Ibrayım Yusupov - Ómir saǵan ashıqpan

21

SAHRA BÚLBILINE

Zaman dártin dástan etip tilinde,

Xalqıńnıń ar-namıs, hújdanı boldıń. Ayaqtaǵı qaraqalpaq elinde

Shayırlıq múlkiniń sultanı boldıń.

Sen sahra búlbili ediń sayraǵan,

Baǵ tapbaǵan jerde sheńgelge qonǵan. Japakesh el ushın jan pidá qılǵan. Dártli kewillerdiń dármanı boldıń.

Elim dep, jurtım dep usı elattan

Bir shayır tuwılsa, - seni jaratqan. Xalıqtıń sóyler tili bolıp kiyatqan, Dilwarlıqta alǵır tarlanı boldıń.

Hár sózińde danalıǵıń tanıttıń, Mártligi bar Alagózdey alıptıń. Kewli aq, qalpaǵı qara xalıqtıń Qosıqqa aylanǵan ármanı boldıń.

Ullı Nawayıdan sawat ashqanıń, Dańqlı Fiziwlıdan dúrler shashqanıń, Ustaz Maqtımquldıń izin basqanıń, Ulıǵlardan úlgi alǵanı boldıń.

Dúnyaǵa dańq jayǵan Ózbekstanda,

Mustaqillik sheshek atqan bostanda, Babalar ruwhı oyanǵan tańda,

El ardaqlap eske alǵanı boldıń.

Aytqan sózlerińdi altınǵa qaplap, Tuwısqanlar aytar: «Ássalam, Berdaq!» Merekeńdi Prezident qutlıqlap,

Jańa áwladlardıń ilhamı boldıń.

22

Dekabr, 1998-jıl.

SÚMELEK QAYNATQAN JEŃGEYGE

Aman bol, súmelek qaynatqan jeńge! (Maǵan - jeńge bolsań, jaslar «sheshe» der). Náwbáhár oyanǵan aydın kesheler Shúkirlik eterseń ǵániymet demge,

Aman bol, súmelek qaynatqan jeńge.

Súmelek qaynatpas mázi sán ushın, Úyret kelinlerge bunıń mánisin. Ata-baba dástúrlerin tanısın,

Kim úyreter onı ózińnen óńge? Aman bol, súmelek qaynatqan jeńge.

Bayram súmelegi dástúrden qalmas,

Dástúr sıylamay el jónlese almas.

Erkin bazardaǵı shet elden kelgen

Shiyrinlikler oǵan teńlese almas.

Abiyhayat suwın ishken bul bayram, Zamannan-zamanǵa kóshken bul bayram.

«Hár kúnimiz Nawrız bolǵay» dep tilep, Payǵambar názeri túsken bul bayram.

Nawrız-jurttıń shadlıq saltanatı bul,

Búgin-ǵárezsizlik sharapatı bul.

Miyrim-shápááttiń insan qálbine

Iláhiy nur quyǵan káramatı bul.

Xalıq shaǵlap mustaqil Ózbekstanda,

Dúnya tınısh, eller abadan bolsın.

Shadlıq sazı jańlap hár atqan tańda,

Hár shańaraqta tolı dastúrqan bolsın.

23

Bıyıl Jáyhun dárya máwjirip tasıp,

Eginge kenelgey Watan jerleri.

Quwanǵay tabısı tárezi basıp,

Qaraqalpaq hám Xorezm elleri.

Shaǵlań, biradarlar, ortańız tolsın,

Jetispek ǵaniymet bul shadlı kúnge.

Nawrız bayramıńız múbárák bolsın,

Aman bol, súmelek qaynatqan jeńge.

ORNÍŃ BÁRHA TÓRDE BOLDÍ, AQSAQAL

(Máteke aqsaqal Jumanazarovtıń esteligine)

Tallı jaǵıs tamǵalınıń jerinde

Bul jaqtı jahanǵa keldiń aqsaqal.

At kóterip qaraqalpaqtıń elinde,

Bir kisi kim bolsa, boldıń, aqsaqal.

Ulı ediń qara taban diyqannıń,

Awır miynet nanın jegen adamnıń.

Aldıńa at tartqan jańa zamannıń

Ayanbay xızmetin qıldıń aqsaqal.

Xalqıń menen óstiń qanıń qatısıp,

Kegeylini qazdıń qosta jatısıp.

Birge jarma iship qasıq atısıp,

Taqan shayısqansań elge, aqsaqal.

Qatebin jazbaǵan narday kúshli ediń,

Harıp-sharshap at belinen túspediń.

El ushın entelep jumıs islediń,

Xalqıńnıń kewlinen shıqtıń, aqsaqal.

Haq kewil, el súygen adam ekeniń,

Aqıl-zeyini alıq insan ekeniń,

24

Yoldash ata, Osman, Sharaf ákeniń Nurlı názerine tústiń, aqsaqal.

Tuwrı sózden jaltarmadıń jasqanıp, Xalqıń menen astıń turmıs asqarın. On segiz jıl parlamentti basqarıp, Zań-zakun basında turdıń, aqsaqal.

Tóbeńdi kórgende jurtlar quwandı, Shóllegenler bulaǵıńnan suw aldı. Házillesseń, qapa kewil jubandı, Otırıspanıń gúli boldıń aqsaqal.

Jiyrenshedey júyrik, shiyrin til bolsa, Ata-baba dástúr qılǵan jol bolsa, Bul átirapta qansha ulıs el bolsa, Bári húrmetińde boldı, aqsaqal.

Joqarı orınǵa xalıq sayladı,

Birge miynet etip, birge toyladı. Tashkent, Máskew bári sizdi sıyladı, Ornıń bárha tórde boldı, aqsaqal.

Ǵárezsizlik ornap búgin Watanda, Ullı húrmet qılıp ullı insanǵa,

Xalıq sıylaǵan qalıy bolmas qashan da,

Ruwhıń shad bolǵay mudam, aqsaqal.

BU DÚNYA

1

Adam uǵlı, óz kewlińdi shad áyle, Ashılsań, ashıla berer bu dúnya. Ótkenlerdiń wásiyatın yad áyle,

25

Jıynasań shashıla berer bu dúnya.

Hadal miynet etip, tapsa dúnyanı, Biyǵerezlik ǵosh jigittiń ármanı. Hiyle qılsań, aldayman dep sen anı, Sumlıǵın asıra berer bu dúnya.

Jurttan artıq jasayman dep eger sen,

Tásil qılsań, óziń azap shegerseń. Túlkiniń izinen tazı jiberseń, Tuttırmay, qashıra berer bu dúnya.

Altın dep jıyǵanıń temir tat bolıp, Aqırında opıq jerseń mat bolıp.

Sen quwsań, ol naymıt perizat bolıp, Júzlerin jasıra berer bu dúnya.

Bul dúnyanıń bergen ashshı sabaǵın Hár kórgende shúkirlik qıl, toba qıl. Ashıq Ayaz, ashıq júrsin qabaǵıń, Qapılsań qapıla berer bu dúnya.

2

Bul dúnya «bes kúnlik», «yalǵanshı» demek Burınǵılar aytqan sózinde bardı.

«Asıǵadı bizden qalǵansha» demek, Biyopalıq kúler júzinde bardı.

Táńirim bul dúnyanı joqtan bar etti,

Bendem shalqısın dep, lalazar etti. Lekin ǵapıl bende asqınlap ketti, Kóbinde insap joq bazında bardı.

Dúnya dep, adamzat bir-birin qırǵan,

Shaytan ǵulǵulası haq joldan urǵan.

26

Bul jerde jazıq joq dúnyada turǵan,

Hár bále adamnıń ózinde bardı.

Bul dúnya yalǵanshı emes shınında, «Nápsińdi tıy» dep aytqan ǵoy burında. Bir qısım topıraqqa tolǵan sońında, Ash kózlik adamnıń kózinde bardı.

Ashıq Ayaz, haq jolınan júrmese, Bul dúnyanıń gózzallıǵın kórmese, Bul sózge waqtında máni bermese, Ullı pushaymanlar izinde bardı.

Dekabr, 1996-jıl.

TALLAR JAPÍRAQ TÓKTI, URÍQLAR QUWRAP...

Tallar japıraq tókti, urıqlar quwrap,

Tek te atqulaqlar jawdırasadı.

Azan-ǵazan ala qarǵalar shuwlap,

Aspan qumaytlanıp, sıyqı qashadı.

Quwraq qamıs ızıńlaydı namaǵa,

Erteń - bir kún suwıq túsiwi múmkin.

Kópten jılımaǵan musápirxanama

Sen jılıw ákelgen kún edi bul kún.

Onnan berli báhár bes iret kóklep,

Bes iret qublaǵa qayttı tırnalar.

Dúzde bes mártebe jantaqlar sóklep.

Nart shıbıqlar tal boldıq dep ırǵalar.

Muhabbat hám oshaq biyǵárezligin

Qorǵawda sen mártlik kórsete aldıń.

Erkin qız waǵıńdı saǵınıp búgin,

Muńlı bir noqatqa tigilip qaldıń.

27

Qoy, óytip taldırma qarar kózińdi, Qayǵı jaraspaydı, shabazım, saǵan. Tolǵan ayday dóńgelengen júzińdi Óytip tómen salma ne bolsa soǵan.

Bilemiz aǵayin degen kisini,

Bazda janın saǵan suwırıp berer. Qápelimde sál nársege isinip,

Ǵıybat «bes biyday» ın quwırıp berer…

Qatın degen erkektiń tas qayraǵı,

Ol qayrasa, qazan pıshaq, qıl qawar.

Ańgódek er giyne tawıp qaydaǵı,

Telpegin teris kiyip, iyt bolıp qabar.

«Aǵayin azar da, bezeri bolmas», Onıń barı jaqsı ne degen menen.

Qarǵa «ǵaq» degennen qıs túse qoymas,

At júrisin buzbas iyt úrgen menen...

Qara, qanıńday keń bul ata mákan! Ata-babamızdıń altın miyrası. Qanshama áwladlar minnetdar oǵan, Hámmege de jetken ırısqı miyuası.

Bul elge, bul jurtka seniń ıqlasıń Aǵın suwday taza hám de rawan. Qushaq ashar qansha qurbı-qurdasıń, Hám yoshlı qosıqlar jazdırar maǵan.

Jatqan bir keń dúnya bul ata mákan, Tek mázi tarılǵan adam peyili. Kewli tar bendege tardur bul jahan, Dúnya keń peyilge - nawrız seyili.

Táńirim úrkitpegey bul dáwlet qusın,

28

Bir qısım topıraq bar toyımsız kózge. Kewlińdi tarıltpa, qosshım, ol ushın, Keńlik jarasadı siz benen bizge.

Tallar japıraq tókti, urıqlar quwrap,

Tek te atqulaqlar jawdırasadı...

Aǵayin giynesi - iyt tartqan tuwlaq,

Erteń umıtıp, jáne qushaq ashadı...

Yanvar, 1999-jıl.

ASHÍQ AYAZDÍŃ

QOSÍQLARÍNAN

BOLMAS

Jerge xızmet qılmay polat paznalar,

Júzleri jarqırap ashılǵan bolmas. Elge xızmet qılmay ǵoshshaq jigitler, Erlik sınnan ótip, ısılǵan bolmas.

Jaqsılarǵa xızmet qılsań jasıńda,

Qartayǵanda jaslar júrer qasıńda.

Gúrlep janǵan ottı oshaq basında

Kisi qolı menen ısırǵan bolmas.

Qásterle ózińniń haslı zatıńdı,

Joqarı tut beglik inabatıńdı.

Jaslar tutıp baylamasa atıńdı,

Olardı ǵıybatlap qısınǵan bolmas.

Ashıq Ayaz aytar, táńirim berseler,

Jaqsılar shad bolıp dáwran súrseler. Áwel-aqır peyli buzıq kimseler

Hajǵa barǵan menen musılman bolmas.

30

Bizden ótip, sizde qalǵan.

Men ǵárip dártińnen janǵan,

Biydártlerge báleń joqdur.

Búlbil ańsar gúl jamalın,

Sırtım pútin, ishte jalın.

Ashıq Ayazdıń ahwalın

Xatqa salar qálem joqdur.

ASHÍQLARDÍŃ KEWLI DÁRTLI

Ashıqlardıń kewli dártli,

Kórgen kúnlerin aytsańá.

Biydártlerdiń biziń menen

Oynap-kúlgenin aytsańá.

Biyráhim jaratıp seni,

Zarı-giryan etip meni,

Sulıwlıq degen báleni

Sizge bergenin aytsańá.

Ilmesultan hár mazaǵıń,

Bizge qılǵan darǵazabıń,

Ashıqlıqtıń bar azabın

Bizge bergenin aytsańá.

Ashıq Ayaz taqat etpey,

Íshqı dárgayına jetpey, Dártińnen órtenip ketpey, Aman júrgenin aytsańá.

JANAN ENER TÚSLERINE

Bálent tawlar qalǵıp ketse,

Duman ener túslerine.

Búlbil quslar kóz ilgitse,