паміж дзейнікам і выказнікам
- •1.1 Пунктуацыя як сістэма пастаноўкі знакаў прыпынку. Роля пунктуацыі ў афармленні пісьмовай мовы
- •1.2 Знакі прыпынку ў канцы сказа: кропка, пытальнік, клічнік, шматкроп’е
- •1.3 Знакі прыпынку паміж дзейнікам і выказнікам
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя пры аднародных членах сказа
- •1.1 Знакі прыпынку пры аднародных членах сказа
- •1.2 Знакі прыпынку пры аднародных членах сказа з абагульняльнымі словамі
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя пры адасобленых членах сказа
- •1.1 Знакі прыпынку пры адасобленых дапасаваных і недапасаваных азначэннях
- •1.2 Знакі прыпынку пры адасобленых прыдатках
- •1.3 Знакі прыпынку пры адасобленых акалічнасцях
- •1.4 Знакі прыпынку пры адасобленых дапаўненнях і ўдакладняючых членах сказа
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя пры параўнальных зваротах і зваротках
- •1.1 Знакі прыпынку пры параўнальных зваротах
- •1.2 Знакі прыпынку пры зваротках
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя пры пабочных і ўстаўных словах, словазлучэннях і сказах
- •1.1 Знакі прыпынку пры пабочных сінтаксічных канструкцыях
- •1.2 Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя ў складаназлучаных сказах
- •1.1 Знакі прыпынку ў складаназлучаных сказах
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя ў складаназалежных сказах
- •1.1 Знакі прыпынку ў складаназалежных сказах
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя ў бяззлучнікавых складаных сказах
- •1.1 Знакі прыпынку ў бяззлучнікавых складаных сказах
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Пунктуацыя ў складаных сказах з рознымі відамі сувязі. Пунктуацыя ў сказах з простай мовай
- •1.1 Коска, кропка з коскай, двукроп’е, коска з працяжнікам, працяжнік у сказах з рознымі відамі сувязі (камбінаванай будовы)
- •1.2 Двукоссе пры простай мове. Працяжнік у сказах з простай мовай
- •1.3 Знакі прыпынку пры цытатах і спасылках
- •1.4 Перыяд. Яго афармленне на пісьме
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі Асноўная літаратура
- •Дадатковая літаратура
- •Спіс выкарыстаных крыніц
- •Слоўнікі
1.4 Знакі прыпынку пры адасобленых дапаўненнях і ўдакладняючых членах сказа
Адасабляюцца дапаўненні, выражаныя назоўнікамі з прыназоўнікамі акрамя, апрача, замест, за выключэннем, уключаючы і пад. Дапаўненні ў такім выпадку абазначаюць прадметы і з’явы, якія ўключаюцца ў шэраг іншых прадметаў ці з’яў, выключаюцца іншымі прадметамі ці з’явамі, замяшчаюцца іншымі прадметамі ці з’явамі: Бацька яго загінуў на фронце, а ў маці, акрамя Андрэя, было яшчэ двое малодшых дзяцей — Барыс і Наста (А. Чарнышэвіч); Усе вяскоўцы, за выключэннем дзяцей, сабраліся ўвечары на сход (М. Лынькоў); Апроч чалавека, ім [бярозавікам] ласуюцца і некаторыя лясныя жыхары: дзятлы, берасцянкі, дразды (Р. Ігнаценка).
Калі прыназоўнік замест мае значэнне за, зварот з ім з’яўляецца састаўным іменным выказнікам і не адасабляецца: Міхасёк у лесе быў для нас замест правадніка (= быў правадніком).
Адасабленне ўдакладняльных членаў сказа [4, с. 223]
|
Правілы |
Прыклады |
|
удакладняльныя дзейнікі | |
|
выдзяляюцца 1) коскай |
Яна вечна чым-небудзь занята, гэтая Ульяна (Я.С.) |
|
2) працяжнікам |
Пасля яны пачалі шаптацца між сабою — Света і Жэнька (Пташн.) |
|
удакладняльныя выказнікі | |
|
выдзяляюцца 1) працяжнікам або |
Сырая зямля дыміцца лёгкаю параю — падсыхае. (Якім.) |
|
2) двукроп’ем |
Удзень Васіль найбольш быў у гумне: малаціў (І.М.) |
|
удакладняльныя дапаўненні | |
|
выдзяляюцца 1) коскамі або |
Іх, Максіма і Машу, за гэты час я сустракаў не часта, нават вельмі мала. (Я.Бр.) |
|
2) працяжнікамі |
Але ў каго іх няма — недахопаў, чалавечых слабасцей! (І.Ш.) |
|
удакладняльныя азначэнні | |
|
выдзяляюцца 1) коскамі |
На ўскраіне лесу тут часта сустракаюцца невялікія, з вераб’я, зеленавата-жоўтыя птушкі (В.В.) |
|
2) працяжнікамі, як правіла, разгорнутыя азначальныя словазлучэнні або некалькі аднародных азначэнняў з коскай паміж імі |
У поўнай форме — зашпілены на ўсе гузікі, абуты — набліжаўся ён да вёскі... (І.Ш.) |
|
удакладняльныя акалічнасці | |
|
выдзяляюцца, як правіла, акалічнасці месца, часу, меры і ступені, спосабу дзеяння, якія выражаны словазлучэннямі або асобнымі прыслоўямі і размешчаны пасля другіх акалічнасцей у сказе, пры іх інтанацыйным і сэнсавым выдзяленні 1) коскай |
Дзесьці там, далёка на тым беразе, мусіць, на старой сівой званіцы, прагудзеў мілагучны звон (Лыньк.) |
|
2) працяжнікамі, калі ўдакладненне падкрэслена з асаблівай сілай ці калі дзве і больш удакладняючыя акалічнасці спалучаны злучнікам і, ці |
Унізе — у кустах — пра нешта журчаць пералівы рэчкі (І.Н.) Заўжды — ці працую, ці пільна на варце стаю — я твой велічны вобраз у думках сваіх уяўляю і люблю, як жыццё, зямлю маладую тваю! (Панч.) |