22 Билет

1. Экзистенциялистік филасофия

Философияда құдайшылықты жалпы тағдырды жаратушыны мадақтау жайында көп жазылды. Адам туралы айту тасада, қалтарыста қалып келді. Енді адамды зерттейтін кез туды. Адамға оны зерттеуге бетбұрыс жасалды. Философияда ол экзистенциализм д.а. Бірақ бұл да субьективті идеализмге жатады.

Өкілдеі: Н.Бердяев, Л.Шестов К.Яспер М.Хайдеггер Ж.Сартр А.Камю.

Экзистенциализмнің басты категориялары жалғыздық,жаттандылық,үрей,жауапкершілік,ажал т.б.

Мақсаты: адамның мәндік сипатын, оның қайғылы дәрменсіз жағдайын ескере отырып, оған рақымшылық,кешірім жасау. Адамда өмір сүру оның мәнінен бұрын,ал жануарлар мен өсімдіктерде бұған керісінше болады дейді. Экзис.тік философияның өкілі Сартр былай дейді: Ұста пышақ жасайды, бірақ оның мәні пышақтан бұрын пайда болады. Адам туғаннан кейін адамдық мәнге ие болғаша,ең алдымен оның өмір суруі қажет. Адам зорлық, зомбылыққа бас иіп көне ме, жоқ оған қарсыласа ма, шамасы келе ме, әлде жоқ па? Оны алдымен ойлап шешеді. Фенеменологтың,экзистенциалистің, персоналмистің пікірінше sein болмыс, яғни жалпы болмыстан жеке адам болмысына бет бұру, қарау, жугіну емес, керісінше,жеке адамнан оның нақты болмысынан жалпы болмысқа көшу. Өйткені К.Ясперстің пікірінше, өлім, қиналу,үрей, айыптылық, уайым, курес,рухани ауру адамның өмір шектеріне жатады. Тек осы уақыттарда ғана адам өзінің нағыз өмір сүруін ұғынады, ал кәдулігі уақытта олар кәдімгі болмыстың күнделікті, тікелей болуы арқылы жасырынып жатады. Экзистенциалистік философия қатып қалған қағидаларға негізделген философия ғана емес, ғылым табыстарына, өмірге бейімделген философия.

2. Тіршіліктің мәні және оның пайда болуы.

Тіршілік өзгермелі заттардың өзара байланыстары мен әрекеттерінің алуан турлілігі. Заттардың тіршілік етуін олардың ішкі мәнімен де, болмысымен де теңгеруге болмайды. Тіршілікті бір опасыз, кездейсоқ жне уақытша нәрсе, заттардың мәнінен, негізінен төмен деп есептейтін философиялық теориялар қате. Бірақ заттардың мәніне­ мүлде жоқ нәрсе ретінде, не мүлде түсініксіз, адам танымы мен практикасының өресі жетпейтін нәрсе ретінде қарастыратын тіршілікті заттардың мәнінен жоғары деп табатын теория да дұрыс емес. Дұрыс көзқарас мынаған тіреледі: тіршіліксіз мәннің де болуы мүмкін емес, мәнсіз тіршілік ақылға сыймайды. Бұндай жағдай тек сыртқы пішін, тынымсыздық, кездейсоқтық қана көрінеді. Тек тіршілікпен мәннің, болмыс пен жаратылыстың бірлігі ғана барлық тіршілік атаулыны танып білуге мүмкіндік береді.

3. Сананы материяға, жаны энергияға теңейтін бағыт дұрыс па? Философиялық талдау.

Негізінен алғанда, сана мен материяның арақатынасын анықтауда 3 бағыт бар. Оның бірі: материализм, екіншісі: идеализм, үшіншісі: реализм.

Материализм бағытының негізгі категориясы материя ұғымы. Бұл бағытты ұстайтын ойшылдар алғашында дүниенің негізін нақтылы сезімдік заттардан көрді. Мұндай көзқарастың көне замандағы шыңы Демокриттің атомдық теориясы.

Ештеңеден ештеңе пайда болмайды, сондықтан атомдар мәңгі өмір сүреді, оның бұл дүниеге қатысы жоқ деген батыл көзқараста болды.

Материя дегеніміз обьективті шындықты біздің санамызда бейнелейтін философиялық категория, яғни ұғым.

Ал идеалистік бағыт өмірдің рухани жағын негізгі деп есептейді. Лейбниц идеалистік философияның жаңа түрін дүниеге әкеледі. Адам өзінің ішкі жан дүниесінің бар екенін өз тәжірибесінде анықтайтын болса, онда басқа заттардың да жаны бар деп ойлауға болады. Реалистік жүйе бойынша материя мен форманың екеуінің де тең құндылығын айтады. Оның формуласы материясыз форма, формасыз материя жоқ. Бұл формуланы нақтылай келе, материяны мүмкіндік, форманы шындық іске асушылық ретінде тусінеді.

Жан Платон философиясында мәңгілік идея, Гегельде материямен байланысын білдіретін рухтың төменгі, сезім түйсіктің көрінісі.

23- билет