Әдебиеттер

1. Құран Кәрім. аударған Халифа Алтай

2. Энциклопедия “Ислам” Бас ред Р.Н. Нұрғалиев Алматы 1995 ж.

3. “Шариат” Құрастырған Н. Өсерұлы Алматы 1996 ж.

4. Соңғы Пайғамбар хазірет Мұхамметтің өмір баяны. Қазақшаға аударған Сәуле Дағайқызы Анкара 1997 ж

5.Грефскии “Всеобщая история права и государство” Москва 2000 г.

6. М.А. Сарсенбаев “Мусульманское право и государства” Москва 2000

7. “Краткии политическии словарь” Колич. Авторов Абаренков В.П. и.др Москва 1988

8. “Междунородное право” Общая часть М.А. Сарсенбаев Алматы 1999 ж.

9. “Ислам дінінің негіздері” Ауд С. Дағайқызы Анкара 1998

Тақырып: 7

Мұсылман құқық мектептері.

Жоспар:

1. Мұсылман құқығының мектептері.

2. Мұсылман мектептерінің негізгі бағыттары: сунна және шина олардың негізгі ерекшеліктері.

3. Х- ғасырдағы сунна бағытының мектептері.

4. Маликит және ханифит мектептері

5. Ханбалит және шафиит мектептері.

Әрбір мұсылман құқығы мектекптері мұсылман ғалымдарының өздерінің “Аллах” сөзінің құқық идеяларын қалай түсінуі арқылы, барлық ислам мектептері ең ірі елі мектепке негізделеді.

Суминнар мен шимиттер арасындағы ең басты айырмашылық жоғары өкіметтің (биліктің) қатынасуы мен қызметі етуінде жатыр. Сумилер Әлиден кейінгі оның әулиеттеріне имамдық (билік) берілуін қолдамайды. Сухмилер тек алғашқы ( 4- халифаны ) имам деп танидыда , ал тұқым қуалап имам болу дәстүрін мақұлдамайды, тек көпшілік жамағат имамды өздері сайлайды дейді.

Шиматтар болса билік басына тек әли тұқымдарынан сайлануы тиіс деп тұжырымдайды, ал алғашқы үш халифа да, кейінгі болған баху Умми және баху Аббастықтар да билікті “заңды Әли ұрпақтарынан” тартып алған деп санайды.

Сонымен қатар шимиттер басты сумиттер мұсылман құқығының қайнар көзіне жатқызбайды.

Х – ғасырда суннит бағыты төмендегідей мектептерге бөлінеді: 1) Маликит; 2) Ханифит; 3) Ханбалит; 4) Шафиит ;

--3-

Маликит мектебін 713-795 жылдары өмір сүрген Малип ибн Анас негізін қалады. Малипиттер есімі, оның негізін қалаушы осы кісінің атымен аталып, оның жолын қуушылар.

Малипизм Мединеде дүниеге келіп, Араб елінде, Мысырға, Солтүстік Африка мен Андалусияға тез тарап кетті. Мәліпшілер Анестың “ Әл – Муватта ” атты еңбегі мен оған жасалған түсіндірмелерде жатыр.

Мәлік ибн Анас белгілі хадис жинаушы болған. Оның “ Әл- Муветте ” еңбегінде хадистер жиынтығын бір жүйеге келтіріп, сондай-ақ сот шешімдері мен сахабалардың заңи сипаттағы сұрақтарына берген жауаптарын қамтыды. Осы еңбегінің мазмұны иджмеға негізделеді.

Мәлік ибн Анастың шәкірттері Аль- Джунди ( “аль-Мухасар” еңбегінің авторы), Аль- Кайревойн (“ Ариселя” еңбегінің авторы) ж.т.б. – да шәкірттері өздерінің шешімдерін тек қана құранмен Суннара негіздеді. Сонымен қатар олар пиосқа ( ұқсастығына) сүйенбейді.

Суниттік мектептердің ең алғашқысын салушы Абу Ханифа Ибн Сабит

( 699- 767) болған.

Мұсылмандар оны имам аль- Ағзам ( ұлы имам) деп атаған. Осы кісінің есімінің негізінде ханифиттік мектеп қалыптасты. Ол Мұсылман құқығының негізгі бастауларына құранмен суннены, сондай-ақ иджма мен пиястыда жатқызды.

Бұл мектептің ең басты ерекшелігі ( жергілікті жағдайды ескере отырып) құқық шығармашылыққа және сот ісінде жергілікті жағдайды ескере отыру.

Халифиттік мектептің негізін, оның қалыптастырушының еңбектерін қамтиды: Олар: “аль- Фип аль- акпар”, “Аль- Алим ва аль- мутаалим”

Ханифат ғылымы негізінде мұсылман заңгерлері іс- әрекет етуіне кең өріс алды. Бұл бір жағынан тиімді болса, ал 2-ші жағынан алғанда елеулі қауіпі де бар. Бұл мектеп Египет, Иордания, Сирия, Турция, Пакистан, Ауғаныстан мемлекеттерінде кеңінен тараған.

** 4**

Мухаммед ибн Идрис али- Шефии өзінің жеке мектебін қалыптастырды. Бұл мектеп оның есімімен “шафистіп” мектеп деп аталады. Оның қалыптастырған құқық жүйесі Малик ибн Ананың және Абу Ханифаның қалыптастырған құқық жүйелерінің ортасымен (арасымен)

Әдебиеттер

1. М.А. Сарсембаев “ Мус.прево” А.99

2. А.А. Абдулин ж.т.б. “ Ислам энцил- сы” 95

3. Н. Өсерұлы “ Шариат” А. 1996 ж.

4. Соңғы Пайғамбар хазірет Мұхамметтің өмір баяны. Қазақшаға аударған Сәуле Дағайқызы Анкара 1997 ж

5.Грефскии “Всеобщая история права и государство” Москва 2000 г.

6. М.А. Сарсенбаев “Мусульманское право и государства” Москва 2000

7. “Краткии политическии словарь” Колич. Авторов Абаренков В.П. и.др Москва 1988

8. “Междунородное право” Общая часть М.А. Сарсенбаев Алматы 1999 ж.

9. “Ислам дінінің негіздері” Ауд С. Дағайқызы Анкара 19

Тақырып: 8