3.2 Газдардың улағыш қасиеттері мен зиянды қоспалары

Жанғыш газдар жиі улағыш пен уландырғыш қоспаларынан тұрады. Көміртегі тотығы (СО), күкіртті сутегі (Н2S) күкіртті көміртегі ( CS2 ), цинаний сутегі, аммиак (NH3) және т.б. бар. Адам ағзасының улағыш әсері улы қоспалар мен жартылай жанған өнімдердің ықпалы есебінен пайда болады.

Көміртегі тотығы – ең күшті улардың бірі, улағыш қасиеттері бойынша жасанды жанғыш газдардың құрамдас бөлігі болып табылады. Жанармай мен от жағу құрылғылардың жетілдірілмеген және нашар қолданылуы барысында түзелуі мүмкін. Аталған зиянды қоспаларынан басқа, газ құбырларының қимасын азайтуға және тығындауға мүмкіндік жасайтын заттар: қара май, нафталин. Конденсациялау барысында пайда болатын су булары, тозаң және метал коррозиясының өнімдері бар. Газда ылғалдың болуы тетіктерде газ құбырын толық тығындап, қарлы мұз тығынының пайда болуына әкеліп соғады. Су булары газ құбырларында арматура мен аппараттардың коррозиялануына мүмкіндік туғызады. Жанғыш газда азот пен көмір қышқылы жататын балласт қоспалары бар. Балласт қоспаларының едәуір шамада болуы жану жылуын азайтып оның салыстырмалы салмағын көбейтеді. Бұл факторлар газ құбыры диаметрінің ұлғаю нәтижесінде газ құбырлары құрылысында металл салымының өсуіне әкеліп соғады.

Улағыш және басқа зиянды қоспаларды азайту газды өңдейді және тазалайды. Газды механикалық қоспалардан тазалау арнайы газ фильтрі арқылы әртүрлі өнімдерден тазалаудан, суытудан, кептіруден, байқаудан және қажет болған жағдайда иістендіруден тұрады.

Көптеген табиғи және жасанды жанғыш газдарда мүлде иіс болмауы мен кейбір жанғыш газдарда өте әлсіз сезілетін иістің болуы газдың кему уақытында тұрғынжайда иіс бар екендігін байқауға қиындатады. Бұл жанғыш газды өткір жағымсыз иісті арнайы сұйықтықпен иістендіру қажеттілігіне әкеледі. Жанғыш газдарды иістендіру үшін орташа жылжық шығыш мөлшері табиғи газдың 1000 м³ 16г немесе 19,1 см³ болатын этилмеркаптан (C2H5SH) жиі қолданылады.

3.3. Ысқық газдар

Табиғи ғаздағы көмір сутегі қоспасының химиялық формуласы C2H 2h+2 түрде.

Негізгі компонентті метан (CH4) көлемі бойынша 98% құрайды. Метанмен қатар басқа ауыр сутегі кіреді. Олар этан (C2H6),пропан (C3H8) қалыпты бутан (nC4H10) және т.б.

Табиғи газда барлық ауыр сутегі құрамында метанмен салыстырғанда көмір қышқылының т.б жиі кездесетін газдар да бар. Бірақ күкірт, сутегі және көмір қышқылы улы зат болғандықтан оның ауада болу 0,01 мг/л көлемінде улануды тудырады.

Сонымен қатар газда күкірт пен көмір қышқылының болу ерекшеліктері ішкі құбырлардың шіруіне және газ жануының нашарлауына әкеп соғады.Сондықтан да газдағы күкірт сутегін көмір қышқылымен тазарту оны қолданбай тұрып қажет етеді.

Табиғи газдың мінездемесінің ерекшелігі.

Оның құрамына кіретін копоненттері бір – біріне химиялық әсері онша емес.

Жанған газ қоспасында көмірсутегі,пропан (С3Н8) бутан (n С4Н10) және аз мөлшерде этан, пропилен, изобутан, бутилен және басқа газдар. Бұл қоспа қалыпты температурада қоршаған орта қысымы жоғары газ күйінде болса сұйық күйге ауыстырады. Олар жылдам түрде аз ғана температурада көтерілсе немесе қысым төмендесе буға айналып жоғалып кетеді.

4 – кесте. Жанғыш газдардың сипаттамасы

Газ	Жылулы жанғыш мДж/м³		Жанудың томенгі температурасы С	%-дық оттанудың шектігі
	Qн	Qв		Төменгі	жоғары
Ацетилен Водород Көмірсутекті Метан Этан Пропан Бутан Пентан Этилен Пропилен Бутилен Күкіртті сутек	56,08 10,80 12,70 35,94 63,97 91,56 119,05 146,58 92,22 86,31 113,90 23,48	58,05 12,80 12,70 39,90 69,90 99,46 128,90 158,40 98,42 92,29 121,80 25,48	335 510 610 645 530 510 490 475 540 455 440 290	2 4 12,5 5 3 2,2 1,9 1,4 3,1 2,4 2,0 4,3	81 75 74 15 12,5 9,5 8,5 7,8 32 11 9,6 45,5