44. Значэнне і задачы фарміравання бібліяграфічнай культуры спажыўцоў інфармацыі ў бібліятэках, яго змест, метадычныя патрабаванні, прынцыпы

Пад інфармацыйнай культурай маецца на ўвазе ўзровень, які дазваляе чалавеку не толькі свабодна арыентавацца ў інфармацыйным асяроддзі, але і ўдзельнічаць у яго фарміра­ванні і пераўтварэнні, садзейнічаць інфармацыйнаму ўзаема­дзеянню. Паняцце “інфарма­цыйная культура” больш шырокае, яно не толькі ўключае бібліятэчна-бібліяграфічную пісьменнасць, культуру чытання і камп’ютэрную пісьменнасць, але і прадугледжвае авалоданне чалавекам цэлым комплексам дадатковых ведаў, уменняў і навыкаў, у тым ліку веды аб прыродзе і сутнасці інфармацыі, яе асноўных характарыстыках, формах існавання, грамадскіх функцыях, асаблівасцях інфармацыйных камунікацый.

Састаўной часткай інфармацыйнай культуры з’яўляецца бібліяграфічная культура, якая прадугледжвае сукупнасць ведаў, уменняў і навыкаў працы асобы з другасна-дакумен­тальнай (бібліяграфічнай) інфармацыяй. Змест работы бібліятэкі па фарміраванні асобы высокага ўзроўню біблія­графічнай культуры павінен заключацца ў фарміраванні ў спажыўца ўяўленняў аб ролі, функцыях, формах існавання бібліяграфічнай інфармацыі; наменклатуры бібліяграфічных прадуктаў і паслуг, якія прапануюць на інфармацыйным рынку розныя суб'екты сістэмы дакументных камунікацый; фарміраванні ўменняў і навыкаў успрымаць бібліяграфічную інфармацыю, самастойна ажыццяўляць бібліяграфічныя працэсы і аперацыі, накіраваныя на пошук бібліяграфічнай інфармацыі, ствараць бібліяграфічныя прадукты ў выглядзе бібліяграфічных запісаў, дапаможнікаў, каталогаў і картатэк, бібліяграфічных баз даных, перапрацоўваць вынікі бібліягра­фічнай дзейнасці, перадаваць бібліяграфічную інфармацыю для калектыўнага карыстання і інш.

У сучасных умовах значная ўвага павінна надавацца знаёмству спажыўцоў інфармацыі з аддаленымі бібліяграфіч­нымі, даведачнымі, фактаграфічнымі рэсурсамі, магчымасцямі пошуку інфармацыі па камп’ютэрных сетках (лакальных, рэгіянальных, сусветных), выяўленню інфармацыі пры аддаленым доступе і яе адборы, знаёмстве з новымі відамі інфармацыйных, бібліяграфічных прадуктаў і паслуг, якія можа прадаставіць бібліятэка з выкарыстаннем новых інфар­мацыйных тэхналогій. Надзвычай актуальнымі з’яўляюцца пытанні, звязаныя з вывучэннем пошукавых сістэм і даведнікаў інтэрнета.

Біблія­тэка выступае як спецыфічная арганізацыя, якая аб’ядноўвае задачы і функцыі інфармацыйнай, культурна-асветніцкай і адукацыйнай установы. Таму ў параўнанні з іншымі суб’ек­тамі сістэмы дакументных камунікацый яна мае магчымасці не толькі забяспечыць доступ да інфармацыі, але і арганізаваць, ажыццяўляць культурна-адукацыйную дзейнасць, накіраваную на фарміраванне ў карыстальнікаў культуры новага тыпу – інфармацыйнай

Задачы бібліятэк у сістэме фарміравання бібліяграфічнай, інфармацыйнай культуры:– выступаць ініцыятарамі, арганізатарамі і выканаўцамі арганізаванага навучання розных катэгорый спажыўцоў інфармацыі ў ходзе навучальнага працэсу;– ствараць інфармацыйнае асяроддзе ў бібліятэцы, якое накіравана на фарміраванне інфармацыйнай культуры спажыўцоў інфармацыі;– ажыццяўляць мэтанакіраванае бібліяграфічнае, інфарма­цыйнае навучанне шляхам правядзення сістэмы спецыяльных мерапрыемстваў;– ажыццяўляць штодзённыя зносіны з карыстальнікамі, якія павінны быць арыентаваны на пастаянную перадачу і засваенне карыстальнікамі бібліяграфічных ведаў, уменняў і навыкаў.

Працэс фарміравання бібліяграфічнай культуры грунтуецца на наступных дыдактычных прынцыпах: – навуковага падыходу да фарміравання бібліяграфічнай культуры, якое павінна весціся з улікам навейшых дасягненняў бібліяграфазнаўства, бібліятэказнаўства, кнігазнаўства і інфарматыкі, а таксама такога новага навуковага кірунку, як інфармацыйная культура асобы;– сістэматычнасці, бесперапыннасці і паслядоўнасці (пераемнасці) фарміравання бібліяграфічнай культуры. Прынцып сістэматычнасці прадугледжвае вывучэнне бібліяграфічнай складаючай з іншымі кампанентамі інфармацыйнай культуры (камунікатыўнай, кніжнай, інфармацыйна-тэхнічнай, інфар­ма­цыйна-прававой, маральнай, светапогляднай і інш.). Павінна быць пэўная сістэма ў фарміраванні бібліяграфічнай культуры спажыўцоў: школа – сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы, ВНУ, навучанне чытачоў сталага ўзросту (спецыялістаў). – сувязі тэорыі з практыкай. – нагляднасці. – даступнасці, адпаведнасці вывучаемага матэрыялу ўзрос­тавым асаблівасцям навучэнцаў, апоры на вядучы тып дзейнасці, характэрны для пэўнага ўзросту; – дыферэнцыраванага падыходу да фарміравання біблія­графічнай культуры розных катэгорый спажыўцоў інфарма­цыі з улікам іх узроставых, сацыяльных, прафесійных прымет, мэт чытання, а таксама з улікам наяўных бібліятэчна-бібліяграфічных і інфармацыйных ведаў. – свядомасці, актыўнасці навучэнцаў у бібліятэцы.

Метадычныя патрабаванні: пры вызначэнні зместу бібліяграфічнага, інфармацыйнага навучання акцэнт патрэбна рабіць не на крыніцазнаўчую падрыхтоўку спажыўцоў інфармацыі, а на метадычную; трэба не старацца рыхтаваць са спажыўцоў інфармацыі бібліятэкараў, бібліёграфаў, а вызначаць змест ведаў, уменняў і навыкаў, якія неабходны менавіта для дадзенай катэгорыі спажыўцоў (дзеля гэтага патрэбна распрацоўка спецыяльнага праграмна-метадычнага забеспячэння гэтай работы). Змест навучання павінен пастаянна ўзбагачацца, актуалізавацца ў адпаведнасці з тымі зменамі, якія адбываюцца ў сістэме дакументных, інфармацый­ных камунікацый; работа па фарміраванні інфармацыйнай культуры розных катэгорый спажыўцоў павінна праводзіцца сумесна бібліятэкамі з адміністрацыяй навучальных устаноў, выкладчыкамі, іншымі суб'ектамі сістэмы дакументных камунікацый. Неабходна ўлічваць выніковасць, эфектыўнасць работы ў дадзеным кірунку, звязаную з вызначэннем узроўню бібліяграфічнай, інфармацыйнай культуры спажыўцоў інфармацыі. Для правядзення гэтай работы павінны быць спецыяльна падрыхтаваныя кадры бібліятэкараў-бібліёгра­фаў, але і кожны супрацоўнік бібліятэкі павінен валодаць методыкай фарміравання бібліяграфічнай культуры спажыўцоў у сувязі з тым, што гэтая работа вядзецца як падчас спецыяльна запланаваных мерапрыемстваў, так і штодзённа ў форме парад, рэкамендацый пры абслугоўванні спажыўцоў, іх звяртанні за бібліятэчна-бібліяграфічнай дапамогай.

49.