9.2 Сурет – Айнымалы токтын копирлик схемасы

Копирлик сулбанын тепе-тендик кезинде ноль-олшегишпен ток журмейди. Бул тендик былайша жазылады

. (9.4)

Толык кедергини ашып жазсак:

(9.5)

Бул тендик мына жагдайда тура болады

Z₁Z₄=Z₂Z₃, φ₁+φ₄=φ₂+φ₃. (9.6)

Бул тендеулер айнымалы токтын копирлик схемасынын амплитуда жане фаза жагынанда тен болуын камтамасыз етеди. Сыйымдылыкты олшеу копир сулбасы тек кана сыйымдылыкты олшеу ушин жаратылган. Бул копир сулбалары сыйымдылыкты, шыгындык коэффициентти (конденсатордын) жане баскы параметрлерди олшеуге арналган. Айнымалы токтын олшеуиш копир сулбасы ретинде Вина мен Шерингтин олшеуиш сулбалары колданылады.

Винанын схемасында олшейтин объект (C_x, tgδ_c) пен салыстыру сулбасы бир тизбекте орналасады, сонан кейин оларга параллель турде кернеуди болгиш ретинде R₃ жане R₄ еки кедерги жалгастырылады (9.3 сурет).

9.3 Сурет – Винанын олшеуиш копир сулбасы:

а) бир тизбекти шыгынды карымталау;

б) параллелдик шыгынды карымталау

Копирлик сулбанын бир иыгында шыгыны аз улгили конденсатор C_N мен фаза денгейлейтин кедерги R_N орналасады.

Еки сулбада жииликке байланыссыз сыйымдылык жане конденсатордын шыгындык кедергисин табамыз

; . (9.7)

Егер кернеудин жиилиги белгили болса шыгындану коэффициентин табамыз: бир тизбектик орын басу сулбасы ушин

tgδ_c=ωC_NR_N (9.8)

параллелдик орын басу сулбасы ушин

tgδ_c=1/( ωC_NR_N). (9.9)

Жумыс истейтин аспаптарда омдык (активтик) кернеу болгиштери реохорд не потенциометр туринде жасалады. Олшеудин далдигин кобейту ушин бир кедерги туракты не декадалык болып жасалады, ал екинши кедерги прецизиондык, азсатылык озгеретиндей болып жасалады. Орауыштын оз индуктивин жане сапалыгынын, индуктивти байланыс электр тизбектеринин озаралык индуктивтигин жане байланыс коэффициентин олшеу ушин индуктивтик олшеу копирлер сулбасы колданады. Онын бири Максвеллдин олшеуиш схемасы. Максвелдин олшеуиш сулбасы томенги жане орташа жииликте истейтин айнымалы токтын олшеуиш копирлер сулбасы. Ол орауыштын индуктивтигин жане сапалылыгынын, не озаралык индуктивтикти олшеуге арналган. Олшеу кезинде индуктивтиги L_x жане шыгындык кедергиси R_W орауыш шыгындык кедергиси R_ph улгили индуктивтикпен L_N салыстырылады, сонымен катар бул сулбада фаза жагынан да тепе-тендик жасауга болатын болу керек. Барлык жагынан тепе-тендик жасау ушин активтик кернеу болгиш колданылады. Ол не сымнан жасалган потенциометрден турады не реактивсиз резисторларды (R₃ жане R₄) колданады (9.4 сурет).

а – орауыштын индуктивтигин олшеу сулбасы;

б – озаралык индуктивтикти олшеу сулбасы.

9.4 Сурет – Максвеллдин олшеуиш копир сулбасы

Сулбанын тепе-тендик кезинде мына тендеулер адил болады:

L_x=L_N*(R₃/R₄); R_W=R_ph(R₃/R₄); tgδ_L=(ωL_N)/(R_ph). (9.10)

Озаралык индуктивтикти олшеу ушин еки орауыш бир-бирине карсы жалгастырылады жане олар олшеуиш сулбанын жогаргы тизбегине орналасады (9.4б – сурет).

Айнымалы ток кернеу козинен ен алдымен L₂ орауыштын орамасынан отеди. Озаралык индуктивтин аркасында L₁ орауыштын орамасында кернеу индукцияланады. Егер L₁ орауыштын оз индуктивтиги белгили болса (егер L₁M) онда озаралык индуктивтиги былай табылады

. (9.11)

Максвелл-Вина олшеуиш копир сулбасы Максвелл мен Винанын сулбаларынын курамасы болып саналады (9.5 сурет).