Keńesbay Raxmanov - Edige

(Ariya № 16)

Edige:

-Edil qayda? El qayda?

Jayıq qayda, jer qayda,

Edilim sennen ketermen,

Ketpegende netermen!?

Xosh qal endi ósken el,

Xanlar kóksin tesken el,

Quyın-jeldey esken el,

Tumlı-tusqa kóshken el.

Shul ketkennen ketermen,

Bir dárbentke jetermen,

Eki ayırılar jollarım,

Kimler sozar qolların?

Biyler maǵan ne dedi,

Xalıqtıń ǵamın je dedi,

Bunnan tuwrı ket dedi,

Ata jurtı - Túrkstan,

Xorezmge jet dedi,

Jáne biri oylanıp,

Satemirge ót dedi,

Qolǵa alıp ókpeni.

Xojamatdin, Bek Polat,

Turjaqberdi hám Dawıt

Aytqanların oylayın,

Qayǵı-ǵamdı qoyayın…

(Jılqıman sırttan shópshek terip alıp keledi.)

Jılqıman:

- Edigejan, saǵan ne boldı, qapa kórineseń?

Edige:

- Qudaytala maǵan saqıylıq etip,

Tulǵa bergen, aqıl bergen, kúsh bergen,

Usı meniń jalǵız qılmısım, gúnam,

Meni sıydırmaydı Edil-Jayıqqa,

Oynap-ósken Boz Ordamnan ketermen.

Jılqıman:

- Qayaqqa barasań, Edige inim?

Óz jerine sıymaǵan adam,

Jat jurt esigine bası bata ma?

Jat elde bolǵansha patsha, xan, sultan,

Óz elińde shopan bolǵanıń artıq.

Edige:

-Endi meni qoymas shopan etip te,

Xandı qayradı ǵoy qasındaǵılar,

Xan erme…(oylanıp)

Sonda da kúteyin, bálkim,

Xan keshirim sorap adam jiberer,

Kelgen adam bolsa qul tuxımınan,

Onda bizge ólim lazım bolǵanı,

Eger ak súyekten jasawıl kelse,

Onda azat bolǵanlıǵım ólimnen.

Oǵan qosılıp men qaytayın birge,

Xannıń ashıwı tarqaǵan, demek,

Táwekel barayın, qullıq aytayın…

Qáne, kele bersin…

Jılqıman (sanaydı): -Birew, ekew, altaw…

Shıraǵım-aw, toǵız atlı ǵoy bári.

Edige:

-Aldındaǵı atlı Kenjembay jıraw,

Izindegi xannıń jállatları,

Tarqamaǵan eken xannıń ashıwı,

Bizden qalar eken noǵaylı eli.

Jılqıman:

-Zárre sabır áyle, Edige inim,

Bular kiyatqandı xosh xabar menen…

Edige:

-Meni jalǵız qaldır, jılqıman endi,

Qırman alısayın Kenjembay menen,

Qaraqas alǵanımdı jetker bul jerge,

Ayralıq aldında xosh aytısayıq.

Diydar nesip bolsa kórisermiz taǵı,

Diydar ǵayıp bolsa, qudanıń isi,

Qaraqas yarımdı tezirek jetker,

Kúteyin Mawlenniń aq tóbesinde.

Jılqıman:

-

Ájep, hap-zamatta alıp kelemen,

Jalǵız qaldırǵanım bolmay ma ántek?

Edige:

-Wooy, bash bermeymen bundaylardıń júzine,

Qáterjam bola ber, jılqıman, bunnan.

Jılqıman:

-

Amanlıǵı bolsın túbinde, inim,

Al, men ushtım! Baraman da kelemen…(ketedi)

Edige:

-Shayırlıǵı, sheshenligi bar ǵoy dep,

Kenjembaydı jiberipti izimnen.

Kókiregimdi jibitpekshi sóz benen,

Kisiniń atınıń tershil boların,

Kisi kiyiminiń kirshil boların,

Meni bilmeydi dep oyladıń ba sen?

Toxtamıs xan menińdey bir ǵánimine,

Qızın bermek bolǵan eken ne ushın,

Hey,sen, Keneniń ulı Kenjembay!

Aytqan gáplerine qulaq salmayman,

Almayman birde-bir násiyatıńdı,

Xanıńa aytıp bar, súyinshi sora,

Óz basıń ózińe ǵay bolar seniń,

Aytqanımdı bayan áyle xanıńa,

Eger, gáplerimdi qup tıńlamasań,

Tilkim-tilkim bolar moynıń qamshıdan,

Qoynıńa sorǵalar qıp-qızıl qanıń.

Meniń gáplerimdi jetker xanıńa!

Kenjembay:

- Ájep, ajep bolar, Edige batırım…

Edige:

-Bul ketkennen segbir tartıp ketermen,

Ótermen Qulanlıdan tań sáhár shaǵı,

Bir xan soramına barıp jetermen,

(Kenjembay tájim berip shıǵıp ketedi)

(Jılqıman, Qaraqas ayım ,noǵaylılar jıynalıp kelip tur)

Edige:

-Ákemniń ruwxı, Túkli Áziz babam ruwxı,

Meni bir ólimnen qutkarıp qaldı,

Meni sıydırmaydı Edil, Jayıqka,

Oynap-ósken óz elimnen ketermen.

Qaraqas:

-Qaldırmay meni de alıp ket, yarım,

Eger, alıp ketpesen, óz qolıń menen,

Shawıp ket. ólimge ırzaman, yarım…

(Ariya №19)

Edige:

-Qaraqasım, kózińnen jas tamızba,

Kóz jas tókpe saparımnıń jolına,

Toxtamıstay zalım xannıń dástinde,

Dúnya qápes boldı shabazıń ushın.

Maǵan zindan boldı Boz Orda elim,

Paymanam tolajaq ketpesem búgin,

Atadan jalǵızban…Edigeń jalǵız,

Kókiregimde bıǵan-jıǵan mıń árman,

Toxtamıstay zalım xannıń dástinde,

Dúnya qápes boldı shabazıń ushın,

Dártimdi túsin sen, Qaraqas ayım.

Qaraqas:

-Sensiz bul jerlerde qalay jasarman,

Táǵdirim kimlerge shorı qılajaq…

Edige:

-Boyıńda altı aylıq hámile bardur,

Ay jarılqap kún tuwsańıw, ul tuwsań,

Onıń atın Nuratdin qoyǵaysań.

Jaman atlar taqtırma ol balama,

Qáytseń de, kisiniń otın jaqtırma,

Qanatlıǵa qaqtırmaǵıl balamdı,

Taza saqla, tumsıqlıǵa shoqıtpa!

Al, qız tuwsań, atın óziń qoya ber,

Aman bolsam aylanıp bir kelermen,

Ulım menen birge kútip alǵaysań!…

(Ariya №20)

Qaraqas:

-Ilaj qansha, ne keledi qolımnan,

Janım, jaǵdayındı saybaǵıslasam,

Awır eken, meyli, joldan irkpeyin,

Allaǵa tapsırǵan amanatımsań.