O_1179_u__1241_distem_keshen

Модуль I

Аудиториялық жұмыс

УМКД өткізу мерзімі

Лекциялар

Семинарлар

2-8 апталар

1.

2.

3.

4.

5.

I.Тақырып:Жалпы экология негіздері

Тақырыпша:Экология және тұрақты даму туралы түсінік.

-тезис:Экология пәні және оның ғылымының қалыптасуы.

Эколгия адамның табиғаттағы іс-әрекетінің теориялыұ негізі болады. Қазіргі қоғам өміріндегі эколгияның рқлі ерекше. Экологияның басқа ғылымдар саласымен байланысы және оның ғылыми дамудағы орны. Ұоршаған орта және даму туралы 1992жылы Рио-де-Жанейрода өткен ООН-ның конференциясында “21 ғасырдың күн тәртібі’’ бағдарламасы қабылданды. Ұзақ мерзімді тұрақты даму концепцияға кіретін бағдарламалар: саяси-құқықтық және әлуметтік аспект; экономикалық аспект; экологиялық аспект; информациялық аспект. “Қазақстан - 2030” стратегиясы. ҚР экологиялық проблемаларының ұзақ мерзімді жеті приоритеті.

-проблемалы сұрақтар:

1. ҚР тұрақты экономикалық дамуға өту барысында “ Ұзақ мерзімді тұрақты даму’ концепциясының орны қандай?

2. Экологты – экономикалық дамудың мәні неде?

3. Энергия қорларының альтернативти түрлерін қолдану экологиялық проблеманы шеше ме?

4. Қоршаған ортаның ластануында антропогендік әсердің орны қандай?

5. Техногенезден тұрақты дамуға өту барысында халықтың әлеуметтік жағдайы қалай өзгеруі керек?

6. Жер бетінде өсімдік пен жануарлар түрлерінің жоғалуы адам өміріне қаупі қандай?

7. Халықтың денсаулығының нашарлауына техногенездің қандай әсері бар?

-әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколого-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. Алматы,Білім,1997

3.Сулеев Д.К. и др. Экология и природапользование. Алматы,Ғылым,2004

4. Риклефе Р. Основы общей экологии.

М.,Мир 1979г.

5. Бородский А.К. Краткий курс экологии СпбГУ,1992г.

6. Гирусов Э.В. Бобылев С.Н. и др. Экология и экономика природопользования ЮНИТИ. М.,2000г.

7. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

8. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Экология негіздері . (оқу құралы) Алматы,1999

9. Бейсенова Ә.С., Шілдебаева , Г.З.Сауытбаева Экология. Алматы,2001

Тақырыпша:Организмдер экологиясы

-тезис: Әр түрлі ортадағы тіршілік иелері : сулы,жерүсті – ауа,топырықта, басқа түрдегі тірі организмдерде. Тіршілік иелерін топтастыру: экотоптар,өмір сүру формалары,таксомания. Экологиялық фактордың түрлері және әрекет ету заңдылығы. Факторлардың белгі берудегі ролі. Бейімделу түрлері: анатомиялық – морфологиялық, физиологиялық, биохимиялық, мінез-құлықтық. Стресс жағдайдың қоршаған ортаға әсер етуші форма ретінде. Бейімділік желісі. Тірі организмнің ортаға әсері: топырақ жасау, өзін-өзі тазарту,тау-жыныстарын жасау,микроклимат қалыптастыру.

- проблемді сұрақтар:

1. Тірі жүйенің ұйымдасу деігейінің тіршілікті сақтап қалуда қандай мағынасы бар?

2. Тіршілік иелеріне антропогендік әсер проблемасы, ҚР су биоценозында қалай көрінеді?

3. Топырақтың үстіңгі қабатының деградиацияланудың адам денсаулығына әсері қандай?

4. Судағы тіршілік көздеріне биотикалық әсер мінін қалай түсінесіз?

5. Стрестік факторлардың туындайтын қиыншылықтардың біздің өмірімізде қандай маңызы бар?

6. Антропогендік әсерден туындайтын биотикалық байланыстар арасындағы проблемалар ҚР қалай көрінеді?

- әдебиеттер:

1. А.С. Степановских Эколгия. Москва.2003г.

2.Бородский А.К. Краткий курс экологии. СпбГУ,1992г.

3. Гирусов Э.В. Бобылев С.Н. и др. Экология и экономика природопользования. ЮНИТИ.М.,2000г.

4. Гоелов М.М. Экология. М., 2000г.

5. Демина Т.А. Эколгия природопользования, охрана окружающей среды.

6. Дрейер О.К. Лось В.А. Эколгия и устойчивое развитие. М.,УРАО.1997 г.

7. Одум Ю. Эколгия . Том 1,2. М., Мир 1986 г.

8. Радкевич В.А. Экология . Учебник . Минск,1997 г.

9. Сагимбаев Т. Экология и экономика. Алматы,1997г.

10. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

11. Шилов Г.И. Экология. М.,1998г.

12. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

13. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Экология негіздері. (оқу құралы) Алматы,1999

14. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Г.З.Сауытбаева Экология. Алматы,2001

15. Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология (оқу құралы). Алматы,2001

16. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы,2006

17.Интернет ақпараттары.

Тақырыпша: Популяция экологиясы.

-тезис:Популяция ұғымы. Демэкология. Популяция типтері. Бірлесе тіршілік ету формасы. Популяцияның негізгі сипаттамасы. Популяция құрылымы. Жастық , жыныстық, генетикалық популяция. Популяция санының динамикасы. Популяция тығыздығы. Адам іс әркетінің популяцияға әсері және оны басқару. Популяция құрылымының маңызы. Популяция гоместозы.

- проблемді сұрақтар:

1. Түрдің тұқым қуалаушылыққа бейімділік қасиеттері және оның тірі қалу мәселесінде орны қандай?

2. Популяция санының тұрақтылық көрсеткіштерінің биоәртүрліктің сақталуына әсері қандай?

3. Популяция құрылымының түрдің тірі қалудағы ролі қандай?

4. Организмнің өзіндік реттеу механизімінің түрдің сақталып қалу проблемасында орны қандай?

- әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколого-экономического развития. Семипалатинск,1992г.

2.Ахинжанов К.Д. Экология. Алматы,

3. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

4. Бродский А.К. Краткий курс экологии. СпбГУ,1992

5. Коробкин В.И. Экология ,Ростов-на-Дону, Феникс,2006

6. Гирусов Э.В. Экология и экономика природопользования. ЮНИТИ. М.,1998 г.

7. Гоелов М.М. Экология. М.,2000г.

8. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

9. Демина Т.А. Экология природопользования,охрана окружающей среды. М.1995 г.

10. Новиков Г.А. Основы общей экологии и охрана природы. Л.,1979

11. Одум Ю. Экология . Том 1,2. М., Мир 1986г.

12. Дрейер О.К. Лось В.А. Экология и устойчивое развитие. М.,УРАО. 1997г.

13.Радкевич В.А. Экология. Учебник . Минск,1997 г.

14. Риклефе Р. Основы общей экологии. М.,Мир 1979г.

15. Стадинцкий И.Т. Эколгия.М.,1988 г.

16. Суравечина И.Т. Экология .М., 1995 г.

17. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

18. Бейсенова Ә.С. Шілдебаева Ж.Б Экология негіздері (оқу құралы) Алматы,1999

19. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

20. Сулеева Д.К. и др. Экология и природапользование. Алматы, Ғылым, 2004

21. Интернет ақпараттары.

Тақырыпша:Бірлестік экологиясы.

-тезис:Бірлестіктің биологиялық көптүрлілігі мен құрылымы:кеңістіктік, трофикалық, түрлік. Бірлестіктегі түрлердің байланысы: жыртқыштық, паразиттік, бәсекелестік, симбиоз, өзара тиімді байланыс, хабарламашы.

Бірлестікті ретке келтіру процесі мен тұрақтылығы. Экожүйелер: энергия ағымы, қоректік тізбектер, кеңістік пен уақытқа байланысты көп түрлілік құрылым, биогенді элементтер айналымы. Қоректік қорлар. Экологиялық пирамидалар.

-проблемді сұрақтар:

1. Биологиялық әртүрліліктің сақталуына техногенез әсері қандай?

2.Түрдің әртүрлілігі биологиялық әртүрліліктің негізі болады ма?

3. Организмдердің өзара байланыс жүйесі тіршілікті қалай сақтайды?

4. Табиғатта биологиялық өнімділікжәне ыдыраудың экологиялық маңызы қандай?

5. Экологиялық пирамида да, санында және энергияда экожүйедегі трофикалық құрылым қалай бейнеленеді?

6. Экологиялық сукцессиясымен жер бетіндегі тіршілік иелері қалай сақталады?

- әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколо-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999г.

3. Новиков Г.А. Основы общей экологии и охрана природы, 1979г.

4. Одум Ю. Экология . Том 1,2. М., Мир 1986г.

5. Пономарева И.Н. Основы экологии. М., Мир 1979 г.

6. Риклефе Р. Основы общей экологии. М.,Мир 1979г.

7. Суравечина И.Т. Экология .М., 1995 г.

8. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

9. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

10. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера Алматы,1978.

11. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

12. Коробкин В.И. Экология ,Ростов-на-Дону, Феникс,2006 г.

13. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

14. Интернет ақпараттары.

Тақырыпша: Биосфера концепциясы

-тезис: Биосфераның құрылымы: заттар типінің шекарасы. Геохимиялық процестері туралы ілімнің негізін салаған академик В.И. Вернацкий. Тірі заттың қызметі: энергиялық, газдық, концентрациялық, ортаны құрушы, деструктивтік. Тірі заттың биохимиялық ролі. Биосфераның аймағы. Космостық энергияның ағыны. Күн системасы. Тірі заттың жердегі планеталық функциясы. Ноосфера (грек сөзі – noos – oй, shaira сфера) ақыл-ой сферасы.

-проблемді сұрақтар:

1. Жердің өзге қабықтырына қарағанда биосферада қандай проблемалар бар?

2. Академик В.И. Веранский тірі заттың ролін қалай бағалайды?

3. Табиғаттағы зат айналымының үлкен шеңберіне жататын, су айналымының біздің планетамызда табиғи жағдай жасауда қандай маңызы бар?

4. Биосферадағы кіші зат айналу шеңбері, яғни биогеохимиялық шеңбердің биосфера тіршілігінде маңызы неде?

5. Жердегі тірі заттың негізгі планетарлық функциясы қандай және ол тіршілікті сақтап қалуға қатысты ма?

- әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколо-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999г.

3. Дажо Р.С. Основы экологии. М., ПР., 1975 г.

4. Радкевич В.А. Экология. Учебник . Минск, 1997 г.

5. Риклефе Р. Основы общей экологии. М.,Мир 1979г.

6. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

7. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

8. Бейсенова Ә.С. Шілдебаева Ж.Б Экология негіздері (оқу құралы) Алматы,1999

9. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

10. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

11. Интернет ақпараттары

I.Тақырып:Табиғат туралы ғылым.

1.Тақырыпша:Техногенді дамудан тұрақты дамуға өту жолдарын экология тұрғысынан түсіндіру.

Тапсырма кейсі

1.”Даму жолдарының техногенді типтеріне’’ сипаттама беріңіз.

2. ҚР техногенді – өнеркәсіптік дамудан тұрақты дамуға өту барысындағы альтернативті энергия коздерін сипаттаңыз.

3. 2030 стратегиясының жаңа дәуірге өту жолындағы орнын көрсетіңіз.

4. “Күн тәртібінеде 21 ғасыр” бағдарламасының тұрақты дамуға өту барысындағы маңызын сипаттаңыз.

- проблемалы тапсырмалар:

1. ҚР техногенді – өнеркәсіптік даму қарқынын анықтаңыз.

2. Өнеркәсіптік даму салдарынан қоршаған орта тұрақтылығының бұзылуына сипаттама беріңіз.

3. “Ұзақ мерзімді тұрақты даму” концепциясындағы экологиялық аспектіге анықтама беріңіз.

4. “Ұзақ мерзімді тұрақты даму” концепциясындағы экономикалық аспектіге анықтама беріңіз.

-әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколого-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. Алматы,Білім,1997

3.Сулеев Д.К. и др. Экология и природапользование. Алматы,Ғылым,2004

4. Гирусов Э.В. Бобылев С.Н. и др. Экология и экономика природопользования ЮНИТИ. М.,2000г.

5. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Экология негіздері . (оқу құралы) Алматы,1999

6. Бейсенова Ә.С., Шілдебаева , Г.З.Сауытбаева Экология. Алматы,2001

2.Тақырыпша:Тірі организмдердің тіршілік ортасы – биотоп және оның антропогендік әсерден өзгеруі.

Тапсырма кейсі:

1.Тіршілік ортасын сипаттаңыз.

2. Биологиялық фактордың айырмашылығын талдаңыз.

3. Биотоптың ластануы нәтижесінен туындаған, организмдегі гендік өзгерістер– мутацияны сипаттау.

4.Тіршілік көзін лимиттеуші экологиялық факторларды талдау.

5. Организмдердің тіршілік ортасын тазарту процесі – фиторемедиация сипаттаңыз.

- проблемалы тапсырмалар:

1. Тіршілік ортасын ластаушы физикалық факторларды сипаттаңыз.

2. Биотоптың радиациялдық ластануын мысалдармен көрсетіңіз.

3. Биотоптың биологиялық ластануы барысында адам денсаулығының өзгерісін талдаңыз.

4. Тірі организмдердің генефондық өзгерісіндегі антропогендік әсер жолдарын көрсетіңіз.

- әдебиеттер:

1. А.С. Степановских Эколгия. Москва.2003г.

2. Гирусов Э.В. Бобылев С.Н. и др. Экология и экономика природопользования. ЮНИТИ.М.,2000г.

3. Гоелов М.М. Экология. М., 2000г.

4. Радкевич В.А. Экология . Учебник . Минск,1997

5. Сагимбаев Т. Экология и экономика. Алматы,1997г.

6. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

7. Шилов Г.И. Экология. М.,1998г.

8. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

9. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Экология негіздері. (оқу құралы) Алматы,1999

10. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Г.З.Сауытбаева Экология. Алматы,2001

11. Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология (оқу құралы). Алматы,2001.

12. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы,2006

13.Интернет ақпараттары.

3.Тақырыпша:Түрдің популяциялық құрылымы.

Тапсырма кейсі

1.Популяцияның маңызын көрсетіңіз.

2. Популяция классификациясы және Н.П. Науовтың, С.С. Шварцтың, В.Н. Беклемишевтың көзқарастарын сипаттаңыз.

3. Популяцияның биологиялық құрылымын таңдаңыз.

4. Жанауарлар популяциясының экологиялық құрылымын сипаттаңыз.

5.Популяцияның динамикалық және статистикалық көрсеткіштерін сипттаңыз.

6. Гомеостаз маңызын талдаңыз.

- проблемді тапсырмалар:

1. Антропогендік фактордың түрдің таралуына әсерін көрсетіңіз.

2. Жергілікті уландырғыш заттардың түр санына әсерін мысалдармен сипттаңыз.

3. Су популяциясының зардаптарын мысалдармен дәлелдеңіз.

4. Популяцияның гендік құрылымына антропогендік әсер жолдарын көрсетіңіз.

- әдебиеттер:

1.Коробкин В.И Экология,Ростов-на-Дону, Феникс,2006

2. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

3. Демина Т.А. Экология природопользования,охрана окружающей среды. М.1995 г.

4. Одум Ю. Экология . Том 1,2. М., Мир 1986г.

5. Дрейер О.К. Лось В.А. Экология и устойчивое развитие. М.,УРАО. 1997г.

6. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

7. Бейсенова Ә.С. Шілдебаева Ж.Б Экология негіздері (оқу құралы) Алматы,1999

8. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

4.Тақырыпша:Бірлестік функциясы.

Тапсырма кейсі

1.Биологиялық алуантүрлілікті сипаттаңыз.

2. Бірлестіктегі организмдердің қарым-қатынысын мысалдармен көрсетіңіз.

3. Продуценттер, консументтер, редуценттер түсінігін сипаттаңыз.

4. Экожүйе функциясын сипаттаңыз.

5. Экожүйенің биотикалық компоненттерінің энергия көзін көрсетіңіз.

6. Экожүйедегі қоектік тізбектерді сипаттаңыз.

7. Детриттік және жайылымдық тізбектердің айырмашылығын көрсетіңіз.

8. Органикалық дүниенің өнімділік деңгейін, яғни пирамида саны, биомассасы, энергиясын сипаттаңыз.

-проблемді тапсырмалар:

1. Биоценоздың тұрақтылық проблемасын мысалдармен түсіндіріңіз.

2. Су биоценозына анторопогендік әсер мәлесін ҚР суларымен түіндіріңіз.

3.Тайга орманындағы төсеніш жамылғысының қалаңдауына түсініктеме беріңіз.

4. Пирамида энергиясының 10% ережесін сипаттаңыз.

5. Биогенді элементтер айналымының маңызын сипаттаңыз.

-әдебиеттер:

1. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

2. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера Алматы,1978.

3. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

4. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006.

5.Тақырыпша: Жердің тіршілік қабығы- биосфера

Тапсырма кейсі

1.Жер планетасындағы биосферанңы маңызын сипаттаңыз.

2. В.И. Вернадский ілімін түсіндіріңіз.

3. Тірі заттың биогеохимиялық функциясына сипаттама беріңіз.

4. Тірі заттың спецификалық қасиетіне сипаттама беріңіз.

5. Заттарды төменнен жоғары қарай тасмалдаудағы тірі зат ролін түсіндіріңіз.

6. Биогенді заттар айналымын сипаттаңыз.

7. Ноосфера түсінігіне сипаттама беріңіз.

-проблемді тапсырмалар:

1. Биосфера функциясына антропогендік әсерді сипаттаңыз.

2. Өнеркәсібі дамыған қоғамның, табиғаттағы зат пен энергия айналымына әсерін талдаңыз.

3. Биосферадағы азот айналымының проблемаларын адамның шаруашылық іс-әрекеттерімен көрсетіңіз.

4. Көміртегі айналымының проблемаларын адамнаң іс-әрекетімен сипаттаңыз.

5. Фосфор айналымының проблемаларын адамның шаруашылық іс-әрекеттермен көрсетіңіз.

6. Тірі организмдердің тіршілік ортасы ,Жердің қабығы – топырықтың ластануы проблемасына сипаттама беріңіз.

1-ші апта

2-ші апта

3-ші апта

4-ші апта

5-ші апта

6.

Тақырыпша: Әлемдік экология.

-тезис: Биогеоценоздың қалыптасуы мен дамуы. “Табиғи ортаның өзгеріске ұшырауының арта түсуі” принципі. Адамның іс-әректінің геологиялық күш ретіндегі әсері. Жердің әлемдік антропогендік дағдарысы: экологиялық проблема,экологиялық дағдарыс, озон қабатының бұзылуы, парниковый эффект, қышқыл жаңбыр. “Биосфера-Күн” жүйесіндегі әректтестік, биологиялық әртүрлілікті сақтау.

- проблемді сұрақтар:

1. Жер бетіндегі өсімдік пен жануарлар түрлерінің жоғалуының адамзат тіршілігіне әсері қандай?

2. Судың немесе әлемдік Мұхиттардың ластануы қандай қауіп тудырады?

3. Атмосфераның ластануы және табиғатта “парник эффектісі”, “қышқылдық жаңбыр” және “азон тесіктері” құбылыстары адамзатқа қандай проблема әкеледі?

4. Топырақ немесе литосфераның ластануының денсаулыққы әсері қанадай?

5. Топырақтың шөлге, батпаққа айналу және аридизация проблемасының биоәртүрлілікке әсері қандай?

6. Халықтың денсаулығының нашарлауы демографияға қалай ісер етеді?

- әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколо-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999г.

3.Гоелов М.М. Экология. М.,2000г.

4. Дажо Р.С. Основы экологии. М., ПР., 1975 г.

5. Демина Т.А. Экология природопользования, охрана окружающей среды.

6. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

7. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

8. Бейсенова Ә.С. Шілдебаева Ж.Б Экология негіздері (оқу құралы) Алматы,1999

9. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера Алматы,1978.

10. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

11. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

12. Интернет ақпараттары.

6.Тақырыпша: Әлемдік экожүйе

Тапсырма кейсі

1. Адам іс-әрекеттер Жер планетасын өзгертетін әлемдік зор күшке айналуда, сипаттама беріңіз.

2. Әлемдік экожүйе ластанып, флора және фауна деградацияға ұшырауда, деректермен талдаңыз.

3. Адамзаттың алдында тұрған әлемдік экологиялық проблемаға сипаттама беріңіз.

4. Әлемдік сипат алып тұрған жер асты ластануын талқылыңыз.

5. Әлемдік маңызы бар ормандарға сипаттама беріңіз.

6. Әлемдік мұхиттардың адамзат тіршілігіндегі маңызын сипаттаңыз.

- проблемді тапсырмалар:

1. Табиғи ортаның химиялық ластануын нақты деректермен сипаттаңыз.

2. Озон қабатының ыдырау проблемасын дәлелдеңіз.

3. Озон қабатының ыдырауы салдарынан туындайтын ауруларға сипаттама беріңіз.

4. Атмосфераның жылулық және

химиялық ластануынан туындайтын климаттық өзгерістерді талдаңыз.

5. Өсімдік және жануарлар дүниесінің азаюынан туындайтын генофонд проблемасына сипаттама беріңіз.

6. “Қышқылдық жаңбыр” проблемасын нақты деректермен дәлелдеңіз.

7. Биологиялық әртүрлілікті сақтау проблемасын талдаңыз.

6-шы апта

7.

8.

Тақырыпша: Әлеуметтік экология .

-тезис: Қоғам және қоршаған орта арасындағы қарым-қатынас. Адам әлеуметтік жүйе құрушы фактор. Табиғи компонен. Қоғамдық компонент. Экологиялық заңдарды ескере отырып адамның іс-әрекетін ұйымдастыру принципі. Адамның қоршаған ортаға әсері. Қоршаған ортаның ластануы: смог, диоксиндер. Өсімдік және жануарлар дүниесіне антропогендік әсер. Күзетілетін табиғи аймқтар мен нысаналар. Экология және экономика, экология және соғыс. Экономикалық қауіпсіздік түсінігі.

- проблемді сұрақтар:

1.Адамазаттың табиғатқа кері әсер ету проблемасын қалай шешуге болады?

2. Адамның ой-санасының экожүйе алмасуына араласуында қауіпі қандай?

3. “Адам-бисфера”қарым-қатынысының қайтарымсыз заңдылығы түр деңгейінің төмендеуіне әкеле ме?

4. “Адам-бисфера” қарым-қатынас системасының кері байланыс заңдылығы бумеранг сияқты проблема тудыра ма?

5. Смоктардың әсерінен улану қаупі бар ма?

6. Табиғи қорықтармен биоәртурлікті сақтау проблемасы қалай шешіледі?

- әдебиеттер:

1. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

2. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

3. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера Алматы,1978.

4.Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология (оқу құралы). Алматы,2000

5. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

6. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

7. Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999г.

8. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

Тақырыпша: Адам экологиясы.

-тезис: Сыртқы орта факторларының адам денсаулығына әсері. Адам популяциясы түсінігі, аурудың алдын алу. Қоршаған ортаны сауықтыру. Салауатты өмірді ұйымдастыру. Акселерация. Биологоиялық ритм. Инфекциялық аурулар. Аллергия. Анкологиялық аурулар. Инфекциялық аурулар. Гомеостаз, резистенттік, сенсибилизация,мутагендер.

-проблемді сұрақтар:

1. Адамдар әрекетімен болып жатқан ғылыми жетістіктердің, болашақ ұрпаққа қандай әсері бар?

2. Денсаулыққа тұқым қуалаушылық факторлары мен тіршілік әрекетінің әсері қалай байқалады?

3.Организмдердің қоршаған ортаға бейімделуі қалай реттеледі?

4. Адам тіршілін сақтауда иммунитеттің ролі қандай?

5. Ксенобиотиктердің адам организіміне әсері қалай білінеді?

6. Техногенді аурулар қандай және олар адам болашағына қауіпті ме?

- әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколо-экономического развития.Семипалатинск,1992г.

2. Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999г.

3. Бродский А.К. Краткий курс экологии СпбГУ,1992

4. Гоелов М.М. Экология. М.,2000г.

5. Риклефе Р. Основы общей экологии. М.,Мир 1979г.

6. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М.,1988г.

7.Шилов Г.И. Экология М.,1998г.

8. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998

9. Бейсенова Ә.С., Ж.Б. Шілдебаева, Г.З. Сауытбаева Экология. Алматы,2001

10. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера Алматы,1978.

11.Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология (оқу құралы). Алматы,2000

12. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы, Ғылым,2004

13. Коробкин В.И. Экология . Ростов-на- Дону, Феникс 2006

14. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006

15.Интернет ақпараттары.

7.Тақырыпша: Әлеуметтік экожүйе

Тапсырма кейсі

1.Ә леуметтік жүйе туралы түсінікті талдаңыз.

2. Тірі организмдермен табиғат арасындағы геобиологиялық алмасуға сипаттама беріңіз.

3. Ғылым мен техниканың дамуы нәтижесінде әлеуметтік жағдайдың өзгерісін көрсетіңіз.

4. 1957 жылы П.Данесро жазған үш экологиялық заңдарға сипаттама беріңіз.

5. “Адам-биосфера” қарым-қатынысының қамтамасыз заңдылығына сипаттама беріңіз.

6. “Биосфераның қайтымдылық заңын” талдаңыз.

7. “Адам-биосфера” қарым-қатынасы системасының кері байланыс заңдылығын түсіндіріңіз.

-проблемді тапсырмалар:

1.Қоғамның табиғатқа әсер ету проблемасын түсіндіріңіз.

2.Ғылым мен техниканың жетілуінен туындаған проблемаға сипаттама беріңіз.

3. Смок әсерінен қоршаған орта ластану мәселесін дәлелдеңіз.

4. Табиғи аймақтар мен объктілерге антропогендік әсер мәселесін сипаттаңыз.

5. Б.Кроммонердің экологиялық заңдарына түсініктеме беріңіз.

8. Тақырыпша: Адам экологиясы

Тапсырма кейсі

1.Адамға биологиялық түр ретінде және оның интелектісіне түсініктеме беріңіз.

2: Жасанды орта және адам эволюциясына сипаттама беріңіз.

3. Адамды популяциялық тұрғыдан сипаттаңыз.

4. Адамның қоршаған ортаға жалпы бейімделу механизміне сипаттама беріңіз.

5. Адам денсаулығына әсер ететін табиғи экологиялық факторды атаңыз.

6. Әлеуметтік – экологиялық фактордың адам денсаулығына әсерін сипаттаңыз.

-проблемді тапсырмалар:

1. Адамды қоршап тұрған ортаның ластану проблемасын сипаттаңыз.

2. Ауру мен дені сау арасындағы организмнің жағдайын түсіндіріңіз.

3. Адамның өзінің табиғатымен әлеуметтік құрылым арасындағы қарама-қайшылық проблемасына түсініктеме беріңіз.

4. Адам денсаулығына антропогендік фактор әсері.

5. Канцерогендер, тератогендер және мутагендерге сипаттама беріңіз.

6. Акселерация және биологиялық ритмге сипаттама беріңіз.

7. Инфекциялық аурулардың адамзатқа қауіпін түсіндіріңіз.

7-ші апта

Модуль ІІ

ІІ. Тақырып: Қолданбалы экология

9-15 апталар

9.

Тақырыпша: Қала (урбоэкология) экологиясы- тезис. Урбанизация- оның экологиялық мәні. Қала (үлкен) экожүйесінің ерекшелігі. Қаладағы шу, жасыл желектердің шаңмен ластануы және жануарлар проблемалары. Қалдықтар проблемасы Қала жасыл желектері және жануарлары.

-проблемді сұрақтар

1. Урбанизация халықтың өмір салты мен мәденитіне, өндірістің орналасу ерекшеліктеріне қалай әсер етеді?

2. Урбанизациялану процесі ҚР қалай өтуде?

3.Қала экосистемасының ерекшелігі неде және оның адамға әсері қандай?

4. Шу және шаңмен ластанудың қала тұрғындарына әсері барма?

5. Урбанизациялану процесінің нәтижесі, жасыл желектің азаюы мен топырақ құрамының өзгерісінің биоәртүрлілікке әсері қандай?

6. Қоқыстарды компостиризациялау және утилизация процестерінің пайдасы қандай?

7.Пестицидтермен ластанған егістік жерлердің тірі организмдерге тигізетін зардаптары қандай?

8.Орманның жоғалуы экожүйені бұзама?

-әдебиеттер

1.Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999ж.

2.Демина Т. А. Экология природопользования, охрана окружающей среды.М.1995г.

3. Дрейер О.К. Лось В.А. Экология и устойчивое развитие М. УРАО. 1997г.

4. Новиков Г.А. Основы общей экологии и охрана природы. Л., 1979г.

5. Радкевич В.А. Экология. Учебник. Минск. 1997г.

6. Риклефе Р. Основы общей экологии. М., Мир 1979г.

7. Сагимбаев Т. Экология и экономика. Алматы, 1997г.

8. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М., 1988г.

9. Жатқанбаев Ж. Экологияның терминологиялық сөздігі және түсіндірмесі. Алматы, 2011ж.

10. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы., 1998ж.

11. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера. Алматы., 1978ж.

12. Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология ( оқу құралы). Алматы, 2000ж.

13. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы. Ғылым, 2004ж.

14.Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006ж.

9. Тақырыпша: Урбанизациялану процесі

Тапсырма кейсі

1. Қала экожүйесі құрылымына сипаттама беріңіз.

2. Қаладағы айғай-шуға түсініктеме беріңіз.

3. Қала халқының табиғи ресурстары қолдануын деректермен көрсетіңіз.

4.Қала шаң-тозаңына сипаттама беріңіз.

5. Жасыл желектің қажеттілігін дәлелдеңіз.

-проблемді тапсырмалар:

1. Қала халқының тіршілік әрекетінің қоршаған ортаны ластау проблемасын сипаттаңыз.

2.Қалалық қатты қалдықтар проблемасы.

3. Судың ластану проблемасын түсіндір.

4.Қала ауа бассейінінің ластануы.

5.Шаңнан пайда болатын пневмокониоз ауруларына сипаттама беріңіз.

-әдебиеттер:

Әділов Ж.М. Тұрақты даму Және айналадағы орта. Алматы., 1998ж.

2. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера. Алматы., 1978ж.

3. Шілдебаев Ж.Б. Қызықты экология ( оқу құралы). Алматы, 2000ж.

4. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы. Ғылым, 2004ж.

5. Коробкин В.И. Экология, Ростовна-Дону, Феникс, 2006г.

6. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006ж.

9-апта

10.

Тақырыпша: Өндірістік (инженерлік) экология

-тезис. Өндірістің қоршаған ортамен әрекеттестігіндегі проблема. Оның инженерлік- техникалық міндеті. Аз қалдықты және ресурсты қорғаушы технологияға қазіргі кезде көңіл бөлу. Қоршаған орта сапасын экологиялық қалыптастыру. Лас су мен газ қалдықтарын тазарту.

- проблемді сұрақтар

1. Өнеркәсіптік экологияның оқу адамның барлық шаруашылық қызметінің табиғатқа әсерін түсіндіреме?

2. Өнеркәсіп табиғи экожүйеге әсер ете отырып, генефонды өзгертеме?

3. Шикізат өндіру технологиясы табиғатты ластау процесінде араласама?

4. Қоршаған ортаның радиациямен ластануы мутацияға әкелеме?

5. Топырақтың радиациялық ластануы тірі организмдерді қандай күйге әкеледі?

-әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколого- экономического развития. Семипалатинск, 1992г.

2. Ахинжанов К.Д. Экология. Алматы, 1999Г.

3.Гирусов Э.В. Экология и экономика природопользования. ЮНИТИ. М., 1998г.

4. Демина Т. А. Экология природопользования, охрана окружающей среды.М.1995г.

5. Риклефе Р. Основы общей экологии. М., Мир 1979г.

6. Сагимбаев Т. Экология и экономика. Алматы, 1997г

7. Суравечина И.Т. Экология. М., 1995г.

8. Чернова Н.М. Былова А.М. Экология. М., 1988г.

9. Шилов Г.И. Экология .М., 1998г.

10. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы., 1998ж.

11. Бейсенова Ә.С. Шілдебаева Ж.Б. Экология негіздері. (оқу құралы) Алматы, 1999ж.

12. Бейсенова Ә.С. ШілдебаеваЖ.Б., Г.З.Сауытбаева Экология . Алматы, 2011ж.

13. Жатқанбаев Ж.Ж. Биосфера. Алматы., 1978ж.

14. Сулеев Д.К. и др. Экология и природопользование. Алматы. Ғылым, 2004ж.

15. Коробкин В.И. Экология, Ростовна-Дону, Феникс, 2006г.

16. Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум (оқу құралы). Алматы, 2006ж.

17. Интернет ақпараттары

Тақырыпша: Өндірістік (инженерлік) экожүйе

Тапсырмалар кейсі

1.Қоршаған орта мен өндірістік жүйенің әрекеттесуіне сипаттама беріңіз.

2.Қалдық аз беретін жетік технологияның механизмін сипаттаңыз.

3. Өндірісті экология лизациялау процесіне түсініктеме беріңіз.

4.Ауыр өндіріс орындарына сипаттама беріңіз.

5.Жылулық- энергетикалық коплекске сипаттама беріңіз.

-проблемді тапсырмалар

1.Өндірістік даму деңгейінің жоғарылауынан қоршаған орта тұрақтылығының бұзылу проблемасын түсіндіріңіз.

2.Химиялық өндіріс орындарынан табиғи ортаны ластау жолдарын көрсетіңіз.

3.Диоксин синтетикалық улы затының проблемасывн талдаңыз.

4.Ауыр металлдармен улану мәселесін түсіндіріңіз.

5.ҚР табиғи зоналардың өндірістік жолмен ластану проблемасын деректермен талдаңыз.

-әдебиеттер:

1. Абдишева З.В. Основы эколого- экономического развития. Семипалатинск, 1992г.

2.Ахинжанов К.Д. Экология . Алматы, 1999ж.

3. Демина Т. А. Экология природопользования, охрана окружающей среды.М.1995г.

4. Риклефе Р. Основы общей экологии. М., Мир 1979г.

10 апта