Matematikani oqitiw metodikasi

Oqıwshılardıń ózlerine mısal hám máseleler dúzdiriw.

5)Úyge tapsırma beriw;

6)Sabaqtı juwmaqlaw.

2. Hár qıylı shınıǵıwlardı qollanıw járdeminde jańa bilim, uqıplılıq hám kónlikpelerdi bekkemlew sabaǵı.

Joqarıda aytqanımızday, hár bir sabaqta oqıwshılar alǵa qarap umtıladı, biraq sabaqlar arasında sondayı da bar, bunday sabaqtıń tiykarǵı bólimi aldınnan alǵan bilimlerin bekkemlewge qaratılǵan boladı.

Sabaqlar sistemasında bekkemlew sabaqtıń hár qıylı basqıshlarında hám hár qıylı dárejelerinde ótkeriledi. Eger sabaqtıń aldına kónlikpe islep shıǵarıw hám birinshi uqıplılıqlardı payda etiwdey didaktikalıq maqset qoyılǵan bolsa, onıń nátiyjesinde avtomatlastırılǵan uqıplılıqlar islep shıǵıladı.

Bul bolsa sabaqtıń strukturasında, mazmunında hám onıń ústinde islew metodlarında sáwleleniwi kerek. Bekkemlew hám alınǵan bilim, kónlikpe hám uqıplılıqtı payda etiw ushın sabaqtıń strukturası hár qıylı bolıwı múmkin. Bunday sabaqtıń strukturasına tómendegiler kiredi: úy tapsırmasın tekseriw, temanı hám sabaqtıń maqsetin járiyalaw, awızeki esaplaw, ańlatpalardıń mánislerin esaplaw hám máseleler sheshiw shınıǵıwları nátiyjesin ózbetinshe tekseriw hám materialdı ózbetinshe ulıwmalastırıw, oqıwshılardıń ózleri ózlerinshe ańlatpalar hám máseleler dúziw, ólshew hám grafikalıq jumısların orınlaw hám t.b.

Bunday sabaqqa 3-klastan mısal keltiremiz.

Sabaqtıń teması. 1000 sanı ishinde jazba alıw.

Sabaqtıń maqseti. Jazba alıw ámellerin bekkemlew.

Sabaqtıń rejesi:

1)úy tapsırmasın; oqıwshılar klass taxtasında jazılǵan úy tapsırmasınıń juwabı menen dápterde islengen juwabın salıstıradı. Shıǵarılǵan oqıwshılar máseleni sheshiw jolların aytıp beredi;

2)awızeki esaplaw;

3)oqıtıwshınıń tuwrıdan-tuwrı basshılıǵında 960-156, 741-237 hám basqa mısallardı jazba sheshedi;

4)alıwǵa baylanıslı mısallar hám máselelerdi oqıwshılar ózbetinshe sheshedi;

5)ózbetinshe jumıslardı tekseriw;

84

6)úyge tapsırma beriw;

7)sabaqtı juwmaqlaw

3. Ótilgen materialdı tákirarlaw sabaǵı

Baslawısh klaslarda matematikadan hár qanday sabaqta qanday da bir dárejede ótilgen materiallar tákirarlanadı hám bekkemlenedi. Tákirarlaw tapsırması tek ǵana bilim, kónlikpe hám uqıplılıqlardı bekkemlew menen ǵana shegaralanbay, bul bilim, kónlikpe hám uqıplılıqlardı toltırıw, tereńlestiriw hám sistemalastırıwdı da óz ishine alıwı kerek.

Tákirarlaw oqıtıwdıń hár qıylı basqıshlarında alıp barıladı: oqıw jılı basındaǵı tákirarlaw sabaǵı, kúndelik tákirarlaw sabaǵı hám juwmaqlawshı tákirarlaw sabaqların bir-birinen parıq qılıw kerek.

Barlıq klaslarda shama menen birinshi eki hápte dawamında oqıwshılar alǵan bilim, kónlikpe hám uqıplılıqlardı tiklew maqsetinde tákirarlaw ótkeriledi.

Tema boyınsha ulıwmalastırıwshı hám juwmaqlawshı tákirarlaw sabaqları oqıwshılar alǵan bilimlerin bekkemlew hám sistemalastırıw maqsetin ámelge asıradı. Ulıwmalastırıwshı hám sistemalastırıwshı tákirarlaw sabaqtıń strukturasına hár qıylı shınıǵıwlar, soraw-juwaplar, sáwbetler kiredi, olar bilimlerdi sistemaǵa salıw hám ulıwmalastırıw maqsetin ámelge asıradı.

Ulıwmalastırıwshı hám sistemalastırıwshı tákirarlaw sabaǵınıń strukturası tómendegishe bolıwı múmkin:

1.Úy tapsırmasın tekseriw.

2.Taxtada jazılǵan tákirarlaw rejesi menen oqıwshılardı tanıstırıw.

3.Ótilgen materialdı awızeki esaplaw járdeminde tákirarlaw.

4.Hár qıylı tapsırmalardı orınlaw járdeminde tákirarlaw: mısal hám máselelerdi sheshiw, aldın sheshilgen mısal hám máselelerdi qaraw hám aldınǵı hám keyingi mısal hám máselelerdi sheshiw usılların salıstırıw, sabaqlıqtan tekst oqıw, ólshew, grafik hám sxemalar sızıw, qaǵıyda hám juwmaqlardı qayta eske alıw hám olarǵa tiyisli mısal hám máseleler dúziw hám t. b. Sabaqta tákirarlanǵan tema materialı boyınsha ulıwmalastırıw beriledi.

5.Úyge tapsırma beriw.

4. Keyingi jumıslardaǵı qátelerdiń aldın alıw maqsetinde bilim, kónlikpe hám uqıplılıqlardı tekseriw sabaǵı.

85

Oqıwshılardıń bilim, uqıplılıq hám kónlikpelerdi tekseriw ushın ayrıqsha sabaq baǵıshlanadı. Bunday sabaqqa tema hám bólimdi tamamlaǵannan keyin ótkeriletuǵın jazba baqlaw jumısı sabaǵı mısal boladı, birdey strukturaǵa jaqın struktura menen alıp barıladı.

Mısalı, 1) sabaqtıń maqsetin aytıw baqlaw jumısınıń mazmunı menen tanıstırıw, onı orınlaw tártibi haqqında qısqasha túsinik beriw;

2)Baqlaw jumısın oqıwshılardıń hár biri ózbetinshe orınlawı;

3)Oqıwshılar jumısın jıynaw.

Oqıtıwshı sabaq tamam bolıwına 3-5 minut qalǵanda oqıwshılarǵa jumıstı tamamlaw zárúrligin eskertedi, yaǵnıy olar hámme jazıwlardı barlıq jumıstı tekseriwdi erkin orınlap úlgersin. Berilgen anıq waqıtta barlıq oqıwshılar jumıstı tapsırıwı kerek.

Oqıwshılar jumısın tekserip bolǵannan keyin, ekinshi kún oqıtıwshı baqlaw jumısınıń analizin ótkeredi, ol jumıstıń nátiyjesi haqqında sóylep beredi, jaqsı jumıslardı ajıratadı, qopal qátelerdi aytıp ótedi.

Joqarıda kórip shıqqan matematika sabaǵınıń túrlerinde sabaqtıń mazmunına baylanıslı bolǵan bazı bir ózgeshelikler kelip shıǵadı. Yaǵnıy matematika sabaǵı oqıwshılardıń ámeliy jumıslarına da qaratılıwı múmkin: ólshewge baylanıslı, geometriyalıq figura sızıw, predmetlerdi toltırıw, oqıtıwshı tárepinen kórsetpeler (instrukturalaw) kiritiw, oqıwshılardı zvenolar boyınsha analiz etiw, orınlanǵan jumıslardı oqıtıwshı qabıl etiw hám basqa jumıslardı ámelge asırıwı múmkin.

Bunday dástúrdiń ózgesheligi sonnan ibarat, bul jerde oqıwshılar tek ǵana sabaqlıq hám dápter ústinde islew menen shuǵıllanbay, ólshew, sızıw hám basqa qurallar menen islewge úyrenedi.

Bunday ámeliy jumısqa baylanıslı bolǵan sabaqlar tómendegi bólimlerdi óz ishine alıwı múmkin:

–ólshew waqtında qollanatuǵın úskene hám qurallardı kórsetiw, onıń dúzilisin qısqasha bayan etiw;

–onı qollaw qaǵıydasın aytıp beriw;

–kesindi, awırlıq hám basqalardı ólshew usılların oylawı nátiyjesinde oqıwshılarǵa ayırıqsha ólshetiw;

–laboratoriya háreketindegi ózbetinshe jumıslar, bul jumıstı tekseriw hám óz-ózin tekseriw, juwmaqlaw.

86

Ámeliy jumıs sabaqlarında tiyisli jumıstı hár bir oqıwshı orınlawdı baqlap barıw kerek. Ayırım waqıtları jumıstı orınlawda oqıwshılar toparlarǵa bólinedi. Bunday jaǵdayda zvenonıń aldına tapsırmanı qoyıw kerek, jumısta barlıq oqıwshılar aktiv qatnassın.

5.Oqıwshılardıń individual hám gruppalıq jumısları.

Gruppalıq shınıǵıwlar pútin gruppa bilimindegi kemshilikler

oqıwshılardıń ózlestirilgen bilimlerindegi kemshiliklerdi saplastırıw ushın gúres, oqıwshılardıń ózlestirmegenliginiń sebepleriniń aldın alıw hám onı saplastırıwdan ibarat. Gruppalıq shınıǵıwları pútin klass oqıwshıları bilimindegi kemshilikler birdey bolǵan da ǵana ótkeriledi. Ayırım waqıtları bunday shınıǵıwlar individual hárekette bolıwı múmkin. Bunday shınıǵıwlarda tabısqa erisiw ushın ol yamasa bul oqıwshınıń ózlestirmewshilik sebeplerin anıq biliw, olar jol qoyatuǵın qátelerdi anıq esapqa alıw kerek

Klastan tıs jumıslar oqıwshılardıń matematikalıq bilimlerin tereńlestiriw hám keńeytiw, quramalı mısal hám máselelerdi sheshiw menen shuǵıllanıw, matematikanıń turmıs penen baylanıslı bolǵan táreplerin ashatuǵın hám dástúrge kirmegen ayırım sorawlar menen tanıstırıwdı maqset etip aladı.

Mektepte klastan tıs jumıslardıń tómendegi túrleri ushırasadı: Matematikalıq dógerekler, olimpiadalar, qızıqlı matematikalıq kesheler, matematikalıq ekskursiyalar. Sonday-aq, matematikalıq

degende oqıwshılar ushın sabaqtan tıs waqıtta qılınǵan dástúr menen baylanıslı bolǵan material tiykarında ıqtıyarlıq prinсipine tiykarlanǵan shınıǵıwlar túsiniledi.

Klastan tıs jumıslar arqalı tómendegiler ámelge asırıladı: bilimlerdi hám ámeliy kónlikpelerdi tereńlestiriw; oqıwshılardıń logikalıq oylawın, tapqırlıqların, matematikalıq ziyrekligin rawajlandırıw, matematikaǵa qızıǵıwshılıǵın arttırıw, matematikaǵa qábiletli hám intalı balalardı tabıw, talapshańlıqqa, shıdamlılıqqa tárbiyalaw, miynetke muhabbat, ózbetinshe islew, umtılıwshanlıq hám insanıylıq pazıyletlerin tárbiyalaw.

87

Klastan tıs jumıslar sabaqlarǵa qaraǵanda bazıda parıq etiwshi ózgesheliklerge iye:

1.Óz mazmunı boyınsha matematika dástúrine tiyisli emes. Biraq beriletuǵın bilimler oqıwshılardıń kúshine sáykes bolıwı kerek.

2.Klastan tıs jumıslar imkanı barınsha barlıq oqıwshılardı tartıwı, yaǵnıy qızıqtırıwı kerek. Tómen ózlestiriwshi oqıwshılar da qızıǵıwshılıq járdeminde aktiv oqıwshılarǵa aylanıwı múmkin.

3.Klastan tıs jumıslar ıqtıyarıylıq prinсiplerge tiykarlanıp qurıladı. Biraq qızıǵıwshılıqtı támiyinlew kerek. Bul shınıǵıwlarǵa baha qoyılmaydı, biraq aktiv qatnasqan oqıwshılar xoshametlenedi.

4.Shınıǵıw mazmunı hám kórinislerine qarap, 10-12 minuttan 1 saatqa shekem mólsherlengen bolıwı múmkin.

5.Klastan tıs jumıslardıń mazmunı hám kórinisleriniń hár túrliligi.

Klastan tıs jumıslarǵa: qızıqlı tekstli máseleler, ótkir zeyinlilikke tiyisli máseleler, házil máseleler, berilgen maǵlıwmatları jetispeytuǵın yamasa berilgen maǵlıwmatları artıqsha máseleler, logikalıq máseleler, qızıqlı matematikalıq waqıyalar, arifmetikalıq rebuslar, oyınlar, fokuslar, basqatırmalar hám basqalar kiredi.

Mektep ámeliyatında házir tómendegiler ushırasadı: matematikalıq 10 minutlıqlar, saatlıqlar, matematika kesheleri, matematika dógerekleri, viktorinalar, konkurslar, olimpiadalar.

Klastan tıs jumıslardı shólkemlestiriw hám ótkeriw metodikası tómendegilerge tiykarlanıwı kerek:

1.Sabaqta oqıwshılar alǵan bilim, uqıplılıq hám kónlikpelerin esapqa alǵan halda ótkeriledi.

2.Klastan tıs jumıslar oqıwshılardıń qálewi, qızıǵıwshılıǵı, dóretiwshiligi prinсiplerine tiykarlanıwı hám olardıń individual pikirlerin qanıqtırıw maqsetinde shólkemlestiriledi.

3.Klastan tıs jumıslardı ótkeriw formaları parıq qılıp, qızıǵarlı tárepi kúshli boladı. Bunıń ushın zárúriy shárt, ótkeriletuǵın jumıstıń rejelestiriliwi hám sistemalılıǵınıń quramalılıǵında bolıp esaplanadı.

Tómende klastan tıs shınıǵıwlar ótkeriw rejesine baylanıslı kesheler rejesin keltiremiz.

88

Matematika sabaqlarınıń nátiyjeliligin asırıwda tariyxıy materiallardan paydalanıw sabaqları sisteması