Kenesbay Raxmanov - Izban

ISMAYÍLOV: Siziń máseleńizdi rayonlıq partiya komitetiniń byuro májilisine qoydıraman. Siz kompartiyaǵa jat, morallıq jaqtan buzıq adamsız. Partiya qatarınan shıǵartaman!

ARZÍBEK: Bir saparǵa…Izbannıń jazalaǵanı az emes ǵoy, joldas Ismayılov. Mayıp bolıp qaldım, endi júregimnen-ám mayırılıwım kerek pe?

IZIMBET: Mańlayı qara, Izban sol júregińnen atqanda kommunist halıńda ólip keter ediń.

ISMAYÍLOV: Izbandı izlew ulıwma xalıqlıq mapazǵa aylandı. Ele qanlar tógiliwi múmkin. Izimbet aǵa, siz kolxozıńızǵa juwap beresiz. Hámme saq bolsın. Qolda bar aq mıltıqları bolsa da oqlawlı tursın. Kúnde jılınıp kiyatır. Izban keletuǵın jollardı túni menen ańlıp jatıwǵa boladı. Onı tutıw haqqında áskeriy buyrıqlar da kelip atır. Miliсiya kún-tún atlan-shap! Onı uslaǵan ya atıp óltirgen adamǵa naǵız xalıq batırı degen ataq beriletuǵın boldı. Onı tutıw boyınsha OGPU ayrıqsha operrazvedkası hárekette. Men de quramında barman. Lekin, Izbannıń túr-túsin bilmeymen. Ol ózi jámiyetimizge jaǵımsız adamlardı atıp júrgen ǵoy. Tiriley tutıp alıp, maqsetin bir tıńlap kóriw kerek eken. Ol óltirgenleriniń gúnaların moynına qoyıp, eskertip bolıp atqan. Onda ol qaraqshı da emes, qanxor da emes, bandit te emes, óz aldına bir adam eken!

IZBANNÍŃ DAWÍSÍ: Ha, xalıq batırları! (atadı, taǵı atadı, taǵı, svet óshedi).

1932-jıl, mart. Izban jalǵız, maldas qurınıp otır.

IZBAN: Men islam ushın ólemen. Mınanday ırıl-tırıl ómirde dinsizlerdiń arasında jasay almayman! Men qashshan-aq ólgen adamman! Adam óltirgenim ushın meni quday da, húkimet te ayamaydı, keshirmeydi. Bilemen bunı! Jer ústinen jamanlardı qurıtıp bolmaǵanı ushın ózimdi ózim de keshire almayman! Endigi tańlarıńız Izbansız atadı. Hamme jaǵım tuyıq, qayda shapsam da basım tasqa tiyedi. Gúzarım qalmadı, qalay qaray qádem atsam da jarǵa barıp tirelemen. Mazam joq. Barıp bala-shaǵamdı kóreyin, ulımnıń qasında awnapquwnap bir aqsham bolsa da jatayın. Ayaq-alısın kóreyin, ol maǵan uqsamaǵay, onıń jolı aydın bolǵay! Meniń qalǵan kegim de, qanlı soqpaǵım da

ózim menen birge jer astına ketkey!

DAWÍS: Qıymıldama, tırp etpe, Izban!! (qolında pistolet Reyim miliсioner kórinedi).

REYIM MILICIONER: Kolǵa tústiń, Izban! Qolıńdı kóter!

IZBAN: Reyim miliсiya…Sen atpa meni. Bul jalınısh emes. Qolıń qaltırap tur. Jan jerime tiygize almassań! Seniń atqan bir-eki oǵıńnan óletuǵın Izban emespen! Eger atsań, ózindi de óltiremen! Bul qorqıtqanım emes. Sol ushın sen

atpa, men de atpayın. Adam balası bir-birin atpasın. Bári meniń menen ketsin. Sen erteń «Izbandı attım, men óltirdim!» dep maqtana ber, oǵan hámme isenedi, sebebi, bunı kórip turǵan gúwa joq. Jalǵız gúwa-men…ol waqıtta men de jer astında jataman. Seni atpayman, seniń maǵan islegen jamanlıǵıń joq, sen óz xızmetińdi atqarıp júrseń… Sen naǵız xalıq batırı degen ataq alarsań, sarpaylar…Sen ólgen soń taǵı birewler shıǵıp Izbandı atqan bizler edik der. Biraq, hesh birińiz de, ásirese, sen mına haqıyqatlıqtı ayta almaysızlar! (kózdi ashıp-jumǵansha ózin-ózi atadı) Márt bolsań, naǵız xalıq batırı Izban dep ayt! Izbandı tutıp bergen Izbandı atqan Izban dep ayt, áy, námárt!...(qulaydı).

TAMAM

8-11-avgust 1994-jıl. Nókis.