8.3 Сурет – Даралык копир сулбасы

Гальванометрдин олшейтин ен киши мани болып

_min=R_X/R_X/min (8.6)

саналады. Мунда R_Х – кедергинин олшейтин мани; R_Х – осы кедергинин озгеру шамасы.

Метрологияда бекитилген, бул ман гальванометр аркылы отетин токка тен, егер ол гальванометрдин тилшигин бир болистин 1/10 улесине бура алса

I_5min=C_i/10 (8.7)

мунда C₁ – бир болис (нолден не он жакта, не сол жакта). 8.5 тендеуден белгисиз кедергини табуга болады

R_X=R₂ R₃ /R₄. (8.8)

Копирлик сулбанын ен колайлы сезимталдыгынын мани кандай болу керек, соны карастырайык.

Мысалы салыстырмалы далдик шеги 10^-3 болса, онда _min 10^-6 га дейин томендетудин ешкандай кажети жок. _min R₂, R₃ жане R₄ мандеринин кателиктеринен пайда болатын салыстырмалы кателиктен F_RX 10 есе аз болу керек.

Салыстырмалы кателиктер

сонда

(8.9)

Гальванометр колданатын даралык олшеуиш копир сулбалардын олшеу аумагы: 0,1Омнан 10⁶ Омга дейин.

Практикада реохордтык жане декадалык дара копир сулбалары колданады.

Реохордтык олшеуиш копир сулбаларынын ыйыктарында улгили кедергимен реохорд колданады. Бул кезде улгили кедерги аруакытта туракты манде болады. Копир сулбасынын еки йыгындагы R₃ жане R₄ кедергилер биркелки кедергили сымнан жасалады. Индикатордын бир кыспагы копир сулбасынын тендигин жасау ушин кедергили сымнын устимен козгалып отырады (8.4 сурет)

Козгалкыш кыспактын орны олшеуиш копирлик сулбанын иыктарынын катынасын корсетеди.

(8.10)

Белгисиз кедергинин мани Rx осы катынасымен улгили кедергинин манин кобейткенде табылады R_X=bR_N.

9 №9 – дарис. Реактивтик элементтердин параметрлерин олшеу

Даристин мазмуны:

1. Айнымалы токтын олшеуиш копирлик сулбалары.

2. Вина мен Шерингтин олшеуиш копир сулбалары.

3. Максвеллдин олшеуиш копир сулбасы.

4. Максвелл-Вина олшеуиш копир сулбасы.

Даристин максаты: сыйымдылыкты, индуктивтикти жане шыгындык бурышты олшеуге арналган айнымалы токтын олшеуиш копирлик сулбаларын игеру жане бир-биринен ажырата билу.

Электроэнергетикада электр желилеринин реактивтик кедергилерин, индуктивтик орауыштын жане сыйымдылыктын (конденсатордын) параметрлерин билу ар уакытта кажет. Мысалы индуктивтик орауыш кыска туйыкталу тогынын асерин томендетеди. Жогары вольтты конденсаторлар улестиру куралгысы РУ10кВ-та реактивтик куатты карымталау ушин колданады. Мунын бари электр сузгилерде колданады, ал ол оперативтик байланыс не жогары вольтты желилерди баскару ушин керек.

РУ10кВ-та колданатын конденсатордын баскы сыйпаттамасы: онын сыйымдылыгы мен диэлектриктеги шыгындык кедергилик (9.1 сурет).

Бир тизбектик сулба ушин шыгындык бурыштын тангенси

(9.1)

а) б)

в)

9.1 Сурет – Конденсатордын эквиваленттик орнын басу сулбасы (а), векторлык диаграмма (б), кедергилер ушбурышы (в)

Индуктивтик орауышта осындай эквиваленттик орнын басу сулбасымен суреттеледи. Онын индуктивтик кедергиси

(9.2)

ал сапалылыгы

(9.3)

Конденсатордын не индуктивтик орауыштын параметрлери айнымалы токтын копирлик сулбасымен олшенеди.

Айнымалы токтын олшеуиш копирлик сулбасын ар уакытта туракты токтын копирлик схемасына келтируге болады. Сонда еки сулбанын да тепе-тендиги, сезимталдыгы жане олшеу далдиги бир есептеу катынасымен табылады, тек кана айнымалы токтын копирлик схемасында кернеу мен токтын амплитудасымен катар олардын фазалык катынасында еске алу керек (9.2 сурет).