2.Вакцинация турлі аскыну

Егудің жанама әсер шакыратыны белгілі.Полиемиелит,кызылша,кызамык карсы аттенуацияланған вакциналарды копшілік мойындады.Мысалы кызылшага карсы иммунизация жүргізгенде энцефалит дамуы мүмкін.Жалпы вакцинациядан кейін асқынудың даму катері,сол аурудан дамитын асқынудың төмен болуы мүмкін.Егер вакцинациядан кейін болатын аскынудың жиілігі жоғары болса,онда көпшілік вакцинациядан бас тартады.Иммундық жүйесінің жетіспеушілігі бар адамдарда вакцинация күрделі асқынуларды шақыруы мүмкін.Сонымен қатар кортикостероидтарды,иммунодепрессанттарды немесе радиотерапияны қабылдап жүрген науқастарға,сондай ак лимфома немесе лейкозбен ауыратын науқастарға вакциналарды енгізуге болмайды.осы топка жүкті әйелдерде кіреді.Кейбір жағдайларда вакцинациядан кейін парадоксалды серпілістер болуы мүмкін.Ол вакцинация нәтижесінде табиғи жұқпаның дамуы мүмкін.

3.Моноклонды антиденелер

1974-1975 жж Г.Келлер және У.Мильштейн біреуі ісіктік,екіншісі қалыпты лимфоциттен тұратын,біріккен екі жасушадан алынған гибридті жасушалардады алу үшін әдістеме шығарған.Алынатын Гидридті жасушалар қалыпты лимфоциттер хромосомасының бір бөлігі және ісік жасушаларының бір бөлігі.Тек кана шексіз бөліну қабілеті бар тұқымқуалаған жасушалар өседі.Шексіз бөлінетін жасушалар өз өзін клондауға рұқсат етеді,яғни физикалық түрде бір бірлеп жайғастырады, және бір жасушадан тараған ұрпак жасушалар клонын алады.Бұл жасушарларды гидродомдар деп атаған.Гидридом жасушаларымен өндірілетін антиденелерді моноклонды антиденелер деп атайды.Олар жеке нәруыздарға қарсы бағытталған және тек осы нәруыздармен байланысатын антиденелер болып табылады.

7 билет

1.Мононуклеарлы фагоциттер жүйесіне шығу тегі, морфоло- гиясы және қызметтері бойынша біріктірілген шеткері қан моноциттері және әртүрлі локализициядағы макрофагтар кіреді.

Бүгінгі күні макрофагтардың көптеген иммунологиялық серпілістерге міндетті түрде қатысатыны анықталған. Осы жасушалардың иммундық жауапты қалыптастыру, реттеу жэне жүзеге асырудағы рөліне толығьфақ тоқталсақ.

Ересек адам организмінде сүйек кемігінде моноцитопоэз үнемі жүреді. Аз жетілген мононуклеарлы фагоциттерге сүиек кемігінің монобласттары жатады. Олар гранулоцитарлық-моноцитарлық ізашар жасушаларынан шығады. Ал олар өз кезегінде көп қабілетті гемопоэтикалық бағана жасушаларынан өрбиді.Макрофагтардың негізгі қызметтері

• Фагоцитоз және пиноцитоз

• Репарация үрдістеріне цатысу

• Макрофагтардың секреторлық қызметі

• Иммундық жауапты реттеу

• Арнайы иммундъщ жауаптагы макрофагтардыц эффекторлық қызметі

Қан моноциттерінің ең негізгі қызметтерінің бірі - организмнің арнайы емес жасушалық механизмінің негізін қалайтын фаго- цитоз бен пиноцитоз үрдістеріне қатысу.

Организмді бөгде агенттерден, әсіресе парентералды жолмен түсетін микроорганизмдерден қорғану қызметін И.И. Мечников бірінші болып зерттеді. Ол иммунитетгің фагоцитарлық теориясын ұсынды. Макрофагтардың фагоцитарлық және бактерицидтік белсенділігі жергілікті қабыну ошақтарының және ағзаның қоздырғыштардан тазарувін қамтамасыз етеді. Макрофагтар қорғаныс қызметін атқара отырып патогенді микроорганизмдер диссиминациясыньң алдын алады, эндотоксиндерді жұтады және ыдыратады.

Кейіннен макрофагтар организмнің зақымдалған, ыдыраған және өлген жасушалары мен тіндерін анықтап және оларды фаго- цитозға ұшырататыны белгілі болдыАнтигендердің фагоцитозы олардың жасушаішілік өңделуінің алғашқы кезеңі болып табылады.Хемотаксис. Моноцитгердің эндотелиалды жасушаларға ад- гезиясынан кейін жэне диапедез жолы мен трансэндотелиалды миграция арқылы эндотелиалды тосқауылдан өткеннен кейін, олар зақымдалған тін мен жұқпа ошағына қарай жылжи бастайды. Бұл жағдайға хемоаттрактанттың концентрация градиенті эсер етеді.

Хемоаттрактант қызметін микроорганизмдердің компонентгері мен өнімдері, деструкцияға ұшыраған тіндердің өнімдері, комплементтің СЗа мен С5а фрагменттері, С5Ь67 кешені немесе хемо- киндер молекулалары атқара алады. Мұндай градиент болмаған жағдайда жасушалардың қозғалысы ретсіз сипатта болады және оны «спонтанды миграция» деп атайды. Хемоаттрактант молеку- ласы 2. Толеранттылық немесе иммундық ареактивтілік - иммундық жауаптың болмауында. Мұндай жағдай алдын ала кірген антигеннің әсерінен болады.

Иммунологиялық толеранттылық - организм кейбір антигенге жауап бермейді, ал басқалары үшін иммундық жауап сақталған.

Толеранттылықтың мынандай ерекшеліктері бар:

1. Бір антигенге ғана жауап бермеуі, бір эпитопқа жауап жоқ, басқа антигендерге жауап беру сақталған.

2. Толеранттылық - “еті үйренгендік” емес, тек не антигенге, не токсинге жауап бермеу. Ал токсиннің улану әсерінен қорғамайды.

3. Толеранттылықтың пайда болу (даму) уақыты бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созылады. Ол антиген түскеннен толеранттылық пайда болғанға дейінгі уақыт.

4. Иммунологиялық толеранттылық антиген дозасына байланысты “шеткілік бейтараптау” феноменін береді. Қалыпты функциялы лимфоциттер антигендерді антиденелермен байланыстырса, шеткі қанда антигендер болмайды.

5. Толеранттылық пассивті түрде беріледі.

Толеранттылықтың түрлері:

1. Табиғи толеранттылық - эмбриогенезден бастап организм өз жасушаларын “өзімдікі” деп таниды және төзімді болады.

2. Жүре пайда болған толеранттылық бөтен антигенге қарсы спецификалық реакция болмауы. Бұл иммунитет жүйесі әлі жетілмеген организмде кездеседі:

• радиоактивті сәулеленген жағдайда;

• антигенмен бірге иммунды депрессант берілсе;

• иммундық толеранттылықтың қайтымсыз (толық, біржола) болуы, жасаушалық клондар организмнен түгел шығып кеткенде немесе түгелдей әсерсізденуге ұшырағанда;

• қайтымды түрі (уақытша) - орнына келетін толеранттылық. Лимфоциттердің барлық рецепторлары антигендермен толық “блокадаға” ұшырағанда, не антиген - антидене комплексімен жабылғанда,

• толеранттылықтың толық дамыған түрінде антиденелер түзілмейді, қанда табылмайды.

• толеранттылықтық толық емес, жартылай түрде болса, иммундық жауап нашар болады, бірақ кейбір антигенге лимфоциттердің иммундық жауап беруі мүмкін.

• ыдыранды толеранттылық болғанда, кейбір антигенге иммундық жауап бар, ал кейбіріне жоқ (антиденелер жоқ немесе баяу жүретін аллергия дамымайды немесе цитотоксикалық әсері болмайды).

Мысалы, Т- жасушалардың ареактивтілігі болып, В- жасушалардың функциясы сақталса, аутоиммундық процесс дамиды.

Толеранттылықтың пайда болу жағдайлары:

1. Антигендердің организмде көп уақыт сақталуы және олардың организмнен шығуы баяу болғанда (кедергі болса).

2. Антигендердің саны көп болса, соғұрлым толеранттылық жоғары және көпке созылады.

3. Антигендердің организмге кіру жолдары толеранттылыққа әсер етеді. Антигеннің асқазан арқылы кіруі толеранттылыққа жақсы, өйткені антигендер бауырда сүзіліп, фагоцитозға ұшырап, организмнен шығып қалады да, иммундық жауап дамымайды.

4. Антигеннің молекулалық салмағы аз болса, оның спецификалық қасиеті төмендеп, толеранттылық көтеріледі.

5. Организмнің физиологиялық жағдайлары. Нәрестелер организмінде иммундық қорғаныс функциялары жетіспеген­дік­тен толеранттық тез пайда болады; хелпер мен макрофагтардың, тіпті В- жасушалардың жұмыстары әлі жетілмейді. Имму­ни­за­цияланған организмде толеранттылық болмайды; себебі, Т- хел­перлердің популяциясы көбейеді, В- лимфоциттерде есте сақтаулық бар, аффинділігі күшті болады.

6. Бейспецификалық иммунитет тежеушілері толеранттылық дамытады:

• антилимфоцитарлық сарысу құйғанда;

• цитотоксикалық препараттармен емдеуде;

• рентген сәулесінің әсерінен шеткі қанда, лимфа органдарында жетілмеген иммунды қабілетті жасушалар болады.

7. Табиғи супрессорлар - толеранттық дамуға итермелейді. Бұлар фенотиптігімен, шығуымен NK - жасушаларына жақын, туыстай. Оларда жетілмеген немесе регенерацияда жүрген лимфоидты тін де көп.

Толеранттылықтың қайтымдылығы. Толеранттылық тұрақты емес. Тек аллотрансплантациялы түрі тұрақты. Қайталап кірген антиген оны ұзартады. Толеранттылықтың ұзаруына әсер ететіндер: табиғи антигендер (полисахаридті антигендер) нашар метаболизм береді де толеранттылықты ұзартады.

мен моноцит/макрофаг мембранасындағы сэйкес рецепторлар байланысуы нәтижесінде хемотаксис басталады, содан кейін активтену белгісі трансдукцияға ұшырау салдарынан жасушаның цитоқаңқасына кіретін актин нэруызын өзгереді. Жасушаның пішіні күрт өзгереді жэне оның жалған аяқтары созылыңқы биполярлы түрге жақындау болады. Олардың қүрамында жасушаның қозғалысын қамтамасыз ететін актиннің микрофиламенттері жэне басқа да нэруыздар кездеседі.

Жасушасыртьшық материалды жұтудың принципиалды түрде үш жолы бар: фагоцитоз, пиноцитоз жэне эндоцитоз (рецептор көмегімен жұту).

Киллинг және қорыту. Жұтылған фагоцитоз объектісінің I келесі тағдыры лизосома мен фагосоманың қосылу механизміне тэуелді. Ол литикалық ферменттердің фагосомаға арнайы бөлінуімен қамтамасыз етіледі, бірақ жасушаның цитоқаңқасы зақымдалмайды. Көптеген микроорганизмдер жұтылғаннан кейін 30-60 минуттан кейін макрофагтардың микробицидтік механимзмі әсерінен жойылады. Ол механизмді отгегіне тэуелді және оттегіне тәуелсіз деп екіге бөледі.

Оттегіне тәуелді бактерццидтік механизм микробтарға

қарсы қуатты агенгг болып келетін сұтегі асқьш тотыгы және ыдырау өнімдерінің бөлінуі жолы арқылы жүзеге асады.фагоцитоз кезінде шеткері қандағы моноциттерде «метаболикалық жарылыс» байқалады, ол оттепн татынудың жоғарылауымен жэне асқын тотыгы мен супероксиданионның бөлінуінің күшеюімен сипатталады. Сутегі асқын тотығы мен олардың ыдырауының аралық өнімдерінің (супероксиданиондар, синглетті оттегі және гидроксилді аниондар) бактерицидтік эсері аминқышқылдар мен пептидтердің декарбоксилді тотығуы арқьшы жүреді.

Оттегіне тэуелсіз бактерицидтік негізінен лизосомалар құрамы арқылы жүзеге асады. Олар фагоцитарлы вакуольге кезде антигенге әсер ете бастайтын әртүрлі субстанциялар.

Біріншіден, ол әртүрлі ферменттер. Олар қышқыл ортада максималды эсер ету қабілетіне жетеді. Бүл ортаның кейбір қоздырғыштар үшін өзі де бактерицидті екендігін жэне де каталазды мен пероксидазды лизосомалардың қүрамында катионды нэруыз, лизоцим жэңе лактоферрин сияқты табиғаты бойынша фермент емес заттар кездеседі. Фагоцитоз кезінде лизосомды ферменттер макрофагтардьщ. , мембранасынан сыртқы ортаға біраз бөлінеді. Ол мембрананьщ зақымдануы және жасушаішілік қоспаның ағуы салдарынан баиқалады, бірақ лизосомды ферменттер макрофагтың жасушалық мембранасының зақымдануынсыз да таңдамалы түрде бөлінуі мүмкін.

3.Гуморалдық иммунитет жүйесінің зақымдануы басым болатын біріншілік ИТЖ:

1. Х-хромосомамен тіркескен агамма (гипогамма) глобулинемия — Брутон ауруы.

2. Жалпы өзгермелі иммундық жетіспеушілік (ЖӨИЖ) - "

жалпы өзгермелі гипогаммаглобулинемия.

3. Балаларда кездесетін транзиторлық гипогаммаглобули- немия (баяу иммундық старт).

4. Иммуноглобулиндердің таңдамалы тапшылығы (селек- тивтік ІgА тапшылығы).

П. . Жасушалық иммунитет жүйесінің зақымдануы басым болатын біріншілік ИТЖ

5. Ди Джорджи синдромы (тимустың гипо-, аплазиясы).

6. Созьлмалы шырышты-терілік кандидоз.

Жалпы вариабелдік иммундық жетіспеушілік (ЖВИЖ) і жалпы вариабелдік гипогаммаглобулинемия

В-жасушаның айқын жетіспеушілігі және шамалы мөлшерде И Т-жасуша звеносының ақауы бар иммундық тапшылық жаг- дайларының үлкен тобы. Біріншілік ИГГЖ бүл түрін қазіргі уақытта Т-хелпер қызметінің жетіспеушілігіне әкелетін, 6-шы жрі хромосомада орналасқан генетикалық ақаумен байланыстырады. I ЖВИЖ-ке аутосомды-рецессивтік түқым-қуалаушьшық түрі тән.

• ЖВИЖ алғаш рет 1970 жылы жазылған. Бүл синдромды Брутон ауруымен салыстырады. Әдетте ЖВИЖ-тің алғашқы | симптомдары, Брутон ауруына қарағанда, ересек жаста көрінеді. Екі жыныстың да нәрестелері (сирек ересек жаста) ауырады, бірақ Брутон ауруының клиникалық симптомдарымен үқсас. ЖВИЖ бар науқастарда жиі аутоиммундық патология дамиды. ЖВИЖ басталуы жиі созылмалы түрде өтеді, жоғары тыныс жолдарының Я жүқпалы зақымдалулары басым болады.

• Балаларда кездесетін транзиторлық гипогам- маглобулинемия (баяу иммундық старт)

I; Иммундық тапшылықтың бүл түрі 5-8% нәрестелерде анықгалады, ол нәрестелерде иммундық жүйенің баяу дамуымен негізделген. 2-5 айлық жастагы жиі сырқаттанатын нәрестелерде анықгалады. Көбінесе, жиі өршімелі іріңді аурулар, оның ішінде бүйректің және жогары тыныс жолдарының пиогендік жүқпалары юездеседі.

• Селективтік ІgАтапшылығы

Бұл ең көп тараған иммундық тапшылық, 1/300 — 1/700 жиілікпен кездеседі. Алғаш рет 1960 жылы I. Негетапз жазған.

Көп жағдайларда аурудың тұқымқуалайтын көрінісі айқьш байқалмайды, өте сирек жағдайларда ІgА жанұялық жеткілік- сіздігі доминанттыға қарағанда аутосомды-рецессивтік жолмен тұқымқуалауы жиі байқалады. ІgА тапшылығы, кейбір кезде 18 хромосоманың ақауларымен байланысты болады.

Жасушалық иммунитет жүйесінің зақымдануы басым болатын біріншілік ИТЖ Т- иммунитет жүйесінің «таза» ақауы сирек кездеседі. Көбінесе егер де Т-лимфоциттердің ақауы орьш алса, онда В-лимфоцит- тердің дисфункциясы да байқалады, себебі барлық иммундық жауап үрдістерінде жасушаның екі түрі бір-бірімен тығыз байланыс- та. Қазіргі кезде біріншілік ИТЖ Т-жасушалық түрлерінің екі таза түрі белгіленген - Ди Джорджи синдромы жэне созылмалы шырышты-терілік кандидоз. Олар біріншілік ИТЖ жалпы саны- ның 5-10%-ын құрайды.

• Ди Джорджи синдромы (тимустың гипо-, аплазиясы) Біріншілік иммундық тапшылықтың берілген түр патогене- зінің негізінде тимустың (дисэмбриогенез), қалқанша және қалқанша мацы бездердің дамуларының бүзылысына әкелетін 22 хромосоманың мутациясы жатыр.

Тимус үшінші жэне төртінші жұтқыншақ қалталардан эпителий өсіндісі ретінде пайда болады. Осы аймақган қалқанша маңы без- дері жэне кейін қолқа доғасының құрамына кіретін, қан тамырлық доғаның примитивті бөлігі дамиды.

• Созылмалы шырышты-терілік кандидоз Созылмалы шырышты-терілік кандидоз екі жыныстың да адамдарын зақымдайды, оған аутосомды-рецессивтік | тұқымкуалаушылық түрлері тэн. Патогенезінің негізінде Т- лимфоциттердің СапёісІа антигендеріне селекгивтік жауабыньң ташпылығы жатыр. Бұл кезде гуморалдық жауап бұзылмаған. Ау- рудың негізінде жатқан генетикалық ақаудың орналасуы белгісіз. Науқастар 20-30 жыл өмір сүруі мүмкін, бірақ саңырауқұлақ ауруларына жиі шалдығады (35-ші сур.).

Зертханалық тексеруде: ауыр кандидоз фонында Т-лимфо- циттердің толық анэргиясы (терілік сьшама бойынша), бірақ шеткі қанда олардың мөлшері қалыпты. СапсІісІа антагендеріне лим- фоциттердің бласттық трансформация серпілісі күрт төмендеген, бірақ ФГА-ға жэне аллогенді жасушаларға жауабы қалыпты. Сонымен қатар, лимфоциттердің жэне жұқпаның қоздырғышы

9-билет

1.қазіргі заманғы имуннологияның сызбанұсқасы, имуннды жуйе тарихы,Т және В лимфоцит деформациясы.

Қазіргі имуннология - өзіндік институттары,журналдары, ұлттық және халықаралық құралдары бар тәуелсіз медико-биологиялық пән ретінде саналады. Жаңа ғылыми жаңалықтардың, фактілердің жиналуы және практикаға тез жетуі-иммунологияның ерекшеліктері болып саналады және қазіргі кезде иммунология клиниикалық медицинадағы көпетеген сұрақтарды шешуге мүмкундік беретін ғылымдар қатарына шықты. Қазіргі иммунологияның жетістіктері- жаңа, тиімділігі жоғары диагностикалық және емдік препараттардың алынуымен, жұқпалы аурулардың төмендеуімен көптеген ауруларды емдеу кезінде иммунокоррекшциялық терапияларды қолданумен, біріншілік және екіншілік иммун жетіспеушілік жағдайлардың потогенезі мен емін зерттеумен байланысты.

Иммунология 19ғасырдан бастап дамыған, оның атасы Луи Пастер. Луи Пастер вируленттігі әлсіреген микробтан вакцина жасау принциптерін ашты. Луи Пастер құтыруға,тырысқаққа вакцина шығарушы болады. 1901 жылы Ландштейнер адамда қан топтарын ашып изоантиген туралы білім дами бастады. 1940 жылы резус факторын ашты. 20 ғасырдың 40 жылдарында көптеген инфекрцияларға қарсы әртүрлі вакциналар шығарылады. 20 ғасырдың екінші жартысында Портер мен Эделман антиденелердің химиялық құрылысын ашты. Гибридомдар мен моноклонды антиденелер алу әдісін Келлер мен Милштейн ашты.

В лимфоциттерінің дифференциялануынің кезеңдері:

1. сүйек кемігінің көп қабілетті бағаналы жасушалары.

2. лимфоциттердің бастаушы жасушалары.

3. бастаушы В лимфоцит.

4. В0 лимфоциттер.

5. В1 лимфоциттер

6. В2 лимфоциттер.

Т лимфоциттердің антиген тәуелді дифференцировкасы.

Бұл кезде тимустан шыққан шыққан жетілмеген лимфоциттер сәйкес келетін антигендер клондарымен кездеседі. Және оларды антиген таныстыруышы жасушалармен бірге анықтау салдарынан бір қатар керекті стимулдарды алады. Нәтижесінде Т лимфоциттер көбейеді және жетілген эффекторлы Т лимфоциттерге дифференцияланады.

Антиген тәуелсіз дифференцировкасы тимуста өтеді, оған ізашар Т лимфоциттердің тимусқа өтуі, тимоциттердің пролиферациясы антиген танушы рецепторлардың түзілуі Т лимфоциттерінің клондарының оң және теріс сұрыпталуы бір бірінен қызметі және беткей СД –маркерлері бойынша ажыратылатын Т лимфоциттердің әртүрлі субпопуляцияларының қалыптасуы жатады.