Qaraqalpaqsha - Ózbekshe lingvistikalıq terminlerdiń sózligi

otlarning egalik qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi – atlıqtıń tartımlanıwı oǵzaki – awızsha

oǵzaki adabiy nutq – awızeki ádebiy sóylew ozaytirma daraja – páseytiw dáreje

ocherk – ocherk

ochiq bo‘g‘in – ashıq buwın

P

payt ergash gapli qo‘shma gap – waqıt baǵınıńqılı qospa gáp payt holi – waqıt pısıqlawısh

parallel bog‘lanish – parallel baylanıs paronimlar – paronimler

passiv so‘zlar – passiv sózler payt ravishi – waqıt ráwishi poetik uslub – poetikalıq stil

portlovchi undoshlar – jarılıwshı dawıssızlar predmetning belgisi – zattıń túr-túsi

proza uslubi – prozalıq stil publitsistik uslub – publicistikalıq stil

Q

qaratqichli bog‘lanish – úylesiw (izafet) qaratqich(li) aniqlovchi – úylesiwshi anıqlawısh qaratqich kelishigi – iyelik sepligi

qator kelgan bir xil undosh harflar – qatara kelgen bir túr dawıssız hárip qavs – qawıs

qisqartma otlar – qısqarǵan atlıqlar qisqartma so‘zlar – qısqarǵan sózler qiyosiy daraja – salıstırıw dáreje (qiyoslash holi) ??? – qarsılas pısıqlawısh

qiyoslash yo‘li bilan bog‘lanish – salıstırmalı baǵınıńqılı qospa gáp qoida – qaǵıyda

qo‘sh unli harflar – qos dawıslı háripler

qo‘shib yoziladigan qo‘shma so’zlar – birikken qospa sózler qo‘sh undosh tovush – birgelkili dawıssız ses

qo‘shib yoziladigan otlar – birikken atlıqlar qo‘shib yoziladigan sifatlar – birikken kelbetlikler

qo’shib yoziladigan qo‘shma fe’llar – birikken qospa feyiller qo‘shimcha – qosımta; jalǵaw

qo‘shma olmosh – qospa almasıq qo‘shma fe’l – qospa feyil qo‘shma gap – qospa gáp qo‘shma son – qospa sanlıq qo‘shma so’z – qospa sóz qo‘shma ravish – qospa ráwish qo‘shtirnoq – tırnaqsha qo‘shimcha – qosımta

(qo‘shma aniqlovchi) – qospa anıqlawısh qo‘shma bog‘lovchi – qospa dáneker qo‘shma fe’l kesim – qospa feyil bayanlawısh

(qo‘shma izohlovchi) – qospa ayqınlawısh qo‘shma ot kesim – qospa atawısh bayanlawısh qo‘shma kesim – qospa bayanlawısh

qo‘shma sifat – qospa kelbetlik

(qo‘shma to’ldiruvchi) – qospa tolıqlawısh

R

raqam – cifr

rasmiy ish qog‘ozlari uslubi – rásmiy is qaǵazlar stili rasmiy uslub – rásmiy stil

ravish – ráwish

ravish (tarz) holi – ráwish pısıqlawısh rasmiy hujjatlar – rásmiy hújjetler

rasmiy ish qog‘ozlari – rásmiy is qaǵazları ravishdosh – hal feyil

ravishdosh oboroti – hal feyil toplamı ravishlarda daraja – ráwishtiń dárejeleri

ravish ergash gapli qo‘shma gap – sın baǵınıńqılı qospa gáp ravish holi – sın pısıqlawısh

replika (luqma) – replika rim raqami – rim cifrı rivoya-matn – tekst

rus tili orqali kirgan so‘zlar – rus tili arqalı kirgen sózler rus tilidan kirgan so‘zlar – rus tilinen kirgen sózler

S

sabab bog‘lovchisi – sebep dáneker

sabab ergash gapli qo‘shma gap – sebep baǵınıńqılı qospa gáp sabab holi – sebep pısıqlawısh

sabab-natija bog‘lanishli qo‘shma gap – sebep-nátiyje dizbekli qospa gáp sabab ravishi – sebep ráwishi

sanoq son – sanaq san sifatdosh – kelbetlik feyil

sifat darajalari – kelbetlik dárejeleri sifatdosh oboroti – kelbetlik feyil toplamı sifat – kelbetlik

sifatlar – kelbetlikler

singarmonizm qonuni – únleslik nızamı sifatlovchi aniqlovchi – jupkerlesiwshi anıqlawısh sinonim otlar – sinonim atlıqlar

sinonimik qator – sinonimlik qatar sinonimiya – sinonimiya

sinonimlar (ma’nodosh so’zlar) – sinonimler sinonimlar lug’ati – sinonimler sózligi sintaksis – sintaksis

sintaktik vazifa – sintaksislik wazıypa sinonim fe’llar – sinonim feyiller sinonimlar lug’ati – sinonimler sózligi sintaktik bog‘lanish – sintaksislik baylanıs sintaktik ma’no – sintaksislik máni

sintaktik sinonimlar – sintaksislik sinonimler sirg‘aluvchi undoshlar – jabısıwshı reńk sitata – citata

sodda olmosh – jay almasıq

sodda (yakka) bog‘lovchi – dara dáneker (sodda ega) – jay baslawısh

sodda fe’l – jay feyil

sodda fe’l kesim – jay feyil bayanlawısh sodda gap – jay gáp

sodda izohlovchi – jay ayqınlawısh

sodda otlashgan kesim – jay atawısh bayanlawısh sodda ravish – jay ráwish

sodda sifat – jay kelbetlik sodda son – jay sanlıq

sodda taqlid so’zlar – dara eliklewish sózler sodda so‘z – dara sóz

(sodda turlanish) – jay sepleniw

(sodda to’ldiruvchi) – jay tolıqlawısh sodda reja – ápiwayı joba

sodda undov so‘z – dara tańlaq

sof (asl) ko‘makchilar – túpkilikli tirkewishler son – sanlıq

stilistik vosita – stilistikalıq qural

stilistik (uslubiy) chegaralangan so’zlar – stilistikalıq shegaralanǵan sózler stilistikaning asosi – stilistikanıń tiykarı

so‘roq – soraw

so‘roq gap – soraw gáp

so‘roq olmoshi – soraw almasıǵı so‘roq belgisi – soraw belgisi

so‘roq-taajjub yuklamasi – soraw janapay

(so‘roq so‘z-gaplar) – soraw sóz-gápler so‘z birikmasi – sóz dizbegi

so’z boyligi – sóz baylıǵı so‘zlashuv uslubi – sóylew stili so‘z ma‘nosi – sóz mánisi so‘z-gap – sóz-gáp

so‘z qo‘shish usuli – sóz qosılıw usılı so‘zning asosi – sózdiń tiykarı

so’zning bosh ma‘nosi – sózdiń tuwra mánisi so‘zning imlosi – sózdiń imlası

so‘zning ko’p ma‘noliligi – sózdiń kóp mánililigi so‘z tarkibi – sózdiń qurılısı

so‘z turkumlari – sóz shaqapları so‘z o‘zak -negizi – sóz tiykarı

so‘z yasash usullari – sóz jasaw usılları so‘z yasash – sóz jasalıw

so‘z urǵusi – sózdiń páti

so‘z o’zgartiruvchi qo‘shimchalar – sóz túrlewshi qosımtalar so‘z o’zgartiruvchi qo‘shimchalar – sóz ózgertiwshi qosımtalar so‘z yasovchi qo‘shimcha – sóz jasawshı qosımta

T

takror bog‘lovchilar – tákirar dánekerler takroriy so‘z – tákirar sóz

takror taqlid so‘zlar – tákirar eliklewish sózler takroriy olmosh – tákirar almasıq

takroriy sifatlar – tákirar kelbetlikler takroriy undov so‘z – tákirar tańlaq ta‘kid yuklamasi – modal janapay taqlid so‘zlar – eliklewish sózler taqsim son – toplaw san

tarjima lug’at – awdarma sózlik tartib son – qatarlıq san tasvir-matn – kórkem tekst tasviriy ifoda – kórkem súwretlew

tasviriy so‘zlar – súwretlewshi sózler teng bog‘lovchilar – teń dánekerler

teng ergash gapli qo‘shma gaplar – teń baǵınıńqılı qospa gápler teng bog‘langan so‘zlar – teń (dizbekli) baylanıstaǵı sózler termin (atama) – termin

terminlar lug’ati – terminologiyalıq sózlik til orqa – til artı

til oldi – til aldı

til undosh tovushi – til dawıssız sesleri til o‘rta – til ortası

tilak mayli – tilek meyil

tillar o‘rtasidagi munosabatlar – tiller ortasındaǵı qarım-qatnas tilshunoslik – lingvistika

(timsollar uslubi) – tımsallar stili tinish belgi(si) – irkilis belgi

tire (defis, chiziqcha) – sızıqsha tobe – ǵárezli

(tobelanmagan); mustaqil – ǵárezsiz tovush – ses

tovush almashinishi – ses almasıwı tovush singarmoniyasi – ses únlesligi

tovushga taqlid so‘zlar– seske eliklewshi sózler tub sifat – tiykar kelbetlik

tub son – dara sanlıq tub so‘z – tiykar sóz

tub taqlid so‘z – tiykarǵı tańlaq turdosh otlar – ǵalabalıq atlıqlar turkiy tillar – túrkiy tiller turlanish – sepleniw

tuslanish – betleniw tutuq belgisi – apostrof

tushum kelishigi – tabıs sepligi tushuncha – túsinik to‘ldiruvchi – tolıqlawısh

to‘ldiruvchi aloqasidagi so‘z birikmasi – tolıqlawıshlıq qatnastaǵı sóz dizbegi to‘ldiruvchi ergash gap – tolıqlawısh baǵınıńqı gáp

to‘liq gap – tolıq gáp

to‘liqsiz fe’l – tolıq emes feyil

to‘liqsiz gap – tolıq emes gáp

to‘siqsizlik holi – qarsılas pısıqlawısh ???

U

(umumiy adabiy so‘zlar) – ulıwma ádebiy sózler

umumxalq ishlatadigan so’zlar – ulıwma qollanılatuǵın sózler umumlashtiruvchi so‘zlar – ulıwmalastırıwshı sózler (umumlashgan ma’no) – ulıwmalıq máni

un (ovoz, tovush) – dawıs

undalma – qaratpa (so’z); qaratpa aǵza (undalma so‘z-gaplar) – qaratpa sóz-gápler undov belgisi – úndew belgisi

undov gap – úndew gáp

undov so‘z-gaplar – tańlaq sóz-gápler undovlar – tańlaq sózler

undosh tovush – dawıssız (ses) unli – dawıslı

unli tovush – dawıslı ses unumli – ónimli

unumsiz qo‘shimchalar – ónimsiz qosımtalar urg‘uli bo‘g‘in – pátli buwın

urǵusiz bo‘g‘in – pátsiz buwın uslubiy figura – stillik figura

uslubiy neytral stil – bir stil ushın biytárep sózler uyadosh so‘zlar – túbirles sózler

uyushmagan aniqlovchilar – birgelikli emes anıqlawıshlar uzoq o‘tgan zamon fe’llari – burın bolıp ótken máhál feyilleri

V

vazifadosh ko‘makchilar – funkcionallıq tirkewishler vergul – útir

vositali to‘ldiruvchi – qıya tolıqlawısh vositasiz to‘ldiruvchi – tuwra tolıqlawısh

X

xabar mayli – xabar meyili xulosa – juwmaq

Y

yangi yo‘l, yangi satr, abzats – jańa jol yozma adabiy til – jazba ádebiy til yozuv – jazıw

yangi paydo bo‘lgan so’zlar – jańa payda bolǵan sózler yaqin o‘tgan zamon – jaqın ótken máhál

yasama sifat – dórendi kelbetlik yasama so‘z – dórendi so’z

yiǵiq sodda gap – keńeytilmegen jay gáp yopiq bo‘g‘in – tuyıq buwın

yordamchi so‘z turkumlari – kómekshi sóz shaqapları yordamchi so’zlar – kómekshi sózler

yoyiq sodda gap – keńeytilgen jay gáp yozilishi – jazılıwı

yozma adabiy nutq – jazba ádebiy sóylew yuklama – janapay

(yo‘ǵon aytilgan so’zlar) – juwan aytılǵan sózler (yo‘ǵon undosh tovush) – juwan dawıssız ses (yo‘ǵon (qattiq) unli tovushlar) – juwan dawıslı sesler (yo‘ǵon qo‘shimcha) – juwan qosımta

Z

zamon ma‘nosi – máhál mánisi zidlov bog‘lovchisi – qarsılas dáneker

zidlash asosida bog‘langan qo‘shma gap – qarsılas dizbekli qospa gáp

zidlov bog‘lovchisi yordamida bog‘langan qo‘shma gap – dánekerli gezekles dizbekli qospa gáp zidlov ergash gapli qo‘shma gap – qarsılas baǵınıńqılı qospa gáp

jasawshı qosımtalar

o‘rin ravishi – orın ráwishi

o‘rin -payt kelishigi – orın sepligi o‘rin bildiruvchi otlar – orın atları

o‘rin ergash gapli qo‘shma gap – orın baǵınıńqılı qospa gáp o‘rin holi – orın pısıqlawısh

(o‘rinlashish tartibi) – orın tártibi o‘timli fe’l – аwıspalı feyil o‘timsiz fe’l – аwıspasız feyil

o‘zgargan tartib – orın almasıw tártibi o‘tgan zamon – ótken máhál

o’z ma‘nosi – tuwra máni o‘zak – túbir (túbir so’z)

o‘zak dosh so’zlar – túbirles sózler

o‘zbek xalq shevalari – ózbek xalıq dialektleri o‘zgargan tartib – ózgergen tártip o‘zlashtirma gap – ózlestirilgen gáp

o‘zlik nisbat – ózlik dáreje o‘zlik olmoshi – ózlik almasıǵı

Sh

shakl – forma

shart ergash gapli qo‘shma gap – shárt baǵınıńqılı qospa gáp (shart bog‘lovchisi) – shárt dáneker

shart holi – shárt pısıqlawısh shart mayl – shárt meyil

shaxs bildiruvchi otlar – adam mánisindegi atlıq; adam atları shaxs(shaxs-son) – betlik

shaxs-son qo‘shimchalari bilan qo‘llanish – betleniw shaxs-son qo‘shimchasi – betlik qosımta

shaxsi (egasi) málum gap – iyesi belgili gáp shaxsi (egasi) nomálum gap – iyesi belgisiz gáp shaxsi umumlashgan gap – iyesi ulıwmalasqan gáp shaxssiz (egasiz) gap – iyesiz gap

shaxs-son qo‘shimchalari – betlik qosımtalar shevaga xos so‘zlar – dialektlik sózler shevaga xos so‘zlar lug’ati – dialektlik sózlik shovqin – shawqım; ún

Ch

chama son – shamalıq san chiqish kelishigi – shıǵıs sepligi chiziqcha; tire; defis – sızıqsha chuqur til orqa – til artı

cho‘ziq unli tovush – sozılınqı dawıslı

QARAQALPAQSHA - ÓZBEKSHE LINGVISTIKALÍQ TERMINLERDIŃ SISTEMALÍ

SÓZLIGI

Ádebiy til – adabiy til

ózbek xalıq dialektleri –o‘zbek xalq shevalari túrkiy tiller – turkiy tillar

jazba ádebiy til – yozma adabiy til

jazba ádebiy sóylew – yozma adabiy nutq awızeki ádebiy sóylew – oǵzaki adabiy nutq

tiller ortasındaǵı qarım-qatnas – tillar o‘rtasidagi munosabatlar dúnya tilleri – jahon tillari

milliy til – milliy til mámleketlik til – davlat tili

mámleketlik til biyligi – davlat tili maqomi

Leksikologiya – leksikologiya

leksika – leksika máni – ma’no

sóz mánisi – so‘z ma‘nosi awısqan máni – qo‘shimcha ma’no

tiykarǵı máni – asosiy (neytral) ma’no tuwra máni – bosh ma’no

mánili sóz – ma‘noli so‘z

bir mánili so‘z – bir ma‘noli so‘z kóp mánili sóz – ko‘p ma‘noli so‘z

sózdiń kóp mánililigi – so‘zning ko‘p ma‘noliligi sózdiń tuwra mánisi – so‘zning bosh ma‘nosi leksikalıq máni – luǵaviy ma’no

stilistikalıq shegaralanǵan sózler – stilistik (uslubiy) chegaralangan so‘zlar túbir (túbir so’z) – o‘zak

túbirles sózler – o‘zak dosh so‘zlar sózdiń qurılısı – so‘z tarkibi

sózdiń tiykarı – so‘zning asosi (o‘zak -negizi)

tiykar sóz – tub so‘z

kásiplik (professionallıq) sózler – kasb bildiruvchi so‘zlar kórkem shıǵarmalar – tasviriy so‘zlar (ifodalar) leksikalıq quram – leksik qatlam

sózlik quram – lug’at qatlami arab-parsı sózleri – arab-fors so‘zlari

basqa tillerden ózlestirilgen sózler – boshqa tillardan o‘zlashtirilgan so‘zlar rus tilinen kirgen sózler – rus tilidan kirgan so‘zlar

rus tili arqalı kirgen sózler – rus tili orqali kirgan so‘zlar internacionallıq sózler – internatsional so‘zlar

gónergen sózler – eskirib qolgan so‘zlar neologizmler – neologizmlar

dórendi sóz – yasama so‘z dara sóz – sodda so‘z

jup sózler – juft so‘zlar qospa sóz – qo‘shma so‘z tákirar sóz – takroriy so‘z

qısqarǵan sózler – qisqartma so‘zlar sóz jasaw usılları – so‘z yasash usullari sóz qosılıw usılı – so‘z qo‘shish usuli

birikken qospa sózler – qo‘shib yoziladigan qo‘shma so‘zlar birikpegen qospa sózler – ajratib yoziladigan qo‘shma so‘zlar termin – termin, atama

dialektlik sózler – shevaga xos so‘zlar kórkem súwretlew – tasviriy ifoda

qollanılıw shegarası sheklengen sózler – ishlatilish doirasi cheklangan so‘zlar jańa payda bolǵan sózler – yangi paydo bo‘lgan so‘zlar

leksikalıq bayıw derekleri – leksikaning boyish manbalari ulıwma qollanılatuǵın sózler – umumxalq ishlatiladigan so‘zlar topar – guruh

turaqlı sóz – ibora

sóz jasalıw – so‘z yasash sóz baylıǵı – so‘z boyligi

sózdiń tuwra mánisi – so‘zning o‘z ma‘nosi

awıspalı máni – ko‘chma ma’no (so‘zning ko‘chma ma‘nosi) bir stil ushın biytárep sózler – uslubiy neytral stil

ulıwmalıq máni – umumlashgan ma’no sinonimler – sinonimlar (ma’nodosh so‘zlar) antonimler – antonimlar (zid ma‘noli so‘zlar) omonimler – omonimlar (shakldosh so‘zlar) paronimler – paronimlar

frazeologiya – ibora

frazeologizm (turaqlı sóz dizbegi) – frazeologizm, ibora frazeologiyalıq sinonimler – frazeologik sinonimlar ushırma sózler – hikmatli so‘zlar

leksikalıq sinonimler – leksik sinonimlar ónimli – unumli

morfologiyalıq norma – morfologik me’yor morfologiyalıq sinonimler – morfologik sinonimlar sinonimiya – sinonimiya

termin – termin; atama

frazeologiyalıq birlikler – frazeologik birliklar

baylanıslı ápiwayı sózler – bog‘lanishli oddiy so‘zlar túsinik – tushuncha

atawısh sózler – otlashgan so‘zlar

Imla – imlo

Álipbe – alifbe alfavit – alfavit jazıw – yozuv hárip – harf

apostrof – tutuq belgisi bas hárip – bosh harf

ko’shıw belgisi – ko‘chish belgisi grafika – grafika

orfografiya – orfografiya durıs jazılıw – husnixat

sózdiń imlası – so‘zning imlosi orfogramma – orfogramma

imla qaǵıydaları – imlo qoidalari sózdiń jazılıwı – so‘zning yozilishi

birikken sózler – qo‘shib yoziladigan so‘zlar birikpegen sózler – ajratib yoziladigan so‘zlar buwınlardı ótkermelew – bo‘g‘in ko‘chirish buwınǵa ótkermelew – bo‘g‘in ko‘chirish

Fonetika – fonetika

orfoepiya – orfoepiya

sóylew aǵzaları – nutq a‘zolari ses – tovush

til sesleri – nutq tovushlari dawıs – un, ovoz, tovush dawıslı – unli

dawıssız – undosh

ún – tovush, ovoz; un únli – jarangli

únsiz – jarangsiz dawıslı ses – unli tovush

dawıssız ses – undosh tovush

únli dawıssız ses – jarangli undosh tovush únsiz dawıssız ses – jarangsiz undosh tovush erinlik dawıssız ses – lab undosh tovushi eziwlik dawıssız ses -

juwan dawıssız ses – (yo‘g‘on undosh tovush) jińishke dawıssız ses – (ingichka undosh tovush) sozılınqı dawıslı – cho‘ziq unli tovush

aytılıw (orfoepiya) – aytilishi til artı – til orqa

til aldı – til oldi til ortası – til o‘rta

til artı – chuqur til orqa

dawıs almasıwı – tovush almashinishi

juwan dawıslı sesler – yo‘g‘on (qattiq) unli tovushlar jińishke dawıslı sesler – ingichka (yumshoq) unli tovushlar

birgelkili dawıssız ses– qo‘sh undosh tovush qos dawıslı háripler – qo‘sh unli harflar

qatara kelgen bir túr dawıssız hárip – qator kelgan bir xil undosh harflar eziwlik – lablanmagan

erinlik – lablangan

erinlik dawıslı sesler – lablangan unli tovushlar eziwlik dawıslı sesler – lablanmagan unli tovushlar ashıq dawıslı – (ochiq unli)

qısıq dawıslı – (yopiq unli) shawqım – shovqin

pát – urǵu buwın – bo‘g‘in

pátli buwın – urg‘uli bo‘g‘in pátsiz buwın – urǵusiz bo‘g‘in kúshli pát – kuchli urǵu

ashıq buwın – ochiq bo‘g‘in tuyıq buwın – yopiq bo‘g‘in

qamaw buwın – (ikki tomonlama yopiq bo‘g‘in) logikalıq pát – mantiqiy urg‘u

únleslik nızamı – singarmonizm qonuni buwın únlesligi – bo‘g‘in singarmonizmi ilgerili tásir – oldingi ta‘sir

keyinli tásir – keyingi ta‘sir

ses únlesligi – tovush singarmoniyasi buwınǵa bóliw – bo‘g‘inga ajratish

Qosımta – qo‘shimcha

forma – shakl

qosımta (jaǵdaw) – qo‘shimcha

sóz jasawshı qosımta – so‘z yasovchi qo‘shimcha

sóz túrlewshi qosımtalar – so‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalar sóz ózgertiwshi qosımtalar – so‘z o‘zgartiruvchi qo‘shimchalar betlik qosımta – shaxs-son qo‘shimchasi

juwan qosımta – (yo‘ǵon qo‘shimcha) jińishke qosımta – (ingichka qo‘shimcha)

juwan aytılǵan sózler – (yo‘ǵon aytilgan so‘zlar) jińishke aytılǵan sózler – (ingichka aytilgan so‘zlar)

Grammatika – grammatika

Morfologiya – morfologiya

Sóz shaqapları – so‘z turkumlari sóz shaqapları – so‘z turkumlari mánili sózler – mustaqil so‘zlar

kómekshi sózler – yordamchi so‘zlar

Atlıq (sózler) – otlar

adam atları – shaxs bildiruvchi otlar

adam mánisindegi atlıq – shaxs ma‘nosini bildiruvchi otlar anıq mánili atlıq – konkret otlar

anıq atlıq