index (2)

1 – ауатазалағыш; 2 – тӛгу түтігі; 3 – форсунка; 4 – жоғарғы қысымды отынӛткізгіші; 5 – ірі тазалау сүзгісі; 6 – жіңішке тазалау сүзгісі; 7 – отын деңгейін кӛрсету датчигі; 8 – отынӛлшеу түтікшесі; 9 – отын сиымдылығы; 10 – шығын краны, 11 – тӛгу краны; 12 – отын сорғысы (қолмен қысымдайтын сорғымен); 13 – отын түтігі; 14 – жоғарғы қысымды отын сорғысы

Сурет 25Дизельдің қоректендіру жүйесінің сұлбасы

41

1 – түп; 2 – сүзгі элементтері (капронды шатыстырма); 3 – тұрық; 4 – тазаланған ауаның шығу құбыры; 5 – құйындатқыш; 6 – инерциялық тазалағыш; 7 – шаңды аластату терезесі; 8 – тор; 9 – құбыр; 10 –тірек обоймасы; 11 – бастама; 12 – ауа ағынын бағыттауға арналған май ваннасы

Сурет 26 - Ауатазалағыш

1 – тӛгу тығыны; 2 – отынӛткізгіш түтік; 3 – тұрық; 4 – отын алып кететін түтікше; 5 – отын ағынын бӛлістіргіш; 6 – қысымдау сақинасы; 7 - стакан;

8 – торлы сүзгі элементі; 9 – жайластырғыш

Сурет 26 – Отынды ірі тазалау сүзгісі

42

1 – тӛгу тығыны; 2 – тірек штырі; 3 – резиналы тығыздағыш; 4 – сүзгі элементі; 5 – ауаны аластату түтігі; 6 – тұрық; 7 – қақпақ; 8 – бекіту шаригі; 9 – үрлеу вентилі; А – отын кіру тесігі; Б – тазаланған отынның шығу тесігі; В – тазаланбаған отынға арналған канал; Г – тазаланған отын каналдары

Сурет 27 – Отынды жіңішке тазалау сүзгісі

а – құрылым; б –помпаның жұмыс схемасы; в – қолмен қысымдау сорғысының жұмыс схемасы ;1 – поршень; 2 – тұрық; 3 – қысымдау клапаны; 4 – шығару отынӛткізгіші; 5 – итергіш; 6 – шток; 7 – қолмен қысымдау сорғысы; 8 – сап; 9 – поршень; 10 – кіргізу клапаны; 11 – серіппе; 12 – кіргізу отынӛткізгіші

Сурет 28 - Қысымдау помпасы

43

6.2 Жоғарғы қысымды отын сорғысы мен форсункалардың құрылысы және жұмыс орындауы

Жоғарғы қысымды отын сорғысы белгілі дозаны (порцияны) ӛлшеп (қозғалтқыштың жұмысын әртүрлі күштелу режимдерінде қамтамасыздандыру) жоғарғы қысым (20 МПаға дейін) туындатып және белгілі сәтте аталған дозаны қозғалтқыш цилиндріне беру қызметін атқарады. Жоғарғы қысым плунжерлі жұптың (плунжер гильза) жоғарғы дайындау дәлдігі есебінен туындатылады (сурет 29). Отынның дозасының ӛзгертілуі винтті сызық түрінде дайындалған ойылған ойықпен жүзеге асырылады. Отынның берілу сәтін ӛзгерту реттеу болтының 5 кӛмегімен тартқыш 6 ұзындығын ӛзгерту есебінен қамтамасыздандырылалы.

Әр секцияның отын беруін (дозаны реттеу) рейка 1 бойымен қапсырманы 4 жылжыту арқылы реттейді (сурет 30), ал барлық секцияларды біруақытта ретеуді рейканың ӛзін жылжыту есебінен орындайды. Отын сорғысының барлық секцияларының отын беру сәтін ӛзгерту шлицалы шайбаны 2 шестерняға 1 салыстырмалы бұрумен орындайды (сурет 31). Ол үшін шайбада бірдей адыммен тесіктер тесілген. Форсункалар кӛмегімен отын үлкен қысыммен, майдатозаңданған түрде қозғалтқыштың жану камерасына беріледі. Бүрку қысымын реттеу винтімен 2 ӛзгертеді (сурет 32). Отынның берілуін жүктелуге байланысты автоматты ӛзгерту үшін отын сорғысымен бірге айналыс жиілігін реттегіш жұмыс орындайды.

1 – рейка; 2 – винт; 3 – серіппе; 4 – серіппе табақшасы; 5 – итергіштің реттеу болты; 6 – итергіш тұрқы; 7 – ролик; 8 – жұдырықша; 9 – втулка; 10 – тісті шет; 11 – плунжерлі жұп гильзасы; 12 – плунжер; 13 – қысымдау клапаны; 14 –клапан ері

Сурет 29 – Сорғы секциясы

44

1 – қалпақ; 2 – реттеу винті; 3 – контргайка; 4 – серіппе; 5 – табақша; 6 – торлы сүзгі; 7 – штуцер; 8 – штанга; 9 – отынды беру каналы; 10 – тұрық; 11 – тозаңдаңдату инесі; 12 – тозаңдатқыш тұрқы; 13 – тозаңдатқыш; 14 – астар; 15 – тозаңдатқыш камерасы

Сурет 32Форсунка

Бақылауға арналған сұрақтар

1.Дизельдің қоректендіру жүйесінің құрамдас элементтері және қажеттіктері.

2.Жоғарғы қысымды отын сорғылары қандай бӛлшектерден құралады?

3.Жоғарғы қысымды отын сорғыларында берілетін отын мӛлшері қалай реттеледі?

4.Ауатазалағыш құылысы және ол ауаны қалай тазалайды?

5.Отынды ірі тазалау сүзгісінің құрылысы және жұмыс орындау принципі.

6.Қысымдау помпасының құрылысы және жұмыс орындау принципі.

7.Плунжерлерді бұру механизмінің құрылысы және жетегі.

8.Форсунканың қажеттілігі, құрылысы және жұмыс орындау принципі.

46

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1.Н.Н. Вишняков, В.К. Вахламов, А.Н. Нарбут и др. Автомобиль. Основы устройства -М., Машиностроение 1986.-304 с.

2.Автомобили. Теория и конструкция автомобиля и двигателя / В.К. Вахламов и др. Под.ред. А.А. Юрчевского.- М., Издательский центр «Академия», 2003.-816 с.

3.Конструкция тракторов и автомобилей А.М. Гуревич, А.К. Болотов, В.И. Судницын -М., Агропромиздат 1989. – 336 с.

4.Автомобили / А.В. Богатырев, Ю.К. Есиновский– Лашков, М.Л. Носоновский, В.А. Чернышев. Под. ред. А.В. Богатырева -М., Колос, 2002. –

496 с. ил.

5.Гуревич А.М. Тракторы и автомобили М., Колос, 1983. – 336 с.

6.Омаров Е.О. Тракторлар мен автомобильдер. -Тараз, ТарМУ баспасы, 2002 ж.- 372 б.

47

Оразалиев Берікбай Тілеуқабылұлы

_________________________________________________________

С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУбаспасы 2013 ж. 010011 Астана қ. Жеңіс даңғылы 62а

48