Ibrayim Yusupov - Tumaris ham basqa poemalar

181

Kóz oynatar tańlanısqan túr menen.

Toydan shıǵıp kanal boyın sayranlap, Kolxoz túnin bezep shadlı jır menen, -

Kuwanıshlı qurbı menen qurdaslar, Ortasında muǵallimi jol baslar. Ómir aǵısın kóz aldıńa keltirip, Paxta abadtıń suwı burqıp hallaslar.

Gúljan barar, oń qolında gúl dáste, Uzaqlarǵa kóz taslaydı ol áste.

Baslıq Seytim, Qurban, Dáwlet, Baǵdagúl, Bári de bar. Toyda bolǵan bul keshte.

Oyın - zawıq penen jaslar gúwlep júr, Káriymalar qosıq aytıp biylep júr, Baslıq, Qurban jańa kelgen doslarǵa, Qolın siltep bir nárseler sóylep júr.

Gúljan, mine, tórt balanıń anası, Oqıp kelgen Qurbannıń da balası, Kolxozshılar, studentler, muǵallim,

Sayran etip usı tún,

Túndi bezep quwanıshtıń naması.

Saz dawıslı garmonǵa da til pitken,

Keń dalanı sazǵa bólep múlgitken. Tún hawasın terbendirgen shadlı ún Tereklerge qonǵan qustı úrkitken.

Jas áwladtı kózden ótkiz birimlep: Áziyma qız vrach boldı búgin kep,

Ábdimurat arxitektor biyikten –

Poselkaǵa káz jiberer kúlimlep.

182

Bes yarım jıl oqıp Leningradta, Injener bop keldi búgin Murat ta,

Keń jawırınlı kolxozlı awıl dalası, «Qanday baylıq» deydi kúlip Abatqa.

Úsh jıl boyı bunda muǵallim Abat, Aq kewilli, komsomol, shın azamat, Jas dirijer Ábdiwáliy garmondı – Basıp - basıp jańǵırtadı, kewil shad.

El perzengi erkin ósip baratqan,

Júreginde ilim nurın tutatqan, Jáne de bar arasında jas shayır, Diplom alın qaytqan instituttan.

Ol jas talant qalem alıp tolǵanǵan, Men de oǵan kópten tanıs bolǵanman, Ustazına arnap jazǵan qosıǵın, Poemaǵa prolog qıp alǵanman!

Bilim berip kózin ashqan birazdıń Húrmetine alǵıs bolsın ustazdıń, Usı aytqan áwladlardıń bári de, Eń dáslepki oqıwshısı Orazdıń.

Suw qadirin shóllep jatqan jer biler. Ustaz qadirin sawat ashqan el biler,

Kolxozshılar, studentler bári de – Muǵallimdi gúlge bólep erkeler.

Alǵıs aytar dáste - dáste gúl tosıp, Qosıq aytar kóp dawısın bir qosıp, Usı jırdı qızlar aytqan bir gezde,

183

Bul « - Muǵallim bala» degen bir qosıq.

Oraz dáslep Arzı awlına kelgende,

Qızlar aytqan bunı paxta tergende,

Ábdiwáliy alǵıs alǵan bir máhál,

Bul qosıqqa nama tawıp bergende.

Sulıw qosıq awıl boylap jaqlaydı, Garmon dawısı túsiredi tańlaydı. Aytıp bolmas muǵallimde quwanısh, Hadal xızmet jarqıratqan mańlaydı.

Doslarına qarap kózi toymaydı, Júreginde shadlıq nurı oynaydı. Shep tósinde kúlgen Lenin ordeni, Dańqqa bólep, sáwlelenip jaynaydı.

Bir azǵantay garmon dawısın tuwarıp, Muǵallimdi súydi doslar quwanıp. Qayta - qayta alǵıs aytıp olarǵa, Turdı Oraz átirapqa qaranıp.

Túngi samal átir shashıp arqadan,

Esti jelpip. Saz jańladı qaytadan.

Muǵallimniń húrmetine, qosılıp, Mine búgin men de qosıq aytaman:

Sálem, joldas muǵallimim qadirdan, Alǵıs saǵan shákirt bolǵan shayırdan,

Hesh bir miynet bahalanbay qala almas,

Sálem ustaz, dańqı jurtqa jayılǵan!

Asıp óttiń talay gúres asqarın, Izinde kóp jańa áwlad jaslarıń.

184

Xalıq bárhama ádiwleydi senińdey Aǵartıwdıń tuńǵısh qarlıǵashların!

1949 - jıl, may - oktyabr.

AKACIYA GULLEGEN JERDE15

PROLOG

Tas quyınıń jaǵasında,

(On jıl ótti onnan beri)

Shatır qurıp qum basına, Jattı rus injeneri.

Jılqıshınıń qurıǵınday Umıt qalǵan aydalada, Muhabbettiń urıǵınday, Ósti bir túp akaсiya.

Guzde kóship ketti shatır,

Bos qaldı qum dógeregi.

Jol guzetken jalǵız batır —

Turdı duzde shól teregi.

Tereń boylap tamır urıp,

Japıraǵın jel terbetken:

Jazı-qısı jalǵız turıp,

Ol tákabbir bolıp ósken.

Shopan turkmen óz dostınan

Qalǵan usı estelikti

Baǵıp, shatır turǵan jerge,

1

5 Poema qısqartıńqıradı (I.Yu.).

185

Jazda ákelip qosın tikti.

Bardıq, soǵan bizler tolıp — Kók shatırlı mashinaǵa, Tanıs qosta qaldıq qonıp, Ǵarrı turkmen bizge sonda,—

Sol injener dostın maktap, Tańlay qaǵıp qıldı ańız "Orısı terek" jırın tıńlap, Ot basında otırǵanbız.

Dedi shopan — Bul jaǵada

Aspan bálent, bultı uzaq Ásir boyı ıntıǵıp suwǵa,

Ótkinshi bulıtqa bolǵan mazaq.

Mınaw qumda talay baba Bos umitke urtın hóllep, Ólgen talay suw boyında Balıqshınıń atı shóllep.

Tań gezinde aq saǵımnıń Oynaǵanın kórdiń be sen? Saǵım emes, babalardıń Ármanı ol suwǵa degen.

Esittińbe sen shıǵıstıń?

Erteklerin? Onda aytılar — Qanatınday totı qustıń Jasıl toǵay, gúlistanlar.

Sonıń bári kúnshıǵıstıń Kún qıdırǵan qıyalı ǵoy,

186

Asa almay qumnıń ústin Talay baba jıladı ǵoy.

Qumlı jolda konırawdıń Tunshıǵıp sol munlı sesti, Qaramınday asqar taudıń Árman zili belge tusti.

Sol ármanǵa bolıp tirek, Ullı Oktyabr kúni tuwdı, Túrkmenlerge tuńǵısh ret Ápergen kim jer hám suwdı?

Olar-batır bolshevikler, Leninniń márt partiyası. Tarıqqanǵa nurın tóger, Shólge salıp hám sayasın.

Ayttı Ilich: Baxıt—elge! Kommunanıń gul-báhárin Jaynatıńlar barlıq jerde, Shólge náwpir suw aparıń!

Búgin endi aq saǵımdı Aylandırıp haqıyqatqa Gúllendiriw Qaraqumdı— Baxıt ǵoy hár azamatqa.

Partiya aytsa, demek tolıq— Asadı ǵoy bári iske! — Dedi shopan ırza bolıp, Jayparaxat kúlip áste.

Sonda sulıw ún sıbırlap,

187

"Toǵay ek!"—dep—bul jaǵaǵa! Qum koynında jalǵızsırap, Turdı jiyren akaсiya,

JAŃA ÓMIRGE QÁDEM.

I.

Báhárgi tań. Salqın hawa

Taxiatash qalasında

Kiyatır, mine, Tatyana

Aǵash jaylar arasında,

Jańa ómir putevkası

Kelinshektiń qolında bar.

Jaynar jańa qonıs tusi

Tanya kúlip názer salar.

Mine, ele jaylar shala

Suw da aqpas trubalardan,

Teregi joq bos alleya,

Joq monsha hám restoran.

Jollar jatır shańǵa batıp,

Siyrek jaylar arasında.

Nálsheler tur semip — qatıp,

Suwsız salma jarasında.

Kóriń mına jas qalanı,

Jatır bunda ullı jumıs

Usı jerden baslanadı.

Qum, dalaǵa zor topılıs.

Adım da tez atıladı,

188

Shtabqa tez jetsem eken dep Jas kıyalı asıǵadı,

"Bári tezden pitse eken" dep.

Birak, Tanya oylap tezden,

Qızbalıǵın sol zamatta

Jeńdirdi jas jiger menen,

Komsomollık parasatka.

— Asıqqısh aw meniń janım,

"Pitse,—deydi, —salǵan jerden!" Xaw, alayık Moskvanı,

Qurılǵan joq ol da birden!

Jaqsı qıyal—istiń bası, Qıyalsız kushte bolmas qarıw.

Degen menen durıs pa usı, Qıyal menen qala salıw?

Jumsaw kerek ornına onıń Otlı jiger, qurıjlı is, Sonda ǵana oylanǵanıń Shın nátiyje berer jemis!"

Keler Tanya jas qalanıń

Kóshesinde talwaslanıp.

Minezindey jas balanıń

Kúledi hám eske alıp:

Keshe keshte bolǵan isti,

Ótken aqsham kórgen tusti…

2

Bastan bayan etsek qısqa:

189

Ketti jigit qurılısqa,

Uyde kaldı kelinshegn

Barmaqshı bolıp keler qısta.

Kutti Tanya zavodta júrip, Arzasınıń qaralar kúnin,

Bir kúni oǵan komsorg kelip "Tıńlanasań,- dedi. -búgin".

Tıńlanǵanı sol emes pe:

Chemodanı bar qolında,

Doslar menen bir kúni keshte

Turdı Kazan vokzalında.

Ketti jurip Tanya janım,

Kommunizm qurılısına,

Keń, baxtiyar Uatanınıń

Sergey júrgen shıǵısına,

Mine, keshe keldi sóytip,

Taxiatas—tuwıskan jer!

Sergey menen aldı kútip

Qaraqalpaq jas injener.

Qara kózli jas geolog,

Atı onıń Qurban eken.

Ekewi keshte bunda kelip,

Tanyanı kútip turǵan eken.

Buyda qanday ósimlik bar? —

Degen edi juwap kútip.

Sonda keshe Tanyanı olar

Aldap edi quwlık etip.