5.3 Сурет – Кернеуди олшеудин сулбасы

Косымша резисторлар мангазиннен жасалады жане олардын формасы артурли болады: озек турли, таспа, киыкша, орауыш, шыгыршык турде.

Олар коргауыш корабка орналасады.

Олар ушин келеси метрологиялык сипаттамалар бекитилген:

1. Номиналдык кернеу, U_RH, (300-3000)В.

2. Номиналдык ток, I_RH, (3...30мА).

3. Далдик классы, γ (0,1; 0.2; 0.5; 1.0; 1.5%).

Косымша резистордын манин табу ушин мына формуланы колданады

R_к=R_a(m-1)

мунда m=U /U_ан =U/I_анR_а – болу коэффициенти.

Косымша резисторы бар жане 220 В жогары кернеуди олшейтин вольтметрлердин корабы кызыл туспен боялады, онан кейин оператордан алыс жерге орналастырады.

Токты амперметрмен не кернеуди вольтметрмен олшегенде адистемелик кателиктер болуы мумкин.

a) б)

5.4 Сурет – Токты олшегендеги адистемелик кателиктер

5.4 а суретинде корсетилген электр тизбегиндеги ток кушинин шын мани Ом занымен табылады

I=U/R.

Бул тизбекке амперметрди коскан токтын мани озгереди.

I₁=U /(R+R_a).

Бул жагдай адистемелик кателик пайда болуга акелип согады:

а) абсолюттик – Δ_ак=U/(R+R_a )-U/R=-(UR_a)/R(R+R_a);

а) салыстырмалы – δ_ак=Δ_эк/(U/R)=-R_a/(R+R_a)=-1/ (1+R/R_a).

Мысал. R=10 Ом,

R_a=0.1 Ом.

δ_эк=-[1/(1+100)]*100=-0.99=-1%.

Жалпы карастырганда былайша жасаймыз:

а) егер R/R_a>1 деп алсак (5.10) аркасында рауалды (допустимая) кателикти табуга болады

_кр<|R_a/R|;

а) рауалды кателик амперметрдин далдик класына караганда 10 есе аз болу керек:

δ_кр<0,1γ_а.

Мысал. Егер γ_а=1%; егер R=10 Ом, сонда R_a=δ_акр*R=0,1*10^-2*10=0,01 Ом.

Кернеуди олшегенде де вольтметрдин ишки кедергисинин асеримен олшеу кателиги пайда болады (5.5 сурет).

a) б)

5.5 Сурет – Кернеуди олшегендеги адистемелик кателиктер

Вольтметрдин ишки кедергисинен электр тизбегиндеги токтын шын мани (I=V/R) – озгереди

.

Сондыктан адистемелик кателик пайда болады:

а) абсолюттик – Δ_ак=U(R+R_в)/RR_в-U/R=U/R_в;

а) салыстырмалы – δ_ак=Δ_ак*R/U=R/R_в.

R_в –улкен болган сайын кателик азаяды.

Рауалды кателик вольтметрдин далдик класынан (γ_в) 10 есе аз болуы керек.

Мысал. γ_в=1%, δ_акр=0,1%,

R=10кОм.

Сонда R_в=R/ δ_акр=(10*100)/0.1=10кОм.

6 №6 – дарис. Айнымалы токтарды жане кернеулерди олшеу

Даристин мазмуны:

1. Токтык трансформатoрдын (ТТ) жумыс истеу принципи, колданылуы жане метрологиялык сипаттамалары.

2. Кернеулик трансформатордын (КТ) жумыс истеу принципи, колданылуы жане метрологиялык сипаттамалары.

3. ТТ мен КТ-ны колданганда туатын олшеу кателиктерин табу жане есептеп шыгару.

Даристин максаты: олшеуиш трансформаторлардын (ТТ жане КТ) жумыс истеу принциптерин жане олардын колдану орынын билу; Оларды колданганда туатын кателиктерди есептей билу.

Кернеуи 600В асатын айнымалы токтын желилериндеги токтын шамасын олшеу ушин арнайы жасалган масштабтык турлендиргиштер колданады. Онын бири токты олшеуиш трансформаторлар.(ТТ) Кернеуи 3кВ асатын айнымалы токтын кернеуин олшейтин турлендиргишке арнайы жасалган кернеуди олшеуиш трансформаторлар жатады (КТ).

Кернеу мен токты олшеуиш трансформаторлардын кушти токты техникада энергияжабдыктауда колданудын еки себеби бар. Бириншиден; оны жай есептеумеуде тусинуге болады. Мысалы, кернеуи 150 кВ электр желисин 500В арналган электрмагниттик аспаппен бакылау керек дейик. Егер бул аспаптын озинин номиналдык кернеуинде пайдаланатын тогы 10мА болса жане косымша кедергинин пайдаланатын куаты 1,5кВА болады екен. Бул олшеу тасилинин пайдаланудагы кунсыздыгынан баска тагы бир жагдай ынгайсыздык тугызады. Ол олшеу кезинде пайда болатын жылулык. Егер олшеуиш аспаптар тарату калканда тыгыз орналасса бул жылулык осе-осе ортке айналып кетуи мумкин. Сондыктан олшеуиш трансформаторлар колданылады. Олардын шыгыны аз, КПД-си 100жетеди. Екинши себеби, олшеуиш трансформатор олшеуиш аспапты баскы электржелисинен гальваникалык дарактайды, жумысшы операторларга кауипсиздик тугызады.

Токты олшеуиш трансформатолар айнымалы токтын тарату курылгыларында мына томенги аспаптардын токтык тизбектерин жабдыктау ушин колданылады: амперметрлерди, ваттметрлерди, фазаметрлерди жане куатты турлендиргиштерди.

Токтык трансформатрлар (ТТ) электромагниттик электр аппараты болып саналады. Олар биринши токты I₁ екинши токка I₂ биркелки (бир сызыкпен) турлендиру ушин колданады. Онын екинши тогы I₂ стандартты шамада 5А болады. 6.1 суретте ТТ-нын конструкциясы жане оны косу схемасы келтирилген.

ТТ-нын токты турлендиру арекети номиналдык трансформациялау коэффициенти аркылы корсетиледи

(6.1)

мундагы: W₁ – биринши орамадагы орамнын саны (1,2,...п);

W₂ – екинши орамадагы орамнын саны;

I_1ном – биринши номиналдык ток (10;15;20; ... 40000А);

I_2ном – екинши номинальдык ток (1,2,5А).

а)

а) куралу принципи: 1 – электр желиси, биринши орама; 2 – окшаулаткыш; 3 – озекше; 4 – екинши орама.

б) косу сулбасы: Л₁, Л₂ – биринши кыскыштар; И1, И2 – екинши кыскыштар; РА – жумысшы амперметр.