Ibrayim Yusupov - Kewil kewilden suw isher

41

Biz tanıspız.

Ayra salma jolıńdı,

Umıtarman ba men jaramdı tańǵan hám Razezdde bılǵap kalǵan kolıńdı?

Al mına bir biyday ekken jerler she? Kim ekpesin,—

Bul menin de ırısım.

Al mına bir sayraǵan bulbiller—she? Men bilemen,

Sayrar olar men ushın.

Bulbil ushın tazartqanman hawanı, Biyday ushın bul jer jawdan bosaǵan. Tiygizbespen endi jawdıń tabanın, Qayda barsam—óz úyim, óz bosaǵam.

Toqta sheshe!

Izlep júrmen men sizdi. Minnetdarman,

Kór meni óz balańday.

Urıs waǵında túnde áynek haqqanda, Sen emes pe esik ashqan anamday?!

Jolawshılar! Tuwısqanbız bilseńiz. Biz tanıspız,

Adamı bir elattıń.

Sum ólimnen qutqarǵansız meni siz, Sizdi gózlep turǵan jawdı men attım.

Adam bolsa, jat sanaydı onı kim?

Xalqımız bir xojalıqtay jasaǵan.

Bizikine kim kelse, — úy sonıki,

Qayda barsam,— óz úyim óz bosaǵam.

42

QARAQALPAQSTAN KÚTEDI SENI

"Biziń jaq házlik" dep aytalmayman al, Onsha jaman da jer demeymen saǵan. Júz iret esitkennen—bir kórgen abzal.

Maqtanıwdı házir kótermes zaman.

Burında shımbaylı, gúrlenli eki—

Arbakesh Xiywada kórisip qalsa:

-Biz jaqta iyt mutı kóknar, temeki,

-Al bizde jantaqqa óser jambılsha...

-Bizde shórek bolıp ósedi biyday,

-Biziń jaqqa barsań jatıp isheseń...— Dep hár kim óz elin maqtasıp sonday, Shayxanada birge túslenedi eken.

Hár qaysısı árman etken ishinen, "Pay, bir kóretuǵın jer eken" desip.

Al endi—she? Júrdek duz-nesip degen. "Il —18" benen júripbiz kóship.

Keshe Tallindegi modnoe kafede

"Biziń jaq onday..." dep kimge kópirseń, Erteń Nókiste onı kórip kóshede...

(Joq, ayta almayman "ház bar—dep —kelseń").

Mázi aytarım sol: eldiń atı —el, Bul jerde de sizdey adamlar jasar.

Qalıs niyet penen kórgiń kelse,—kel, Nesibeńnen kóreseń—ne joq, neler bar.

Esitemei, gúzde ketken tırnalar Túwel qaytadı dep martta Aralǵa.

Men hám qashan, qayda tartsam da sapar,

43

Saǵınıp, asıǵıp qaytaman bunda,

Tek aytarım: jazda ayǵabardıń Júzindey sarǵayar tóbeńde quyash. Biraq, suw boyında qara tallardıń Sayası adamdı hesh jatırqamas.

Kim shımshıqtan korqsa, ekpeydi tarı. Íssı-suwıǵına kóngenbiz bálkim. Alması sháynektey Tórtkúl baǵları Kúnsiz qalay endi pisiwi múmkin!?

Názik tábiyatlı paxtaǵa shekem

Kún kúydirgen sayın aǵarar qaytama. Qara dumalaq balalardıń betinen

Ámiw suwı menen kún nurı tamar.

Ámiw! Joq, bul sózdi basqa sózlerdey Jay paraxat tıńlap, aytalmas xalqım! Ámiw bolmaǵanda bul jerdi biz de "Qaraqalpaqstan" demes-ek bálkim.

Teńiz de joq ol bolmasa egerde, Joq eski Xorezm-tariyx dúnyası.

Shayırǵa yosh berer taw joq bul jerde, Ámiw—biziń shayırlardıń Pariası.

Bul eski jaǵısta jańa turmıstıń, Yoshlı qosıqların tıńlap óterseń. Ázelden ırımshıl, eden Shıǵıstıń Baz bir dástúrine kúlin keterseń.

Biraq umıtpassaq bundaǵı eldiń Miynetke, doslıqqa sadıqlıǵın sen, Íǵbal ırısqı ósken bul qıyın jerdiń

44

Kórki, saqıylıǵı ketpes kewlińnen.

Bul jerde xalıq qonaq ushın jaralǵan, Balasınan qımtap, saqlar konaqqa. (Shınında bul dástúr unamas maǵan, Qanımızǵa sińip ketken biraqta).

Kóriskende kiyme qara kóz áynek,

Stol ma, gilem be? Kále jambasla. Báybishem ákelse shay tolı sháynek, Shóllemey tursań da tawısıp tasla.

Haw, qonaq, jambasta kópshik pás ǵoy dım Jáne biyikletip birin qoyıp al.

Aldıńa as, qollarıńdı bos qoydım, Qarnıń qampayǵansha mıqlım toyıp al.

Biytanıslıq qulpı ashılar anıq,

Sharap, sigareta... Zorǵoy qashan da! Iliwli duwtardı qolıńa alıp,

Azıraq dıńǵırlat shertalmasań da.

Onnan soń qaralpaq ózi aq shıdamay, "Maǵan berip tur" dep qolın sozadı. Palawdan sońǵı shay, házlik-aw, pay-pay! Saz-sáwbet bazarı endi qızadı...

Qalıs niyet nenen kórmek bolsań kel, Aq kókiregin ashıq, waqtıń xosh bolsın, Jolda ǵarrı kórseń, oǵan sálem ber,

Tek jaqsı adamlar ǵana dus bolsın.

Artıq-aspay emes úy hám úskene, Ashıq turar bárha esik, sharbaǵım.

Qonaq-qudaydan tek bir jas kishkene,

45

Xosh keldiń, márhámat! Buyır, qonaǵım!

Dekabr 1969-j.

QÍZÍŃ GÓZZAL BOLSÍN, SHAYÍRA

BOLSÍN...

(Ózbekstan xalıq shayırı Zúlfiya Israilovaǵa)

Appaq taq hámileli bolǵanda kúnge,

Eń jaqtı juldızlar ıǵbal báhárinde

Sıbırlasıp aytqan bılay dep túnde:

Búgin sáhár shaǵı shadlıqqa tolsın.

Ay jarlıqap, temirshiniń úyinde

Qız tuwılıp, atı Zúlfiya bolsın...

Azat, xosh qılıqlı qız bolsın ózi,

Párenje kórmesin ay kibi júzi,

Tússin kóp jollarǵa múbárek izi,

Tań juldızı yańlı álemdi sholsın.

Mıń túmennen qaytsın hár awız sózi,

Azat qızdıń atı Zúlfiya bolsın.

Aytqan: kózlerinde juldız bolsın dep, Kewlinde gózzallıq gúllep tursın der, Gúressin, qıylansın, bárin jeńsin dep. Ózbek qızı búlbil bir góya bolsın, Jeti ıqlım oǵan qulaq tursin dep, Ismi kim degende—Zúlfiya bolsın.

Bir qálem tartqanda —gúl ǵumshalasın, Júp qálem,—jılǵada suwlar haǵlasın. Úsh qálemde búlbil shegip nalasın, Íshqı páryadında párwana bolsın. Qosıqlar oyatıp báhár quyashın, Hámmeniń tilinde "Zúlfiya" bolsın,

46

Aytqan: qız ıǵbalı bolsın ziyada.

Onı bilsin Parij hám Qahirada,

Hind elinde tússin mushairaǵa,

Hár basqan qádemi gúl-giya bolsın.

Hawazası tússin pútkil dúnyaǵa,

Qayda barsa biziń Zúlfiya bolsın.

Jaqsı adamnıń ismi—kewldiń naqshı,

Niyetlep at qoysań hámmesi jaqsı.

Aytıń, kim qızınıń atın qoymaqshı?

Baxıt aqshamında bir ziya bolsın.

Bolsań perzentińniń dańqın jaymaqshı,

Sorayman, qız atı Zúlfiya bolsın.

Ul bolsa, óziń bil at qoyıw jayın: Meyli Ǵafur, Hámid, meyli Ibrayım...

Biraq sizge bir násiyat qılayın: Qızıqız ónerpaz, shayıra bolsın. Gózzallıq tımsalı bolsın ilayım, Atı hám, ózi hám Zúlfiya bolsın.

1966-j.

BÚLBIL TOYÍNA

(SSSR xalıq artistkası A. Shamuratovaǵa)

Sáhár turıp shıqsam Ámiw boyına, Gúller ǵumshalanıp kúldi, Ayımxan. Óner saxnasınıń shadlı toyında Hawazıń súysintti eldi, Ayımxan,

Qayǵıdan qamıqqan jawdır kóz ediń, Qońıratlı qarapayım qız ediń, Árman aspanında bir juldız ediń,

Tań shuǵlası menen tuwdıń, Ayımxan.

47

Óner giltin shalıp ilgir zeynińe, Ǵaybarlanıp, hesh aylanbay keynińe, Oraypekti qaǵıp taslap iynińe, Silkinip saxnaǵa shıqtıń Ayımxan,

Kóp kustanı qılıp, seni kóre almay, "Ártist" dep biypámler kúlisken talay. Qaldı sol ósekler guwlep samalday, Mártebe tawına mindiń Ayımxan.

Sazendeler sazlap qasıńda sazın, Dúnyaǵa taraldı azat hawazıń.

Quslar talwas etse ilmegi lazım, Ónerdiń órmegin ildiń Ayımxan,

Sen sayraǵan waqta shadlı namanı, Gúldey jaynap jańa turmıs jamalı,

Esip kewillerde sáwir samalı,

Qıs toqsanlar jazǵa dóndi, Ayımxan.

Sestiń jańlaǵanda háwijge minip, Taslarǵa til piter góyaǵa kelip, Keń saraylı zallar siltidey tınıp,

Júrekler sháwkildep soǵar, Ayımxan.

Sensiz qızbas toy-tamasha seyiller,

Jolıńa payandoz ráńbáráń gúller, Aldıńda albırap ǵoshshaq búlbiller, Kelip shańaraqqa qonar, Ayımxan.

Bir aytsań, jáne dep jurt etip talap, Hay, saw bol jeńgelep" yaki "apalap",

Úrikken kepterdeyin dúrlep shapalaq,

Saxnadan jibermes seni, Ayımxan,

48

Kórgen waqta tuwǵan ayday júzińdi,

Xalqım tıńlaǵanda xosh hawazıńdı,

Teatrlar tarta almay nazıńdı,

Saxnalar sıqırlap turar, Ayımxan.

Dawısıń jaylap ózbek, túrkmen jurtların, Qıymıldattıń kóp jigittiń murtların, Qaraqalpaqtıń kókirektegi qurtların Nawqanday órgizer sestiń, Ayımxan.

Shıqsań jawlıǵıńdı sen qıya salıp, Jurttıń shapalaqtan qolları talıp, Qayta bastan góne dárti qozǵalıp, Ǵarrılar jaslıǵın esler, Ayımxan.

Xalıq bahalap xızmetińdi úlgili, Óńirińe taqtı húrmet belgini. Ámiw boylarınıń sháyda búlbili,

Toy mubárek bolsın, jeńge Ayımxan.

1968-j. Dekabr.

SAAREMA

Bir ataw bol alıstaǵı:

Juziń kúnge juwıq tursın.

Ushan teńiz tolqınsaǵı

Jaǵısıńdı juwıp tursın.

Qarapayım gúllerińdi

Alıp ketip jolawshılar,

Maqtasın óz ellerińde,

Ertek etip seni olar.

Yuxan Smuul, Adu Hindler,

49

Tapsın sennen yosh hám tema. Teńiz gúli-ájayıp jer,— Saarema, Saarema!

Balıqshılar qaytıp awdan. Kafelerge kirer jaylap.

Duzlı samal totıqtırǵan Júzlerińde erlik, aybat.

Aǵash sarqum erneginen Yantar pivo kóbik shashar. Bir jaǵımlı nama menen Tolqın bolıp ırǵalısar.

Kewillerge quyıp kush, nur,

Keshki ińirde jańlar nama: "Sendey jaqsı jer joq hesh bir, Saarema. Saarema!"

Atar tańlar, batar kúnler. Saǵan ireń berip ketsin.

Alıs ketken korabller Jaǵısıńdı árman etsin.

Dolı teńiz, qaysar adam — Eki zor kúsh tábiyatta. Orın bolsın sende mudam

Hám erlik, hám muhabbatqa.

Hesh bir jaman at eritpe,

Saqıylıǵıń tańırqatsın,

Tar peyilli materikler

Keńligińdi kúnlep jatsın.

Saqlap erlik saltıńdı sen,