13. Бұрыштарды өлшеу әдісімен фокус аралыгын анықтау.

Бұл әдіс бастапқы Н нүктесінен объективінің фокальді жазықтығынан у заттық шкалаға өткен жарық сәулелерінің жасаған бұрышын анықтауға негізделген (ω) у интервалының шын мәнін соған сәйкес ω бұрышын біле отырып фокустық арақашықтықты есептеуге болады.

f’=e’tg(ω/2) Өлшеу дәлдігі бұрыш өлшегіш құралдардың қателігіне, у-ті өлшеу қателігіне фокальді жазықтықта у заттық шкаланы орналастыруға тәуелді. Зерттеліп отырған жүйенің оптикалық осі мен көру трубасы 6 бір-бірімен параллель немесе алғашқы негізгі нүктесі лимбтың 4 вертикальді айналу осінде жататындай үйлесімді орналасуы керек. (суретті гана сызамыз)

Телеобъективті бақылау кезінде айналмалы осьтің үстіне алдыңғы объективті қондыру жеткілікті. Алғашқы өондырғы жүйені биіктігі бойынша және айналасына шашыраған сәулелердің линзаның беткі қабатымен бір сызық бойына келгенше айналдыру болып табылады. Екінші қондырғы лимб столын жүйемен бірге айналдыру және оны оптикалық осьтің маңында центрлік штрих суреті қозғалмай қалғанша бұру үшін жасалады. Бұл жерде жарықтандыруды 1 жарық көзі мен 2 күңгірт шыны қамтамасыз етуі керек.

14.Үлкейту әдісімен фокус аралығын анықтау

Үлкейту әдісі бақыланатын объективтің фокальді жазықтыққа түсірілген у’ кескіннің өлшемін немесе фокальді жазықтыққа түсірілген труба көмегімен бақылағанда у’ өлшемін анықтауға негізделген.

Тікелей бақылау кезінде фокальді жазықтықтағы O_k объектив калиматорына O_k (89-сурет) орналастырады және өлшеуді М микроскоп –монометрмен жүргізіледі. Оның апертуралық бұрышы бақыланатын объективтің апертуралық бұрышына тең немесе одан көбірек болуы керек. Кері бақылау кезінде пәндік шкаланы О_и бақыланатын объективтің фокльді жазықтығына тұрғызылады, ал өлшеу трубанығ винттік окулярлық микрометрі арқылы жүргізіледі.

Екі жағдайда заттың өлшемі У және көру трубасыныі немесе f’_k каллиматор объективінің фокустық арақашықтығы өте дәлдікпен белгілі болуы керек.

Еікелей бақылаудағы (89-сурет) АВС жане А’В’ С’ үшбұрыштар ұқсастықтарынан мынаны аламыз

f’/f’_k=y’/y

осыдан объективтің фокус арақашықтығы

f’=f’_ky’/y (1)

Солай етіп кері бақылау тәсіліне де фокус арақашықтығын анықтаймыз

f’=f’_ky/y’ (2)

f’ ті өлшеу (1) жане (2) формулалар арқылы фокус аралығын есептеуге және сызықтық ұлғаю анықтамасына сүйенеді. Бұл формулалардан көріп отырғанымыздай, егер f’_k жане у белгілі жане дәл осы прибор үшін тұрақты болса, онда тұрақты мәні k=f’_k/y немесе 1/k=y/f’_k-ны табу және оны f’-ті анықтауда тиімді. (суретті ғана сызамыз)

Кейбір фокометрлерде пәндік шкала интервалы калиматор объективінен f’_k тәуелділіктен К=3 етіп бөлінген.

Онда бақыланатын жүйенің фокальді жазықтыңындағы өлшеуіш қондырғы немесе шкала бойынша алынған санақ ізделінген f’ өлшемін көрсетеді.

Каллиматор шкаласының интервалының өлшемінің дәл мәнін алу үшін микроскоп объективімен бірге жұмыс істегендегі микрометрдің окулярлық винттік барабанының бөлік құнын, яғни микроскоп- микрометрдің бөлік құнын білу керек.

Ол үшін микроскоп объективінің алдына бөлік құны өте дәл шкаланы орнатамыз, мысалы,0,1 немесе 0,01мм

Барабанның бөлік құнын біле тұра, микроскоп- микрометрдің ז=an/m

1. Пәндік шкаланың бөлік құны, n – таңдалған интервалдағы пәндік шкаланың бөлік саны, m- шкала және барабан бойынша алынған таңдалған интервал шкаласындағы санақтың әртүрлілігі.

ז(тетта) -Құны бойынша анықталған шкаланы өшіріп, колиматор объективінің артына объектив ұстағышында бақыланатын объектив орнатады. Микроскопты бақыланатын объективтің фокальді жазықтығында тұрғызылған коллиматор шкаласының кескініне фокустайды.

Көру окулярының 2/3 бөлігінде жататын таңдалған у’ кескін шкаласының интервалын өлшейміз

Соңында

у’=(A₁-A₂) ז

A₁ және A₂ – микрометр бойынша санақ,

y,y’жане f’_k ны (1) формулаға қойып, f’’ бақыланатын объективтің фокус аралығынан ізделінген мәнін табамыз.

f’-тің тиісті қателігін (1) формуланы диференциалдап, логарифмдеп

ℓgf’= ℓgf’_k+ℓgy’-ℓgy

df’/f’= df’_k/f’_k+dy’/y’+dy/y