2. Құқықтық нормалар өзге де әлеуметтік құбылыстар тәріздес анықталған мәнге ие, өзіндік мазмүны бар және осыған байланысты құқықтық жүйеде дербес орынға ие болған.

Құқықтың мазмұны мен үлгісі туралы мәселе кем дегенде бес тұрлі аспектіде корінеді, оның бірі құқықтық норманың мазмұны мен үлгісінің ара қатынасы.

Егер мән философиялық категория ретінде құқық нормасьшдағы барлық тұрақтылықты, тереидікті сипаттаса, ал құқық нормасының мазмұны және оның өзгеруі мен дамуы, біртұтас және карама-қарсы қасиеттер.

Құқық нормасын әрекет тәртібі деп қарастыратын авторлардың құқықтық норманың мазмұны сол әрекет тәртібі деп түсіндіреді. Бірақ басқа   да  көзқарастар   бар.   Құқықтық   норманың   моделі   мазмұны

бойынша, экономикалық және саяси үстемдік құрушы топтың обьектиңті шындыққа әсер етуінің және оның бекітілуі мен танылуының обьектиңті актісі ретінде беріледі.

Үшінші бір көзқарас бойынша әлеуметтік норманың мазмұны оның қорғауындағы жеке және қоғамдық байлықтардың құндылығы мен езара қатынасымен анықталады. Құқықтық нормада екі элемент анықта лынады:

а) объективті, қоғамдык қатынастардың өмір сүруінің объективті фактілерін белгілейді;

ә) субъективті, осы катынастарға құқықтық әсер етудің шараларын бекітеді. С.С.Алексеев құқықтық норманың интеллектуальды - еріктілік мазмұнын бөліп көрсетеді. Интеллектуальдық сәт реттелуші қоғамдық қатынастардық нормада идеалды бейнелеуі, ал еріктілік себебі - ондағы бүйрықтық бастаудың болуы.

Құқықтық норманың мазмұнын зерттеу кезіңде мьшадай жағдайларды есепке алу керек: біріншіден, мазмұн категориясы көп жақты және оны сипаттау барысьшда онық тек бір ғана жағымен шектеліп қана қоюға болмайды; екіншіден, құқықтық норма - адамның ойлау әрекетінің қорытындысы және ондағы бейнеленетін қоғамдық қатынастардың еріктілік интерпретациясының нәтижесі.

Жоғарыда көрсетілген жағдайларды есепке ала отырып, құқықтық нормалардың логикалык, әлеуметтік-құқыктық және еріктілік мазмұньш бөліп көрсетуге болады.

Құқық нормасынық логикалық мазмұны онда бекітілген пікірде, яғни бір жағдай бекітілетін немесе теріске шығарылатьш ойда, объектиңті шьшдықтың пәні мен құбылыстары туралы ойда негізделеді.

Құқық нормасының әлеуметтік-күқықтық мазмұнын оның объектиңті және субьективті құрамының бірлігінде, кұқықтық реттеудің пәні болъш табылатын, қоғамдық қатынастардың аныкталған түрінде көруге болады. Заң әдебиетінде әлеуметтік жағдай деп кеңістікте және уақыт аралыгьшда шектелінген әлеуметгік өмірдіц фрагмсмтін айтады. Ол мазмұнының сапалы анықталғандығымен және катынасушылардың салыстырмалы тұрақтылығы қасиетімен сипатталады.

Құқық нормасьшық еріктілік мазмұны мемлекеттің қарамағындағы мүмкіншіліктерді қолдана отырьш, коғамдық қатьгаастарды белгілі бір дәрежеде реттеу күштарлығьшан көрінеді. Құқық нормасы адам санасына сыртқы әсер ету факторы ретінде қосымша күштермен қамтамасыз етіледі. Егер субъект нұсқауларды өз еркімен орындамайтын болса, олар негізгі болуы да мүмкін. Әлеуметтік байланыстарды құқықтық тәсілмен белгілі бір ретке келтіруге белсенді қүштарлық мынадан көрінеді: қандай да болмасын құқықтық норма бүйрық немесе қатаң нұсқау түрінде көрінеді. Өзінің әлеуметтік мәні мен мазмұны бойынша бүйыру бола тұра, құқық нормасы сырттай әр тұрлі формада көрінуі мүмкін: бұйыру, әңгімелеу, еріктілік. Күқық нормасьш тиістілік дәрежесінен қарағанда ол өкілеттілікті білдіреді, мемлекеттік әсер ету шараларьш қолдану мүмкіндігін қарастырады. Құқықтық норма мемлекеттік ерікті білдірмесе, ол құқықтық сипатта болмас еді.

Құқықтық норманың мазмұны анықтаушы формаға енеді. Осыңдай неғұрлым кең тараған үлгі құқықтық норматиңтік нүскау түрінде беріледі. Бұл құқықтық норманын тыста өмір сүруінің және көрінісінің тәсілі. Зандық әдебиетте нормативті нұсқау деп нормативті актінің бабының, тармағынық немесе өзге грамматикалық және логикалық аяқталған бөлігінің мәтінін айтамыз. Нормативті құқықтық нұсқау құқық нормаларынан қандай да болмасын құрылымдық элементгерінің болмауымен ажыратылады. Үлгі - құқық нормасының мазмұнының өмір сүруініц және көрініс табуының тәсілі. Мазмұн мен нысанның бірлігі барлық сапалық сипатгарында көрінетін құқықтық норманы құрайды.