Әдебиеттер.

1. Құран Кәрім. аударған Халифа Алтай.

2. Энциклопедия “Ислам” Бас ред Р.Н. Нұрғалиев Алматы 1995 ж.

3. “Шариат” Құрастырған Н. Өсерұлы Алматы 1996 ж.

4. Соңғы Пайғамбар хазірет Мұхамметтің өмір баяны. Қазақшаға аударған Сәуле Дағайқызы Анкара 1997 ж.

5. Грефскии “Всеобщая история права и государство” Москва 2000 г.

6. М.А. Сарсенбаев “Мусульманское право и государства” Москва 2000

7. “Краткии политическии словарь” Колич. Авторов Абаренков В.П. и.др Москва 1988

8. “Междунородное право” Общая часть М.А. Сарсенбаев Алматы 1999 ж.

9. “Ислам дінінің негіздері” Ауд С. Дағайқызы Анкара 1998

Тақырып: 16

Ислам даму банкі.

Жоспар:

1. Ислам даму Банкі қызметіндегі Ислам конференсия ұйымының экономикалық ынтымақтастығы.

2. Ислам даму Банкі мүшелеріне-ең төмен дамыған мемлекеттерге көмек көрсету.

3. Банкінің арнайы (ерекше) көмектері

4. Жоғары технология саласын оқыту мақсатында арнайы степендиялары болу бағдарламасы.

Ислам даму Банкі (ИДБ) халықаралық қаржы ұйымы ретінде Джидда қаласында (сауд Аравия корольдігі) 29 мемлекет қол қойған келісімді орындау үшін құрылған.

ИДБ өзінің ресми жұмысын 20-қазан 1975 жылы бастады. Алғашқыда банк капиталы 2 млн. ислам динарын құраған, ол 2 мың ИБД акциясына бөлінді. Қазіргі таңда бұл банк капиталы 4- млрд ислам динарына жуық.

Сонымен қатар ИДБ қарамағында төмендегі арнайы қалалар бар:

• ислам банктерінің портфелі;

• экспортты қаржыландыру схемасы;

• ИДБ-нің пай қоры;

Банк бұл аталған қалаларды ИДБ-нің басшы (жоғарғы) органдары дайындаған (қабылдаған) ережелер мен тәртіптерге сәйкес иелік (басшылық) етеді.

ИДБ мүшелеріне болып құрылтайшы келісіміне қол қойып негізін салған мемлекеттер мен қатар, кейіннен осы банкке қосылған мемлекеттер де жатады.

1998 ж. ИДБ-не 53 мемлекет бірікті. ИДБ тәуелсіз халықаралық ұйым ретінде төмендегілерді алады:

• келісім шарттар түзуге;

жылжымалы және жылжымайтын мүліктерді иемденуге және

сатуға;

- сот органдарына арыздануға;

Құрылтайшылық келісімге байланысты ИДБ мүше-мемлекеттерде соттық қудаланудан иммунитетін пайдаланады. Соттық іс тек қана егер Банк өзінің құзіретін қаражат жинау сауда саттық немесе құнды қағаздарды сатуға кепілдік беру үшін пайдаланса болады. Басқа жағдайларда банктің бірде бір мүшесі, жеке не заңды тұлға ИДБ қарсы іс қозғауға құқығы жоқ.

Құрылтайшы келісім шарттың 64- бабына сәйкес ИДБ мен қатысушы мемлекет не оның өкілі арасындағы түсініспеушіліктер мен дау туған жағдайда арбитраждық (төрелік сот) тәртібімен шешіледі.

Арбитраждық сот үш арбитрмен (төреші) жүзеге асырылады:

а) ИДБ өкілі;

б) дауға бастамашы болған ИДБ-не мүше

в) тараптармен келісілген және Банктің басқа рушы кеңесі мақұлданған халықаралық соттан немесе тиісті шешім қабылдауға құзіреті және құқығы бар кез келген орган өкілі;

Шешім көпшілік дауыспен қабылданады, сонымен қатар үшінші арбитор дауысы шешуші мәнге ие және ол тараптар үшін міндетті болып табылады.

ИДБ төмендегі өкілеттерге ие болып, функцияларды атқарады:

1. Мүше – мемлекеттердің өндірістік – мекеме мекемелерінің акционерлік капиталына қаржыландырады.

2. Мүше-мемлекеттердің әлеуметтік инфраструктура және экономика салаларын қаржыландырады.

3. Техникалық көмек көрсетеді;

4. Кадрларды дайындауды қамтамасыз етеді;

5. Мұсылман мемлекеттерінде шариат принциптеріне сай болу үшін экономикалық, қаржыжәне банк салаларында зерттеу жүргізеді.

6. Ерекше мақсаттар үшін арнайы қорларды құрады және билік етеді.

7. т.б. өкілеттіліктерді

ИДБ құрамында:

• басқарушылар кеңесі;

• атқарушы директорлар кеңесі;

• Президент және үш вице-президенттер;

• Іс-әрекетінің түрлі салаларына маманданған бөлімдер бар.

Басқарушылар кеңесі жылына бір рет жиналады. Барлық билік басқарушылар кеңесіне тиісті. Атқарушы директорлар кеңесін Президент басқарады және оның мүшелері басқарушылар кеңесінің құрамына кірмейді. Атқарушы диреторлардың өкілеттік мерзіміүш жыл.

Президентті басқарушылар кеңесінің сайлауға құқығы бар мүшелерінің 2-3 қатысқан жағдайда көпшілік көпшілік дауыспен сайлайды. Президент міндетті түрде банктің мүше мемлекеттерінің бәрінің азаматы болуы тиіс. Ол өкілеттік мерзімінде басқарушы және атқарушы директор қызметінде бір мезгілде бола алмайды. Президенттің өкілеттік мерзімі 5 жыл, қайта сайлана алады.

Вице-президенттерді Президент ұсынысы бойынша атқарушы директорлар кеңесі тағайындайды. Вице-Президентте банкке мүше-мемлекеттің азаматы болуы тиіс.

ИДБ-ның штат-квартирасы Джидда қаласында орналасқан. ИДБ-ның үш аймақтық офисі бар:

1. Куала-Лумпур (Малайзия)

2. Рабат (Марокко);

3. Алматы

Халықаралық исламдық банк құқығы.

Банктік қызметте жоспарды сонымен бірге саудааралық маңызды мағынадағы сұрақтарды мемлекет мүшелерімен исламдық конференцияда ұйымдастырады. Экономикада сауда ісін нығайту маңызды роль ойнайды. Исламдық конференцияда мемлекетаралық мүшелерімен және экономикалық мемлекетаралық одақтардың құрылуы ұйымдастырылады. Мемлекет мүшелері исламдық банке сауданы әртүрлі жол тәсілдерімен жетілдіруге дамытуға көмектеседі. Банк ісінде ақша салуды енгізу ішкі сауданы қаржыландыру, сауда жүзінде іске асырылуды қамтамасыз етеді. Саудаға нысана көрсету көмектесу іске асыру және банке көрсету түрінде екінші симпозиюм “Саудада кездескен шара” тақырыбында өткізілді. Ал бесінші симпозиюм “Ислам конференцияны мемлекет мүшеаралық ұйымдастыруымен экспортты көрсету және көмектесу” тақырыбымен Тегеранда 1992 ж. өткізілді.Сауда банкі 1994 жылы Исламдық корпорация құрды. Сақтандыру инвеститциялық экспорттық кредит капиталы 100 млн. исламдық динар (АҚШ доллар шаққанда 150млн;$). Корпорация мұсылмандық құққа сәйкес экспорттық кредитті сақтандыруға төлемеушіліктің жабуына коммерциялық немесе коммерциялық ұйымдардың тәуекелін қамтамасыздандырады.

Корпорация инвеститциялық шетел валюталарымен аударуды ұсынады. Негізгі тәуекел соғыспен азаматтықтан айыруға сақтандыруда шек қояды. 1989 жылы банк арнайы тақырыптарда симпозиюм өткізді. Назар ұсыныушылар мемлекет мүшелерімен исламдық банкті іске асыруда өз ойларымен тәжірибелерін алмасты. Өткізілген симпозиюмда теориялық және практикалық мағыналарда иемделенді. 1989 жылы Рабатта ақпан айында банктік симпозиюм “Ауылшаруашылықты іске асыру, тағам өнімдерінің қауіпсіздігі” тақырыбында мемлекеттік мүшелердің ұйымдастырылуымен исламдық конференция өткізілді. 1992 жылы Тегеранда өткізілген симпозиюмда экспорттық проблемаларды және экспортаралық мүмкіншіліктерді арттыру, іске асыру талдалған сұрақтарды мемлекет мүшелерінің ұйымдастырылуымен конференцияда көрсетілді. Банк қабылдаған ағымдағы саясатты бұзуға қайта қарапшығуға жаңа стратегияны талқылап шығуға көрсетуге банкке жол беріледі. Сонымен бірге жаңа мүмкіншілікті ашу, үлкен қарым-қатынас аралықты мемлекет мүшелерімен исламдық банктік симпозиюмда іске асырылады. II Экономикалық қарым қатынасты және исламдық банктің іске асырылу қызметін исламдық конференцияда мемлекет мүшелерімен ұйымдастырылады. Негізгі бір мақсатты іске асыру үшін исламдық банкқа эконмикалық қарым қатынас әрекетін тереңдету керек. Банкті басшылыққа алу мынадай бағдарламалық документтермен яғни меккелік декларация және жоспарды жүргізу нығайту экономикалық саудалық техникалық қарым қатнасты мемлекет мүше аралық ұйымдармен исламдық конференцияларды түгелдей нығайту. Жоспарды жүргізуде орындауда үш тұрақты комитет құрылады: экономикалық және коммерциялық қарым-қатынастық комитет, ғылыми технологиялық комитет, мәдени істермен хабарлау комитеті.

Банк басқа да тұрақты экономикалық комерциялық комитеттермен қарым-қатнаста. Банк жаңа экономикалық сферада стратегиялық қатнасты істеуде активно қатысуды қабылдадаы. Дүниежүзілік және экономикалық халықаралық аренада алаңғы оқиғаға істелінген стратегиялық қажетті мағынаға байланысты мемлекет мүшеаралық ұйымдастырудағы исламдық конференцияда тездетілген өзгертулермен иемденді.

II. Техникалық ынтымақтастық программаны 1983 жылы енгізді бұл банктың қосымша әрекеті және исламдық банктың (мемлекеттік іс әрекетін мүшелеріне) алдын ала өркендеуіне мемлекет мүшелерінің техникалық көмегін көрсету сонымен бірге мемлекет аралық тәжірибелердің алмасуына көмектесті. Қысқа мерзімді (грант) техникалық көмек грант жүзінде көрстеілді яғни мемлекет мүшелерімен исламдық банктың іске асырылуына экспорт төлемдердің көмегімен жұмысшы орындардың жоғарылауына қызметшілердің ұйымдастыруымен белгілі тақараптық семинарға профессионалдық техникаларды дайындайды. Исламдық қаржыларды құруға жұмысшылар бір-бірімен қарым - қатнасты қолдайды. Бірінші орныда шығыс жобаларының жай іске асырылуына көңіл бөледі. Мұндай жоб мемлекет мүшелерімен исламдық банктерде іске асырылады.

Мына қаржылық қатнас исламдық банктың іс әрекеттерімен бірігуімен атақты координациялық топтарға кіреді:

1. Абу Дабидың іске асыру фонды

2. Африкалық экономикалық іске асырылуындағы араб банкі

3. Экономикалық және социалды іс әрекетінің Арабиялық фонды.

4. Араб валюта фонды

5. Ирак фондының ішкі іс әрекеті

6. Кувейт фондының Араб экономикадағы іс әрекеті

7. Халықаралық фондтардың іс әрекеті

8. Сауд фондының іс әрекеті

9. Ислам банкінің іс әрекеті

Координациондық топтар отырысы екі түрлі негізде өткізіледі

а) Басшылардың басқару операцияларымен жылына 2- рет

б) Жетекшілердің қажетті бір негізде кез-келген уақытта

Көптеген жобалар координациондық топтарға қаржылай біріктірілген. Ақшалай қаражаттық топ 10 млн. долларды құрайды.(АҚШ) Соңғы исламдық қаржылық структура мен тығыз бір-бірімен байланыста. Біріктірілген қаржылай проект мына агенттіктерді қолдайды:

ООН агентігін, африкадағы экономикалық комиссияны, Азия экономикасындағы комиссия, Тамақ өнідерімен ауылшаруашылық ұйымдарды, ООН балалар фондын, сауданың іске асырылуындағы ООН конференциясы білім ғылым және мәдени ұйымдардың ООН бағдарламасымен айналаны қорғауды, ООН-ң бағдарлама іс әрекетіндегі дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымдарды және т.б.