Ibrayim Yusupov - Tumaris ham basqa poemalar
.pdf
21
Á b d i r a m a n
Óner hesh adamǵa juqpas ǵayıptan, Umtılsa, bárin de isleydi adam ...
Jańa turmıs ushın gúres, inqılab3
Usılay islewdi etedi talap.
Adam shın azatlıq jolına tússe,
Iye bolar tawsılmas ónerge, kúshke, Házir hámme shayır, hámme ónerpaz – Bolıwǵa umtılıp etedi talwas.
A r ı w x a n
Endi qashan jazıp sol pesańızdı, Taǵı da quwantar ekensiz bizdi?
Á b d i r a m a n
Eger eń keminde eki jıl jazsam, Pesanıń hesh jeri bolmas edi-aw qam. Átteń, maǵan onday pursat qayaqta! Tez juwap kútiler házirgi waqta,
Házir biz mıltıqqa jaylanǵan bir oq, Asıqpay kósilip jatıwǵa jol joq, Sol ushın erteńnen jaza baslayman, Bir hápte ishinde pitirip taslayman. Bes kúnde oynawın úyrenemiz, al, Sóytip, gastrolge ketemiz dárhal,
Meyli, kemis jerin xalıq dúzesin,
Terektey putasın, tayday gúzesin, Meyli, sońǵı áwlad - bilimli áwlad,
3 Inqılab – (revolyuсiya) bul da otızınshı jılları paydalanılǵan sóz (I.Yu.).
22
Kemshiligin aytsın, sınshılar ǵawlap ...
Biraq ta, men ashıq emespen dańqqa, Ómirim payda berse bolǵanı xalıqqa, Tek sonı ózime zor baxıt deymen.
Basqa dańq, baxıttı men izlemeymen.
A r ı w x a n
Ábdiraman, aytshı burınları sen Oyǵa batpas ediń qıyallap ábden? Kewlińde qandayda tınıshsızlıq bar, Sózleriń de sonnan bergendey xabar.
Qolıńdaǵı shıbıqtıń jazıǵı qanday, Sonshelli sındırıp, maydalaǵanday?
Tasla, ol jiyde ǵoy, tiken bar onda,
Sezbeyseń qolıńnıń qanaǵanın da ...
Nege jóteleseń, suwıq tiygen be?
Bir ózgeris bar ǵoy, shaması sende ...
Kúlme. Kúlkińde de tınıshsızlıqtıń
Izi bar ekenin qashshan-aq uqtım. Seni, Ábdiraman, ayayman geyde,
Biraq, qolımnan hesh ilaj kelmeydi ...
Á b d i r a m a n (kúlip)
Sonday ayanıshlı bolıp qaldım ba?
Biraq, ayaw degen jaqsı shınında ...
A r ı w x a n
Túsiniwiń kerek sen, Ábdiraman,
Saqla demekshimen ózińdi mudam,
Seniń ómiriń, bilseń, hámmege kerek,
23
Toqtay tur. Shashıńa qondı gúbelek,
Men uslap alayın. Kórdiń be, seni –
Gúbelekke deyin táwir kórgenin. Átteń, aq gúbelek uslatpay ketti,
Yadıma túsirdi-aw ol awıl betti: Tap seniń shashıńday sulıw árebi, Kózi monshaqtay bir qozım bar edi. Esimde, men oǵan báhár tańında, Kók terip qaytıwǵa bir barǵanımda, Quwdım jońıshqalıqta aq gúbelekti.
Bir gezde jamǵır da sheleklep tókti. «Apalap» juwırdım men úyge qarap, Apam, apam bayǵus ... sol kúni, biraq ...
Haw, biz keshiktik pe? Klub aldında Birewler turıptı ǵoy ...
Á b d i r a m a n (awır oylanıp)
Arıwxan, sonda,
Sen jetim qalǵansań, solay emes pe? Jetimnen jetildiń, muńayma hesh te. Saǵan aspandaǵı quyash ta ashıq ...
A r ı w x a n
Kózge maqtaw saǵan emes múnásip ...
Júr tezirek. Keshikken usaymız bizler.
Kim eken bizden de aldın kelgenler?
Juma shıǵar deymen. Júr-júr tezirek ...
Á b d i r a m a n
Qasındaǵı Ayman bolıwı kerek ...
24
J u m a
Ábdiraman, izlep júrippiz seni,
Biz keshe esittik bir áńgimeni ...
Á b d i r a m a n
Ol ıras áńgime. Shıqtım jumıstan, Biraq, adamlar kóp maǵan tuwısqan, Bári-bir sizlerden bólinbeymen hesh, Artistlik hesh isten kem jumıs emes.
Durıs, teatr joq házirshe bizde, Biraq, ol boladı, isen bul sózge. Altın tań nurına tósep japıraq, Mine, búrtik jarar bul ájayıp baǵ. Bizlermiz sol baǵdıń tuńǵısh nálleri, Jańa turmıs ekken jaqınnan beri. Bul baǵdıń gúlleri - ómirdiń sáni, Bul baǵdıń miywası - sulıwlıq káni.
Bunday baǵda pisken shiyrin jemisti Qaraqalpaq xalqı tatqan emesti.
Onı tatqan adam keshedi paldan.
Ómir sulıwlıǵın túsiner aldan
Hám sol miywa ushın, keleshek ushın, Ol adam ayamas boyda bar kúshin ...
A r ı w x a n
Bul qanday gáp ózi? Ábdiramandı
Kim, qalay jumıstan bosatqan endi?
A y m a n
25
Orkestr dúziwdi niyetlep bunnan,
Bıltır Ábdiraman ózi Xiywadan Ákelgen edi jańa saz-ásbapların,
Biz nota bilmedik. Sol ushın bárin Jıynap qoyǵan edik qulıplap házirshe, Degish alıp ketken sol jaydı keshe ...
Á b d i r a m a n (kúlip)
Sóytip, dárya ushın juwapker bolmaq, Jaman ayıp emes, shınında, biraq, Sonsha suwın iship óstik dáryanıń, Kótermey bola ma bir oynaǵanın ...
Degish alǵan bolsa, alıptı jaydı, Al, meniń ómirimdi ala almaydı.
Meyli, degish jábirin maǵan júklesin, «Múlkin jámiyettiń urladı» desin,
Ónerge hesh waqta kirli qol menen
Xızmet qılıp bolmas. Ondaydan pákpen. Ótti dóhmet ústem bolǵan zamanlar. Házir xalıq jaratqan ádillik zań bar,
Sol zańdı tasalanıp geypara nadan, Bizdi aldaǵısı keler qaytadan. Joǵal aldaw, ósek, jeke máp sózi!
Sizlerdi qutqarmaydı bolshevik kózi.
(Az-kem oylanıp)
Al, meni jumıstan quwıwshı «erim»
Shúbháli kórinip júr kóp waqtan beri ...
K ó p sh i l i k
26
Ol kim? Nege gúman ettiń, Ábeke?
Á b d i r a m a n
Ózi tapqa túspes tońmoyın eken. Maǵan ol aytadı «balasań» deydi, «Teatr dep shawqım salasań » deydi,
«Jaslar oqıw ushın kelgen bul jerge
Alaǵada salıp, ǵalawıt berme. Házir oyın emes, gúres qızbaqta,
Sizler oynap júrsiz, - deydi, - awlaqta». «Maǵan gúrres kerek, ponimaesh» dep, Teńseler, máslikten kózi móldirep.
«Saǵan oyın menen gúrestiń parqın Biliw bul turısıńda qıyındı, bálkim» - Dep edim, baqırıp, sermelep qolın, Shıja-pıja boldı sabap stolın ...
A y m a n
Shúbháńiz tek sol ma?
Á b d i r a m a n
Shúbhám ol emes. Onı kórgen sayın basqa bir eles Keler kóz aldıma. Rasın aytsam, Onı birewlerge shıramıtaman ...
J u m a
Kimdi aytıp tursań? Kimge usattıń?
Á b d i r a m a n
27
Anıǵına jetsem sol hakıyqattıń.
Onnan soń aytarman ...
A r ı w x a n
Ah, Ábdiraman ...
Shınında bul isler jábir ǵoy saǵan.
Á b d i r a m a n
Onıń nesi jábir? Mennen ǵam jeme ...
Jupqańdı kózińe jawıpsań jáne,
«Ashıq júr» degenim qayda men saǵan?
J u m a (kek etip)
Sonsha ne bar deyseń jupqada turǵan?! Birew jamılıp júrer, birew jalań bas, Birew pútkil ashılıp qalǵanın ańbas ...
A r ı w x a n
Birewler taldan da tikenek izler,
Dos awzınan shıqpas bul ashshı sózler.
J u m a
Tal bolǵanda qanday, tawlanıp ósken,
Búlbil qonıp ketse, mayısa túsken ...
A r ı w x a n
28
Mayısar, Biraq ol mort etip sınbas ...
Á b d i r a m a n
Jumagúl, sen óytip bolma esawas,
Nege taqır jerden shań shıǵarasań?
J u m a (Ábdiramanǵa)
Samalday jón-aldı esip barasań, Jurttıń «mısh-mısh» sózi durıs bolıp shıqtı.
«Eme bilgen qozı eki sawlıqtı. Birden emer» degen ... Bále ekenseń.
Á b d i r a m a n
«Mısh-mısh» tawıp júrgen jurt emes, senseń, Gúman - aynaǵa daq ... Júr kettik onda.
(Arıwxan hám Aymanǵa)
Kútiń joldaslardı siz usımanda. Arıwxan, qaytarsın kitapxanadan Keshegi kitaptı ákelemen saǵan.
O, qanday tamasha deyseń ol kitap ...
A r ı w x a n
Raxmet, Ábdiraman.
A y m a n
29
Turısı shataq,
Júregi de dım tar onıń ústine,
Hesh bir sóz joq jerden sóz taptı, mine,
Shóp bası sılt etse aladı setem; Qalaysha súyip júr onı Ábekeń?
A r ı w x a n
Durıs emes, kisini sırttan sóz qılıw, Hár kimge óziniń súygeni sulıw, Juma haqlı eken shınında, Ayman; Men sózge bahana bergen qusayman. Júregi keń jigitim, qal usı jerde. Dalada turmay-aq qoyayıq birge. Klubta kitap oqıp otırayın men.
A y m a n (jalǵız)
Way, bul hayallardı qoya ber deymen; Jaqınlasıp ketseń, janıp turǵan shoq, Qashayın deseń de, qashıwǵa jol joq, Súyse, qızǵısh yańlı qorǵar ıshqısın, Ishke búgip qalmas óz qızǵanıshın. Oq atıp, kewlińdi qılsa jaradar,
Emi tek mergenniń óz qolında bar. Muhabbettiń oǵı, endi bildim men,
Múlt ketpey júrekten tiyedi eken. Bir zat sol oq penen kirdi qanıma, Endi hesh tınıshlıq bermes janıma ...
Uyqısız gezemen kóshede aqsham, Geyde más bolaman, geyde qayǵı-ǵam, Miyrimsiz mergenim soramas haldı.
Kim súye aldı eken bunday hayaldı?
30
Al, men súydim onı. Biraq, Arıwxan, Hátte kóz qıyıǵın da salmaydı maǵan. Onıń júreginde ... Ábdiraman bar.
Hámme «Ábdiraman» desip «ah» urar, «Ábdiraman» deser qızlardıń kóbi; Sirá barma deymen márgiya shóbi.
Al, men she? Júregim, háwlirme! Házir! Oǵan shın kewlimdi aytayınshı bir ...
(Klubqa kiredi)
3
A y m a n
Nege jaqtı desem klubtıń ishi ...
A r ı w x a n
Turǵan soń aynadan kún nurı túsip ...
A y m a n
Joq, Arıwxan, túsin, shın aytıp turman: Tańnıń nurınan da jaqtısań maǵan. Ráhim qıl, sen óytip qatallıq etpe, Jolıńda japıraqpan, basqılap ótpe. Ekseń nál bolayın men baǵıń ushın, Tutsań shat bolayın sharbaǵıń ushın …
A r ı w x a n (mısqıllap)
Way, qanday shayırsań, bul sózdi mágar,