Ibrayim Yusupov - Tanlawli shigarmalarinin 1 tomi

11

Bul eń awır gúnası.

Sol bir jetim kalǵan bala Vetnamlı ma, negr me, Berer edim oǵan ǵana

Janımdı bir ómirge. Biraq meniń janımdı ol Ne dártine em etsin?

Anasınıń bir háwletip Súygenine ne jetsin! Ne jetsin sol náresteniń Kúlin talpınǵanına, Eltsin onı gúresleriń Keleshektiń tańına. Bárine de tózer júrek, Biraq ne is kórsek te, Jas balanıń jetimsirep, Jılaǵanın kórsetpe! Mendegi eń úlken tilek: Ne awır dárt kórsek te, Hayal-kızdıń zar eńirep, Jılaǵanın kórsetpe. Hayal-qızı qaysı jerdiń Hásiret shegip jılasa,

Dúnyada bar erkeklerdiń Bul eń awır gúnası. Men olardıń kezindegi Ǵam-qayǵısın isherem, Olar ushın ózimdegi

Bar shadlıqtan kesherem.

Ómir, sennen bir tilegim: Ne salǵanın kórsek te, Er jigittiń er júregi Jılaǵanın kórsetpe.

Er jigitler jılar bolsa,

Tirek tayar dúnyadan.

12

Ústine taw qular bolsa,.. Joq, jılamas er adam!

* * *

Ómir, sennen bir tilegim:

Qanáátsiz et meni:

Hesh toymasın jan-júregim

Hadal miynet etkeli.

Jasıl japıraq sıldırına, Aǵısına bulaqtıń, Tańǵı kuslar sayrawına

Qurshı qanbay kulaqtıń, Juldızlarǵa tańırqanıp, Oy súriwdi qoymayın,

Jurt quwansa, men quwanıp, Shadlanıwdan toymayın. Hesh toymayın: adamlarǵa Men jaqsılıq etiwden. Kewillerge yosh beriwden,

Adam bolıp ótiwden. Ómir, seniń ashıǵıńman, Seni súyip qanbayın. Bıltır jazǵan qosıǵımnan Bıyıl qanaatlanbayın...

* * *

Ómir, sennen iltimasım: Jaslıǵımdı alsań da, Balalıqtıń pák dúnyası Bizde az kem qalsın dá. Aqsha bulıttan aq tulparǵa Minip alıp shabayın. Póstek sabap atqan onda Qart sheshemdi tabayın.

13

Terbelip ay qulaǵında, Juldız terip alayın.

"Ertek aytshı. Gúldirmama" Dep qıńırlıq qılayın...

Qus juǵırlap, samal maǵan Sıbırlasa uǵayın.

Jas qamıstıń japıraǵınan Qayıq jasap ıǵayın. Bala bolıp quwanayın, Bala mıshıq oynasa. Bala bolıp qıynalayın, Jetim kúshik tońlasa...

** *

Arıw hayal qarsısında Dize búgip, basın iygen Rıсarday túsken sınǵa, Ótinemen, ómir, sennen: Sen - qúdiretli, saqıy, eden, Asıraygór tórt báleden: Kúnlemewge úyret meni, Saqla jurttıń óseginen. Marapattıń kópshiginen, Maktanshaqlıq esheginen.

AT ZÁŃGISI ZÍŃÍLDAR...

Tarlan shabıs talwas etip tańlarda,

Tań samalı oynap sulıw jallarda,

Besiktey terbelgen alma kóz atlar

Barar edi gúwlep gúzar jollarda.

Súysingennen bala janım úzilip.

Jol boyında qarar edim qızıǵıp,

Almawıtı atlar shaynap suwlıqtı,

Barar qıl quyrıǵı tal-tal súzilip.

14

Jigitler at emes, altın taxtında, Baqırıp sóyleser neler haqqında. Sonda zıńlap ses beredi záńgiler,

Atlar atqa qaptallasqan waqtında.

Záńgiler qaǵısıp, atlar jeledi, Sap gúmistiń sıńǵırlısı keledi. Júz dawıslı orkestrdiń ishinen Bul seslerdi tanır edim ele de.

Estep ketpes esitsem de burında,

Bir ájayıp ses bar onıń sırında. Hár áwlad usınday záńgi qaǵısıp, Gúwlep ketip barar ómir jolında...

Hár áwladtıń óz dúrknn, óz zamanı, Súrip barar dáwran atlı jorǵanı. Teńli-tusı menen oynap-kúlisip, Qanday jaqsı záńgilesip barǵanı.

El xızmeti degen bir ullı gúzar, Birew shańda qalsa, birewler ozar.

Lekin jubın jazbas jolǵa bir shıqqan, Toplımsız shapqan at tuyaqtan tozar.

Kórgenlerdiń alıp aqıl-eslerin, Aydań qaptallasıp, zángileslerim. Meniń bala gezde súysingenimdey, Ballar yadlap qalsın záńgi seslerin.,.

May. 1980-j.

15

SEN DEGENDE...

(Saylawshılar menen ushırasıwda oqılǵan qosıq, 23 fevral 1977-jıl)

Juldızlardıń eń jaqtısıp

Terip-terip alaǵoyǵan.

Adamlardıń eń jaqsısı

Sol jaqtıǵa baraǵoyǵan.

Asqar tawday adamlıqtı,

Aǵın suwday hadallıqtı,

Ullılıqtı, edenlikti

Kókiregińe quyaǵoyǵan.

Sen tuwarsań aqıldı da,

Sulıwdı da, batırdı da...

"Xalıq" dep seniń atındı da

Kim qoysa da dana qoyǵan...

Sen quwansań, kewlim tasıp,

Ay-juldızdı aralayman.

Sál ınjılsań, mazam qashıp,

Saw janımdı jaralayman.

Bazda ózim danadayman,

Bazda isim shaladayman.

Seni kersem, óz atama

Erkelegen baladayman.

Sen yosh berseń, sóz tabaman,

Birdi eki dep sanamayman.

Sen buyırsań, bassalaman,

Duw-sıyına qaramayman.

Kewlińdi tabıwdı oylap,

16

Bir sózdi bir sózge baylap,

Qara túnde qálem shaynap,

Aq qaǵazdı qaralayman.

Ármanım sol tursam-jatsam: Sóz qusın ushardan atsam, Saǵan az kem sóz unatsam, Basqa baxıt soramayman.

Ájiniyaz, Berdaq ótti, Abbaz, Sadıq jırlap ótti, Dárya bolıp haǵlap ótti, Sol dáryaiı jaǵalayman.

Namıs ushın at qashırǵan,

Biyik ármanǵa asılǵan,

Men de jurt qusap tasınǵan

Bir japakesh shımalayman.

Kosıq-teńiz, bolsam-balıq, Is buyırsa sizdey xalıq, Ayaǵımdı qolǵa alıp, Basım menen jumalayman.

1977-j.

IZLENIW

Ómir pzleniwden tursa itimal, Izlenemen, kúndiz qolımda shıraq. "Izleseń tabarsań" degen de sóz bar, Durıs-nadursın sınap kórmedim biraq.

Izleymen jol júrip, kitap aqtarıp, Jurttıń sezlerine qulaq salaman. Samaldan sorayman shóllerge barıp,

17

Juldızlarǵa qarap oyǵa talaman.

Izleymen kún boyı bir kómik qazıp, Terim jawırnıma shıqqanǵa deyin. Izleymen tún boyı qosıqlar jazıp, Tańǵı uyqı kelip jıqqanǵa deyin.

Ańshı dúzge shıqsa izleydi tawshan, Tırna jalǵız qalsa tırnasın izler. Qızlar tań sáhárde bulaq basınan Aqsham túsip qalǵan sırǵasın izler.

Hasla taqatım joq, hasla tózbeymen, Joq joyıtqan joqshıday salaman soraq. Ómirim boyı bir nárseni izleymen,

Ne nárse ekenin bilmeymen biraq,.. 1979-jıl.

ÓMIR VEKSELLERI

Ómir-hesh ótelmes qarızdur, baqsań. Ana súti menen, atalıq parız...

Ómirimde úsh márte ózgerdi aqsha, Biraq hesh tólenip pitpes bul qarız.

Islesem jumıslar bolmaydı ada, Qálem tartıw menen tańlarım atar.

Tós qaltama qol júwırtsam, sonda da — Ele tólenbegen vekseller jatar.

Kóz qıyıǵın salsam, jazǵan birinde: "Keshe lázzet alıp tań samalınan, Shadlandıń bul ǵániybetli júrimge, Sol ushın da veksel jiberdik saǵan".

Mınaday dep jazǵan bunnan bóteni;

18

"Yadıńda ma alǵan ilhamıń-yoshıń? Óz elińde shayır atın kóterip, Bazda jazǵan táwir qosıǵıń ushın.

Biraz dos artgırdıń, muhabbat taptıń, Bul hám qarız, - tólemeseń bolmaydı. Suwına shomılıp Kegeyli japtın, Biypul tıńlaǵansań poshsha torǵaydı.

Tattıń ıshqı otınıń tatlı azabın, Sırlastıń aqshamı juldızlar menen. Bazda birewlerdiń kewliniń babın

Taba almay, zeyinine tiydiń sen.

Bazı waqta jılap turǵan balanı Bastan sıypap jubatpastan kettiń sen. Birewlerdiń kewlindegi jaranı Kórip, amanlıqqa shúkir ettiń sen.

Ashıq aspan, yoshlı miynettiń zawqı, Saǵan saya berdi qanshama terek. Ómirde basılmas adamnıń mawqı, Ne alsań, hámmesin tólewiń kerek..."

Kózden uyqı, tınıshımnan qut urlap,

Bir prujina serpip mazamdı alar.

Jatsam-tursam shay kaǵazday shıtırlap, Kóz óńimde sol bir vekseller turar.

Jan tásaddıq saǵan, himmetli ómir! Dáwletiń bunnan hám bolsın zıyada. "Insapsız" dep maǵan qılma sen jábir, Bergeniń yadımnan shıqpas siráda.

Ómirim boyı qarızıńdı tappaǵa Tırısarman, tapqanımdı tólermen.

19

Tolıq teley almay ketken waqta da,

Júzlerińe tuwra qarap ólermen.

Fevral, 1980-j.

ÁRMANLAR

Irili-maydalı bolar ármanlar, Bári áhmiyetli, kewildiń naqshı. Olar—ómirińdegi erteńgi tańlar, Bári heq niyetli,-sol jeri jaqsı.

Olar juldız bolıp shaqırar seni, Júzer kók jiyekte aq jelqom bolıp.

Jumsaq tiyer jiydeniń de tikeni,

Onı kútkenińde jasırınıp turıp...

Jaqtırtar olardı úmit otları, Qanatlanar úlken ideyalardan. Awızlıqsız bolar árman atları, Jıǵıp keter bekkem tutpasań jaldan.

Gá ol óner bolar sen úyrenbegen, Ilimde sen kútkei sırlı shek bolar. Danq, mártebe bolar saǵan kelmegen, Sen tuta almaǵan aq bilek bolar.

El xızmeti ushın at jalın tarap, Shabarsań ármanlar shaqırǵan jaqqa. Emlewxana áyneginen sıǵalap,

Olar terek bolıp qalar bir waqta...

Jáne jolǵa shıqtıń árman aǵımında,

Biri iske assa, on árman tayar.

Pák maqset gúlleri arzıw baǵında Jańadan ǵumshalap, japıraq jayar.

20

Árman—ómir ıshqı, erteńgi tańlar, Ol— sarqılmas bulaq, sol jeri jaqsı.

Bir áwlad ishinde ketken ármanlar, Bir áwlad isinde binyat bolmaqshı.

Noyabr, 1980-j.

TAQÍYATAS TARNAWÍ JANÍNDA OYLANÍW

Hesh kurıq tiymegen suw tulpar edi,

Ayǵa shapshır edi alıp qashqanda. Áydarhanıń minez-qulqı bar edi,

Albırasar edik guwlep tasqanda.

Uslap temir taqım shabandoz adam,

Júwenlep, kıl shılbır taqtı da ketti.

Qansha tuwlasa da, qarmap jalınan,

Qıya maydanlıqqa shaptı da ketti.

Qáne endi onıń tulpar sıyaǵı, Áydarha súwretli aybatı qayda? Kúnlik jerdi dúsirletken tuyaǵı, Góruǵlınıń dańqlı ǵıyratı qayda.

Bıltır báhár paytı kepkende dárya,

Jayawlap arjaqqa bir ótkenim bar. Pishtirilgen asaw ayǵırǵa sonda, Ámiwdárya, seni megzetkenim bar.

Oylamadım biraq, ashlıq haqqında,

Posqınlıq haqqında oylamadım da.

Ultanıńnan keship ótken waqtımda,

Bir ashshı házil sóz turdı yadımda:

"Ór betgen kóp jańa kanallar alıp, Dáryanı qurıttı" desip atqanda,