7 - lekciya.
Strukturalastíríw – úlken tarmaqlardí quríw quralí Jobası.
Tarmaqtí fizikalíq strukturalastíríw
Tarmaqtí logikalíq strukturalastíríw
Kompyuterler sanı onsha kóp bolmaǵan jaǵday ushın (10-30 ǵa shekemgi kompyuterler) dáslepki lekciyalarda keltirilgen - ulıwma shina, saqıyna, juldız tárizli hám tolıq baylanıstı tipiklalıq topologiyalardan biri taiykarında tarmaqtı qurıw múmkin boladı. Bul topologiyalardıń hámmesi birjınıslı qásiyetke iye, yaǵnıy bunday tarmaq quramındaǵı kompyuterlerdiń barlıǵı bir birine múrájat etiw barısında, bir qıylı huqıqqa iye. Bunday qásiyet, yaǵnıy teń huqıqqa iyelik, tarmaqqa jańa kompyuter jalǵawdı, olarǵa xızmet kórsetiwdi hám olardıń ekspluataciyasın ańsatlastıradı.
Biraq bul huqıqlıq qásiyetin úlken tarmaqlar qurıw waqtında qolaylıqlar emes al júdá kóp qolaysızlıqlardı, sheklewlerdi keltirip shıǵaradı. Olardan tiykarǵıları tómendegiler:
1. Kompyuter tarmaqlarınıń ulıwma uzınlıǵın sheklew.
2. Tarmaqqa jalǵanıwı múmkin bolǵan kompyuterler (stanciyalar, uzeller) sanın sheklew.
3. Kompyuterler arasında júzege kelgen trafik intensivligin sheklew, yaǵnıy informaciya almasıw tezligin sheklew.
Máselen jińishke koaksial kabel tiykarında qurılǵan Ethernet texnologiyasınıń 10Base-2 standartında bir segmenttegi kabel uzınlıǵı 185 m den, oǵan jalǵanǵan kompyuter sanı bolsa 30 dan aspawı kerek. Eger kompyuterler arasında informaciya almasıw kólemi úlken bolsa, segmenttegi kompyuterler sanı 20 ǵa, múmkin 10 ǵa shekem azaytıwǵa tuwra keliwi múmkin. Bul halat tarmaqtıń ulıwma ótkeriw uqıplıǵı hár bir kompyuterge jeterli bolıwın támiyinleydi.
Joqarıda atap ótilgen sheklewlerdi alıp taslaw ushın tarmaqtı strukturalawdıń arnawlı usılları hám hár túrli strukturalardı payda etiwshi arnawlı qurılmalar hám qurallar qollanıladı. bular tómendegiler: tákirarlawshılar, koncentratorlar, kópirler, kommutatorlar, marshrutizatorlar hám shlyuzlar bolıp tabıladı. Tarmaqtıń óz aldına bólimleri bolǵan segmentlerdi óz-ara baylanıstırıw usı túrdegi qurılmalar járdeminde ámelge asırılǵanlıǵı ushın, olardı kommunikaciyalıq qurılamalar dep ataydı.
1.Tarmaqtí fizikalíq strukturalaw
Kommunikaciyalıq qurılmalardıń eń ápiwayısı bolǵan tákirarlawshı (repeater), lokal kompyuter tarmaǵınıń uzınlıǵın arttırıw maqsetinde tarmaqtıń hár-túrli segmentlerin fizikalıq jalǵawdı ámelge asıradı. Tákirarlawshı tarmaqtıń bir segmentinen kelgen signallardı, onıń basqa segmentlerine uzatıp beredi (7.1.-súwret). Tákirarlawshı járdeminde tarmaqtıń baylanıs sızıǵınıń uzınlıǵın arttırıw, uzatılıp atırǵan signaldıń sapasın jaqsılaw menen ámelge asırıladı, bunda signaldıń quwatı, amplitudası hám formasın tiklew sıyaqlı wazıypalar orınlanadı.
7.1.-расм. Tákirarlawshı Ethernet tarmaǵınıń uzınlıǵın arttırıw imkaniyatın beredi.
Portlar sanı ekiden kóp bolǵan (6, 8 yaki 16) hám bir neshe segmentlerin óz-ara baylanıstıratuǵın tákirarlawshı – koncentrator yaki xab dep ataladı.
Koncentratorlar lokal kompyuter tarmaqlarınıń barlıq tiykarǵı texnologiyaları quramında qollanıladı. Bul texnologiyalar tómendegiler: Ethernet, ArcNet, Token Ring, FDDÍ, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, l00VG-AnyLAN.
Hár qanday texnologiyaǵa tiyisli bolǵan koncentratorlardıń islewinde uqsas tárepler bar bolıp, bul olardıń bir portlarına kelgen signallardı basqa portlarda tákirarlaw bolıp tabıladı. Biraq olar signallardı qaysı portlarda tákirarlawına qarap bir-birinen ajıralıp turadı. Máselen Ethernet koncentratorları (7.2 a.-súwret) bir portına kelgen signallardı óziniń basqa barlıq portlarında tákirarlap beredi. Token Ring koncentratorı (7.2 b.-súwret) bolsa bir portqa kelgen signaldı óziniń saqıyna boyınsha keyin jalǵanǵan kompyuterge baratuǵın portına tákirarlap beredi.
7.2.-súwret. Hár qıylı texnologiyalardıń koncentratorları.
Koncentratorlar bárqulla tármaqtıń fizikalıq topologiyasın ózgertedi, biraq onıń logikalıq topologiyası bolsa ózgermey qala beredi.
Fizikalıq topologiya degende, kabellerdiń bólekleri járdeminde payda etilgen baylanıslar forması (konfiguraciyası), logikalıq topologiya degende bolsa, tarmaqta bar kompyuterler arasındaǵı informaciyalar aǵımı jollarınıń forması (konfiguraciyası) túsiniledi. Kóp jaǵdaylarda tarmaqtıń fizikalıq hám logikalıq topologiyaları bir qıylı boladı.
Tarmaqlardı koncentratorlar járdeminde fizikalıq strukturalaw, tarmaqlardıń uzınlıǵın (eki diametrin) arttırıw imkaniyatı menen birge, olardıń isenimliligin de asırıw imkanın beredi. Máselen eger, ulıwma shina topologiyalı Ethernet tarmaǵı quramında qandayda bir kompyuter nasazlıq sebepli, ulıwma kabel arqalı maǵlıwmatlardı uziliksiz toqtamay uzata berse, tarmaq islemey qalıwı múmkin. Bunday jaǵdayda tarmaq qayta normal islep ketiwi ushın nasaz kompyuterdiń tarmaq adapterin qol menen úzip qoyıw kerek boladı. Koncentratorı bolǵan Ethernet tarmaǵında bolsa, bunday mashqalanı avtomatlı túrde sheshiw múmkin boladı. Bunda koncentrator óziniń nasaz kompyuter jalǵanǵan portın úzip qoyadı, yaǵnıy blokirovka etedi, tarmaq bolsa óz isin toqtatpay dawam ettire beredi.