Ibrayim Yusupov - Kewil kewilden suw isher

IBRAYÍM YUSUPOV

KEWIL

KEWILDEN SUW ISHER

Qosıqlar hám poema

xalıq legendası tiykarında jazılǵan "Tumaris" poeması toplamda oraylıq orındı iyeleydi.

Tuwǵan e lge pák muhabbat, súyikli watannıń sulıw tábiyatı, sovet adamlarınıń oy-sezimleri shayır tárepinen sheber súwretlenedi.

KEWIL KEWILDEN SUW ISHER

Kiyikler suw isher saydan

Ǵaz-úyrek kólden suw isher. Al, adamnıń kewli qaydan? Kewil kewildep suw isher.

Kórdim aq quw oyınların, Úykelesip moyınların...

Saǵınǵanday ashıq yarın,

Kewil kewilden suw isher.

Atlar gúldir-gúldir kisnep,

Sharq urar úyirin izlep,

Koy mańırap, bota bozlap,

Kewil kewilden suw isher.

Dáryalar teńizge ashıq,

Asıǵar máwjirip tasıp,

3

Jollar jollarǵa ulasıp,

Kewil kewilden suw isher.

Doslıq, izzet-ullı dáwlet,

Jan azıǵı-jaqsı sáwbet.

Shólge-báhár, gúlge-náwbet,

Kewil kewilden suw isher.

Aspanǵa ser salıp baqsań, Juldızlar sóyleser aqsham. Óziń bulaq bolıp aqsań,

Kewil kewilden suw isher.

Júrek sháwkildep tursın dá!

Dúnyanıń qaysı burshında,

Jasap tursaq ta, durısında

Kewil kewilden suw isher.

Alıstaǵı asqar tawlar

Biri-birin kórmek bolar.

Sol ushın da biyik olar,

Kewil kewilden suw isher.

Serle, háy,insan balası!

Jamandur kewil alası.

Adam adamnıń quyashı,

Kewil kewilden suw isher.

ANA

Sel burshaqtan qorǵap óz palapanın, Kekilik qus ólipti shıqpay uyadan...

Men seniń shadlıǵıń, demiń, dáwranıń, Iske asqan ármanıńman, anajan.

4

Jaralǵansań meni jaratıw ushın, Dúnyaǵa tirishilik taratıw ushın. Men dep uyqı kórmey tań atıw ushın Dúnyaǵa kelgenseń óziń, anajan.

Aq sútińdi qarıstırıp qanıńa, Háwletip kóterdiń alaqanıńa. Aqsham aq besikti qoyıp janıńa, Tún uyqıńdı tórt bólgenseń anajan.

Baz birewler "álpeshlermen, anam" der, "Jaya deseń, jal bereyin saǵan" der. Bul mázi biykar gáp ańlasań eger,

Qarızıńdı ótep bolmas, anajan.

Men ketsem ómirdiń quwıp qızıǵın, Sen jatarsań joytılǵanday júzigiń. Kirpigiń ushında oynap uzın tún, Uyqıńdı urlawshı mendur, anajan.

Dúzde júrsem oylap qatın, balamdı, Bazarlıqtan umıtarman anamdı, Basqalar keshirmes meniń gúnamdı, Tek sen keshireseń bárin, anajan.

Sen miywalı daraq, mendur jemisiń, Boylarımdı kórseń piter kemisiń, Hárbir alǵan ǵániybetli dem ushın, Máńgi minnetdarman saǵan, anajan.

NÁRESTE

1.

Náreste, ol-adamnıń eń úlkeni,

6

Eger olar jurttay bala bolǵanda,

Júrmey me Songmide balalar ólmey2

Mıń-mıń bala botinkaları sonda

Osvenсimde jatbas edi aw kiyilmey...

8-fevral 1970-j.

SHEKSIZ MUHABBAT

Xalqım kóp qırılǵan burın ne degen!

Házir hátte millionǵa da tolmaydı.

Biraq, qaraqalpaqtıń Leninge degen

Muhabbatın ólshep bolmaydı.

Qáytip ólshew múmkin:

Qula dalańda

Qayta jasarıwın quwraǵan daraqtıń?

Miynet-azap emes, ráhát adamǵa —

Alıp kelse,

Onnan tabılsa baxtıń?!

Xan ayttı: sen qulsań, meniń qaltamsań,

Xalıqpan" dep aytpaǵa sen háddińe baq.

Lenin ayttı: azat xalıqsań, darkansań,

Shaǵlap shadlı dáwran súr, qaraqalpaq.

Xalqım kóp xorlanǵan burın ne degen!

Endi onı heshkim xorlay almaydı.

Sonlıqtan da biziń Leninge degen

Muhabbatımızdı ólshep bolmaydı.

Bálkim kerek bolsa, Ámiwdáryanıń

vetnamlı awıl. I. Yu.

7

Suwın ilim ólshep, muǵdarın shener.

Biraq ta, ańqası kepken adamnıń

Suw iship qanıwı qáytip ólshener?

Qáytip ólshenedi: ásirlik nalısh,

Berdaq qosıǵınıń úmit, ármanı;

Bay quwılıp, jersiz gedey jer alıp,

Lenin!—dep, quwanıshtan jılap turǵanı?

Irili-maydalı bolar juldızlar,

Birigip, galaktika dúzedi kókte.

Az xalıqpan, biraq

Ullılıǵım bar—

Ullı semya maqtanıshı júrekte.

Ólshener kún nurı, martenler shoǵı, Eń uzaq juldızlar aralıǵı da;

Jerge kúsh, nur bergen GES lerdiń toǵı,

Júrek soǵıwı, qan taralıwı da...

Biraq muhabbat bar hesh ólshenbegen, Ol jılıtar jer túwe juldızdı, aydı: Xalıqlardıń ıqlasın Leninge degen Ólshep bolmaydı,

Ólshep bolmaydı.

Dekabr, 1969

** *

Doslarım bar, bar hám de qasım,

"Qassız adam ol siyrek keler.

Jaqsı kórse bir zamanlasım, Baz birewi bálkim jek kórer. Adam bolıw is emes ańsat, Atqara almay qalasań bárin. At súrinse nábada jansań,

Bezer bazbir dos-yaranlarıń.

8

Tárezi awsa taslı jaǵına,

"Jaqsılar da" "jaman" der seni. Birazlar jetpey haq — nahaǵına, Qápelimde-aq jek kórer seni. Wa, biraqta minezim menen

Sózim olarǵa jaqsın, jaqpasın, Xalqım! Seniń jek kóriwińnen Joq qudaydıń ózi saqlasın!

1961 j.

TUWÍSQAN SOQPAQLAR

Hár kimniń tuwǵan-jeri Mısır sháhri. (naqıl)

Qızıl kendir menen tal sıbırlasıp,

Tırna ushıp barar alıs jaqlarǵa.

Al men talay úlken jollardı basıp,

Jáne keldim bul soqpaqlarǵa.

Usı tar soqpaqqa tabanım tiyiwden

Men kaytadan bala bolıp ketemen.

Kókiregim kemedey keńeyip birden,

Más tawıstay alshaq-alshaq etemen.

Másh, ańızda juǵırlasqan shoq shımshıq Qosıq dodalawshı jas shayırlarday.

Hár burılısta tanıs namasın sıńsıp, Qońsı qız aldımnan shıǵıp qalarday.

Biraq ol bunda joq, ol uzaqlarda ...

Jayımızdıń ornı házir paxtalıq. Qanday jaqsı biz tuwılǵan jaqlarda — Dep men jer jáhánge júrmen maqtanıp.

Gúl terip, gúbelek quwǵan shoq waqtıń Anaw jońıshqalıqta júrgen tay derseń.

9

Ya insan, usı bir qıysıq soqpaqtıń

Kózge ısıǵın, qádirlisin káyterseń!

** *

Soqpaqta qolınan alsam men jańa,

-Qay balasań?—dedi bir ǵarrı maǵan.

Soqpaqta qolımnan aldı bir bala,

-Kimniń balasısań?—dedim men oǵan.

* * *

-Ata, nárwan boptı aw anaw qos terek!

-Way—boy, bul ómirǵoy, balam, tal-ma ol.

-Inim, baǵqa eshek baylamaw kerek.

-Áy, anaw qartayıp pitken alma ǵoy...

1969 j.

OSSUARLAR

Bir alım kelinshek eplep erinbey, Áyyemgi qorǵannıń tekshelerinen, Sút uyıtıp ketken gúzelerindey, Tas qutılardı alıp atır birimlep.

Qaqpaǵın kóterseń, — mázi quw súyek Sawdırasıp jatır. Al sırtın kórseń,— Arameyshe jazıw. Hám de eńirep Jılasqan hayallar tiri me derseń.

Qara naǵıs jaǵa, kınama báshpent,

Qolań qara shashlar jazıp taslanǵan.

Qollar kóteriwli, jılasar eńk-eńk,

Bir ullı azalı qıyqıw baslanǵan.

Kim bilsin: bir gezde usı jerlerdi

10

Gúnnlardıń láshkeri wayran qılǵandı; Islamǵa kirmegen essiz erlerdi Xutayba gúwenlep qoyıp shalǵandı...

Aza túsken úyde bar kansha nashar,— Túwel otır tabıt aynalasında. Hámmesi betlerin osıp jılasar, Qorqıw, qayǵı, qarǵıs kóz qarasında,

Qulaǵımdı teser zarlı samalar,

Egilip, tuńshıǵıp jılasar bári.

Botasız árwana—sorlı analar

Kerderi jurtınıń tul hayalları.

Ah, bul tarqatılǵan shashtıń órimi Hám bul zarlaw janǵa tanıs aw sonday: Esimde, qońısı úydiń kelini

Qara xat" kelgende jılaǵan usılay.

"Doynaqtan mayırılǵan júyrik qulınım" Degen ses qulaqqa kelip turǵanday. Jaradar bop kelip ólgen ulınıń Azasında anam jılaǵan usılay.

Biymálim soldattıń qábirin qushıp, Rus hayalın kórdim usılay jılaǵan. "Ulım" dep eńiregen ana dawısı Házir de Vetnamnan esitiler maǵan...

"Qoy, shúkir etiń" dep jubatqan menen Qoymas Kerderiniń tul hayalları. Urısqa nálet aytıp jılańlar ábden,

O, siz, Tók qalanıń ossuarları!

Iyul, 1968. Moskva.