Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 6
.pdfABULQASÍM ÓTEPBERGENOV
BAǴÍ ERÁM BIZLERDE
Rubayılar Tańlamalı shıǵarmalar
6-tom
Nókis
2015
1
Baǵı Eram bizlerde
Rubayılar
Hám «Gúlistan» hám «Kárima» el qaznası «Bostan» sen. «Sáhibiya», «Mufridat» tay qol jetpes bir dástan sen. Etpe nala áy Saadiy dańqıń álem ara ketti.
Bes qıta qonıp túslengen, sonday bir keń jáhán sen.
***
Tábiyat mıń jıl tolǵatıp Sherazda tuwdı onı,
Hám quyashtay sónbesin dep quyashqa juwdı onı. «Xalıq ruxın kóterip shaǵlaǵan edi Xafız!»,
Dep, Nawayı juldızlar qasına qoydı onı.
***
«Júk awırın nar kóterer» degen gáp bar ázelden, Galaktika jarattıń sen dástan menen ǵázelden. Shax qaznası basında da áy Áliysher Nawayı,
«Xalqım» deyip, waz keshtiń-aw áyshi-áshret hám zerden.
***
Danteni men hesh teńi joq qúdiret dep túsindim, Masqaralap arıslan hám qanshıq qasqır kúshigin. Xaron menen Lyuсiferdiń tonın teris kiygizip, Jáhánnemnen tiri shıqqan biykarlaydı kúshin kim?
***
Shax qızı bolsańda sen jarlıǵa pármana boldıń, Xusında Biybipatpaday kózleri qara boldıń. Al endi Zebinisa poeziya maydanında,
Ol Afǵan, Hindistanda teńi joq dara boldıń.
***
Haqıyqattı jasırmadı, áshkara etti Násimi, Jáhánnemnniń jállatların masqara etti Násimi, Snnan úyren Abulqasım xalıqtı húrmet etiwdi, Xalqı ushın óz baxıtın mıń para etti Násimi.
***
Násimiyge
«Maǵan sıyar eki jáhán, men bul jáhánǵa sıymaspan, Ruwhı ráwan baǵıshlarman, ruwhı ráwanǵa sıymaspan!»
Seniń óziń bir jáhánsań, jáhán áhánge sıyar ma? Men ózińdi gúlli álemniń gúllerine qıymaspan.
***
2
Berdaqqa
Qarapayım qaraqalpaq, dese sonıń óziseń. Qalpaǵı qara, kewili aq, dese sonıń óziseń, Qaratawday aybatlı, Ámiwimdey máwij urǵan, Qulpı dóngen miyweli baǵ, dese sonıń óziseń.
***
Ábilqasım Saadiy menen Ferdawsiydiń perzenti, «Shaxnama»dan tili shıǵıp, «Bostan» oqıp erjetti, Dańqı álem ara ketken shayırlardıń patshası, Xalıq xızmetinen ullı xızmet joǵın úyretti.
***
01-06-2010j.
Ási ketip sóylewdiń aqıbeti boladı,
Qay waq bir waq ómiri qazan urıp soladı, Menmenlikti kewilge alǵan kúnnen Qudayǵa, Jek kórinshi kórinip, qarsı bolıp qaladı.
***
Pitken sayın miywesi aǵash tómen boladı, Aqıl-esli insanlar bunnan ibrat aladı, Mártebe hám baxıttıń tirenishi móminlik, Mómin hár waq Allanıń dostı bolıp qaladı.
***
Dúnya – maldan al endi pitip qalǵan bolsańda, Úy ishińdi altınǵa bezep, malǵan bolsańda, «Men qúdiret, kúshlimen» degen oyǵa barmaǵıl, Jerde turıp kóklerden juldız alǵan bolsańda.
***
Qúdiret hám kúshli tek kóktegi bir Yaratqan, Bizlerdi ol ózine qulı qılıp qaratqan, Qullıǵıńdı etpeyin menmenlikke berilseń, Qarun yańlı baylardı jer tartırıp sorlatqan.
***
Qarun atlı sıqmardan dúnyada bay bolmaǵan, Malı-múlki esapsız jeru-kókke sıymaǵan, Allanıń ol bendesi ekenligin umıtıp,
Jer qarına tartılıp bádduwa bop, ońbaǵan.
***
3
Táwbe etiw insannıń nızam menen zańıdur, Kewil múki baylıǵı, tamırında qanıdur, Nızam hám zań degeniń páklik penen tazalıq, Insanıylıq sıpatı hárne qolda barıdur.
***
Táwbe etip jasaw bul eń bir aǵla pazıylet, Hám kewildiń xoshlıǵı Alla bergen bir ziynet, Ál hawaǵa, biyikke qaray berme hár dayım, Ózińnen pás, tómenge qarap mıń bir shúkir et.
***
02-06-2010j.
Altın taxta otırıp densawlıǵıń bolmasa, Jegen asıń batpayın, ishken shayıń qonbasa, Waqtında bir Yaratqan Iyeńdi bir oylayıp, «Táwbe» deyip shúkirlik, etkenbiseń, oylasa.
***
Jaratılıs degenniń negiz, tegi boladı,
Hár bir zattıń ólshemi hámde shegi boladı, Bermegi bar almaqtıń insap penen bolagór, Bir shapannıń jaǵası, shalǵay, jeńi boladı.
***
Toqsan shıqpay júzlerdi kirgize de almaysań, Degen sózge ne ushın isenbeyseń, nanbaysań, Bar tapqandı jambasqa basqan menen bolama, Maldan zakat shıǵarmay ómir Alla ońbaysań.
***
Hár bir zattıń jarasıq hám nıshanı boladı, Ne jeseńde hadallıq, páklik jaqsı boladı, Birew mańlay terinen alınǵan zat al endi, Kekireden bes better, uwdan ashshı boladı.1
***
1.Kekire-eń ashshı shóp, hátte túye de jemeydi.
10-06-2010j.
Mına waqıt degenniń zuwlawına qarańız, Jıldırımlıq tezlikte alǵa ketip baramız, Birdi eki etemen deyip júrip al endi,
Bul ómirdiń ótkenin bilmeyinde qalamız.
***
Bul ómirdiń ótkenin qalayınsha bileseń,
4
Kóz ashqalı dúnya dep, nápsi deyip keleseń, Túyedeyin gúnanı islep alıp al endi, Túymedeyin illeti bar birewge kúleseń.
***
Sonıńday bir ájáyıp, sonıńday bir zaman bul, Kers qattı tartılǵan, qúdiret bir kaman bul, Alǵanınsha aldarqap, aldap-suwlap keledi, Jalataylıq, sumlıqta shaytannanda jaman bul.
***
Quwıs-qoltıq qaldırmay tıshqan yańlı tasınıp, Bir-birewge doq etip, ázizlerdi bassınıp, Hálsizlerin kúshlisi jawlap alıp atadı,
Usı qısqa ómirdi qısqartıwǵa asıǵıp.
***
Hesh bir zatqa bergisiz altın, zerden qımbatlı, Kókte ay hám quyashtay, súykimlidur, sımbatlı, Waqıt degen mártebe, waqıt degen dáwlet baq, Waqıt degen keleshek, waqıt degen zúryadtı.
***
11-.06.2010j.
Ol waqıttıń ótkenin jańa jılda biledi, «Waqtım qurı ótti!» dep, ókinipte júredi. Otız biri ótken soń baslanadı sayranlaw, Taza jılǵa bayaǵı, sol qálpinde keledi.
***
Jigit bolsań al endi, aytqan bunı Berdaqta, Arıslanday tuwılıp, arıslanday bolmaqqa, Rústem yańlı Alp nar hár kim bola bermeydi, Erligińe daq salma kim bolsańda biraqta.
***
Áljuwazlıq nashardıń, hayallardıń ádeti, Er áljuwaz boladı bolmasa ar hám beti, Eri hayal, hayal er bolıp júrgen úyler kóp, Keltirip kep arıńdı, túrshiktirip hám etti.
***
5
Házir dizde dimarıń, belde quwat bar waqta, Eń birinshi táwbe et, shúkir etkil bir Haqqa, Erteń táwbe etiwge mursa bolmay qaladı, «Insan edi insaplı» deyip júrsin xalıqta.
***
10-07-2010j.
Baxıt qusı basıńa qonıp turǵan waqtında, Bendeligiń umıtpa, pármanların Haqtıńda. Bar tapqandı qulqınǵa, jambasıńa baspayın, Qarap turǵıl halına ǵárip-qáser, joqtıńda.
***
Basshıman dep al endi dım insapsız bop ketpe, Menmensinip al endi ar-namıssız bop ketpe, Jámááttiń sawabı, obalıda ózińde,
Jámáátten ayırılıp diyanatsız bop ketpe.
***
Basshı bolsań iymanıń, insabıńdı umıtpa, Jámáátti mensinbey hám ózińnen suwıtpa, Eń birinshi tiregiń mártebe hám baxıtıń, Ekenligi usılar, tursın bárhá bul yadta.
***
Basshı bolsań birinshi kishipeyil bolǵaysań,
Álem sıyar kókirek hám keń peyil bolǵaysań, Saqıylıqta Hatamday, ádillikte Timurday, Bastan-ayaq tuyana, aqıl-zeyin bolǵaysań.
***
Lawazımnıń mánisi para menen jew emes
«Bul bir bes kún yalǵanshı, alıp qalıw» dew emes, Hámmeni bir kórerlik ádil ótkir kóz kerek,
Áyshi menen áshrette ómir ótkeriw emes.
***
Aǵıń menen qaranıń parqın bilmes basshı bar, Sazıń menen sáwbettiń zawqın bilmes basshı bar, Aǵaları sebepli alıp qalǵan lawazım,
Ózge túwe óziniń nırqın bilmes basshı bar.
***
Bórk kiyip júrgenniń bári basshı bolmaydı, Gewish qoyıp júrgenniń bári qosshı bolmaydı,
6
Wádesinde turmaǵan juwha basshı jalatay, Bir jez ókshe qatınnan hárgiz parqı bolmaydı.
***
21-07-2010j.
Bes som zıyat túskenge sonsha nege lepirip, Júrseń nege hallaslap, júrseń nege sekirip, Semizlikti jániwar qoylar ǵana kótergen, Keyin ala iyt bolıp, qalma jáne ókinip.
***
Sawap isti isleseń minnet etip isleme,
Kóp kópirip, kóp jerde, maqtanba hám esleme, Jerde qalmas jaqsılıq, qay waq bir waq qaytadı,
Mártler jaqsılıǵına táme etpes heshteńe.
***
Al sen bolsań maqtanıp kópireseń, júreseń, Ázzi kórseń ózińnen kemsiteseń, kúleseń, Aqxojanıń aqlıǵı emesseń sen ózińde,
Mıń bir túrli kemshilik shıǵar, eger minesem.
***
Minew menen sınawǵa turmaytuǵın axmaqsań, «Ólsemdaǵı alsam» dep júrgen shıǵımsız saqsań, Sózlerińniń duzı joq, bastan-ayaq mıljıńdı,
Soqır tıyın turmaysań, oyaq-buyaǵıń baqsam.
***
Kóriskende kózleriń «ishsem!» deyip turadı, «Iship alıp dúnyadan keshsem!» deyip turadı, Bir qulqınnıń dártinen diywana da boldıń-aw, «Din-iymandı bilmestey pespen!» deyip turadı.
***
28-01-2011j.
Biyxudalıq biyminnet satıp alǵan awırıw, Kúnler tal tús bolǵansha jatıp alǵan awırıw, Baqqıdaǵı ógizden pıshaq arqa parqı joq,
Hám qanına záhárdi qatıp alǵan awırıw.
***
Biyxudanıń úmiti, nietide bolmaydı, Adam kórer kelbeti, qarar beti bolmaydı, Jámiet hám ózine keltirgen bul kúlpettiń,
Shegi menen shegara hámde sheti bolmaydı.
7
***
Insan zatı qanında mıń bir túrli illet bar,
Hám tap soǵan barabar húrmet penen ziynet bar, Jaqsılıq hám jamanlıq eki pálle tárezi, Tayanshı, tirenish ortasında miynet bar.
***
Tekte miynet insandı jaqsılıqqa baslaydı, Boyıń jeńil tarttırıp, kewilińdi xoshlaydı, Miynet jaǵı awırlaw kelegen hár bir tárezi,
Hesh waq, hárgiz hesh qashan aljaspaydı, saspaydı.
***
05-02-2012j.
Mına endi waqıttıń tezligine qarańız, Sırlarına jetpeydi aqıl menen sanamız, «Birin eki etemen!» dep juwırıp-jelib-aq, Tustan ótip ketkenin ańǵarmayda qalamız.
***
Waqıt bizge Alladan berilgen bir inayat, Tárezige tartılǵan joqdur kemi hám zıyat, Hár bir qádem sanawlı, hár bir demiń esapta, Ekenligin gey, geyde bilmey qalar adamzat.
***
Waqıt haqda burında, házirde kóp jazǵanman, Tarıyxlardı, ótmishti aqtarǵanman, qazǵanman, Bul ájáyip baylıqtı urıs penen jánjelge,
Jumsaǵanın oylayıp, sarǵayǵanman, azǵanman.
***
Qúdiret hám káramat, jaratılıs-waqıtta, Demine bir ilinbey qalmas juldız, muxıtta, Teńizlerdi quwratıp, juldızlardı aǵızar, Alladan soń waqıttıń qolındasań umıtpa.
***
Waqıt qádir-qımbatı haqda wazlar oqıymız, Mal-dúnyaǵa-qıtımır, al waqıtqa saqıymız, Altın-zerge bergisiz waqtı jumsap gór-jerge, Arzıw-árman etemiz «Bolsaq máńgi baqıy-biz».
***
10-02-2011j.
Lá iláhá illállax, júzim jarıq etegór,
8
Lá iláhá illállax, aqlım ayıq etegór,
Sen kórsetken jolıńnan barayın men, biraqta,
Lá iláhá illállax, nápsim zayıp etegór.
***
Lá iláhá illállax, dáwletsizge dáwlet ber, Lá iláhá illállax, áwmetsizge áwmet ber,
Ásiy ketken bendeniń hár birine, al endi,
Lá iláhá illállax, táwbesine máwlet ber.
***
Lá iláhá illállax, mómin qulım deyip bil,
Lá iláhá illállax, gúnalarım óshirgil, Asqınlaǵan, táwbesiz bendelerdiń gúnasın,
Lá iláhá illállax, ápiw etip keshirgil.
***
Lá iláhá illállax, bizden ótip atqanın,
Zulım menen qılmıstıń qat-qat bolıp jatqanın, Bende bilmes barlıǵın tek ózińe ayandı, Jarılqawda qolıńda gúnalarǵa batqanın.
***
Lá iláhá illállax, kewlim pák tut hárdayım, Lá iláhá illállax, ońnan tuwsın hám ayım, Asa baxıt mártebe, kerek emes onshelli, Aspan tınıq, jer tınısh bolsın bárha iláyım.
***
Lá iláhá illállax, qudirette ózińde, Haqıyqatlıq kálamı-quranıńda, sózińde, Insapsızǵa insap ber, iymansızǵa iyman ber,
Lá iláhá illállax, mına jerdiń júzinde.
***
Lá iláhá illállax, Yaratqanım óziń-Seń,
Qayda barsam jaǵdayım, hámde halım óziń-Seń, Keshe-kúndiz bir máwrit sennen kewil úzbeyin, Súyenerim, mádetkar, sıyınarım óziń-Sseń.
***
23-02-2011j.
Den-sawlıqtıń qádirin adamzatıń ázelden, Birde bilse al endi, birde bilmeyin kelgen, Náshe menen araqtan ólgenlerdiń sanları, On mıń ese kóp deyber ájelinen ólgennen.
9
***
Káypi-waqtı xoshlıq dep araq iship alamız, Erteńine dártinen órtenemiz, janamız,
Usı zattıń turısı záhárligin bilsekte, Bile tura janlardı janǵan otqa salamız.
***
Bir awırıp turǵan soń «Araq degen zattı men, Ólsemdaǵı ishpeymen» deyip berdim antı men, Deyip, jáne más bolıp, antın buzıp júrgendi, Ayayman-aw, wádesiz, jigitlerdi qattı men.
***
Araqxordıń wádesi, ıqırarıda bolmaydı,
Wádesinde turmaǵan ómir alla ońbaydı,
«Birim eki bolmadı» deyip nalısh etedi, Ózin ózi masqara etkendi kim qollaydı.
***
Ańlı túrde awızǵa záhár quyıp atırmız, Bul jaǵınan ózimiz ózimizge qatılmız,
Bastan-ayaq, daw-jánjel, den-sawlıqtıń dushpanı, Ekenligin bir bilip, mıń bir bilmey atırmız.
***
«Al qoydım» dep gey jigit ólerdegi sóz aytar, Adam usap aldaǵı ishkenligin azaytar, Ata-ana quwanıp «Táwbe» deyip otırsa, Hápte ótpey ol zańǵar kewillerdi muńaytar.
***
Bir jasúlken hámel dep ketip qalǵan burında, Shayırlıqtı umıtıp, jazbaǵan hesh jırında, Qırıq jıl ótip aradan mápilik bop qalǵan soń, Shayırlıqtı kúseyip tırjańlaǵan qıyında.
***
Biraq bular jıynalıs, májlislerde kósem bop, Birin-biri tabısıp, jıynalısıp bolar top, Birinen soń birewgi gezek bermey ózgege, Es ketkenshe kópirip, jurtqa azap berer kóp.
***
Birin-biri maqtaydı jırtılǵansha awızı, Máni berip otırsań joqdur sózi mańızı, Aytıwınsha olardıń roman jazıp atıptı,
10