Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 3

Sóz túspeydi tilge ózge sonı bil.

Qanday maqluq ekenińdi bilmeymen,

Jın-jıpırda bolmas ózińdey pútkil.

Uw-záhár, zaqımnan jaralǵansań ba?

Iyt penen qasqırdan taralǵansań ba?

Adam sıpat belgi kórmedim sennen,

Jılansań ba, shayansań ba, marsań ba?

Sen menen bas qosqan erkekke saddaq,

Hár bir demde ólip tiriliwi haq,

Eńsesinde shińgirik shawıp kúnde,

Eshek etip minip júrdiń-aw biraq.

Azap-uqıbetke shıdamay sorlı, Áyne nawqıran jasında óldi,

At penen eshekten bolǵan ǵashırday , Sennende zúriyatlar dúnyaǵa keldi.

Ballarǵada jállatdayın qopalsań,

Qas, kirpiksiz ala pestey maqawsań,

Adamdı haywan dew bolmaydı haslı,

Táriyp jetpes qanday ájiwa zatsań?

Hayranlar qalaman nızamǵa, zańǵa, Jaza jazılmaǵan haywanǵa, malǵa, Qarań batsın dewden basqa iláj joq, Sen haqqında sózdi qoyamız onda.

á. Mar-parsı tilinde aydarxa degen mánini bildiredi.

Insap penen bolagór

18-05-2008-jıl.

Maqtumqulı aytqan, alsań násiyat, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!». Iymanlı, insaplı, ardaqlı zúriyat, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Bul dúnya kimlerge opalıq etti,

61

Neshe Fraunlar ármanda ketti, Iskender Zulqarnay basına jetti, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Shıńǵıs: «Jawlayman, alaman!»-degen, Dúnyanıń xojası bolaman degen,

Ótirik, «Máńgi, baqıy qalamaná»-degen, «Ózińe dos bilme panı dúnyanıá».

Yaxshı tarıyx penen ótmishti endi, Qoyayıq, ol haqta sóz bolmas kende, Ómiriń qas qaǵım, ótedi demde, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Saddam Xusayndı bir eldiń xanın, Ayaq astı etip, namısın, arın, Jáhánnem qarına jiberdi janın, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Íshqında sebil bop júrseń kúni-tún, Qurıq taslap buwar shıǵartpastan ún, Astan-gesten etip jiberer bir kún, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Bilmeyde qalarsań júrgende sebil, Jar qabaq awzına kelgeniń pútkil, Dúnya qoldıń kiri, opasız dep bil, «Ózińe dos bilme panı dúnyanı!».

Úlken hámeldegin, onnan úlkeni,

«Jep qoydıń!»-dep qattı bir dákki berdi, Sol kúni ol sorlı til tartpay óldi,

«Ózińe dos bilme panı dúnyanıá».

Bul dákkide tórkin, máni bar edi, Ólgenniń nápsi bir okean, jar edi, Keyni wayran, bul qandayın hal edi, «Ózińe dos bilme panı dúnyanıá».

62

«Semizlikti qoy kóterer» degen bar, Bolsa eger hújdan menen namıs, ar, Íshqında órtenip bolmaǵıl máttal, Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

«Baylıq bisyar bolsa turaman» deme, «Jer ústine jánnet quraman» deme, «Keń jáhánge qalay sıyaman» deme, Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

Xesh birew túbine jete almadı,

Ol sızǵan sızıqtan óte almadı,

Bózden bóten alıp kete almadı,

Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

Jeri-kókti jalmap, jutajaqsań ba? Óz asıńa záhár qatajaqsań ba? Dúnya dep gúnaǵa batajaqsań ba? Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

Qansha malıń bolsa hadallap alǵıl, Xatamday tarıyxta máńgige qalǵıl, Ǵáripke-qáserge kózińdi salǵıl, Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

Jáne bolsın deseń malu-kól bisyar,

Baylıqtıń zakatı degenide bar,

Opasız dúnyanı esińe bir al,

Mal-múlkiń máńgilik dep oylama.

Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

24.05.2008-jıl.

Tarıyxqa bir názer salıp qaraǵıl? Yalǵan dúnya kimge opalıq etti? Bastan-ayaq bes kúnlik dep sanaǵıl, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Nápsiń bir oqpandur hárgiz tolmaydı,

64

Alǵan sayın gúrbek yańlı torlaydı, Júz jasasań qas qaǵımsha bolmaydı, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Maxıtaban janan bolıp dolanar, Qarar kóziń, sanań bolıp sanalar, Bir kún sotın qurıp qattı qaralar, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Key Xısraw, Baxram shaxlar ármanda, Zaldan, Rustemnen nıshan qalǵan ba? Cezar basın jutqanlıǵı yalǵan ba?

Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Bunıń kári aldaw menen arbaw-ǵoy, Kókregińe qolıń salıp barlaw-ǵoy, Qıyan-kesti, qıyqıw menen zorlaw-ǵoy, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Qarańız dúnyanıń bastan-ayaǵın, Tárip jetpes aytsam sıyqı-sıyaǵın, Aytıwǵa til barmas lolılıq jaǵın, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Qansha shax patshalar dúnyaǵa keldi, Bir ózi basqardı, bir tutas eldi, Dúnyanıń gidiman bayı ne kórdi? Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Bir menmen basshı haqqında aytsaq, Qudayın umıtıp ketkenligi haq,

Ózin «Payǵambar!» dep ayttırdı bádbaq, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

Adamzattıń jalǵız Payǵambarı bar, Muxammed Mustafa úmmetine yar, Dawagerler bolar namıssız, biy ar, Yalǵan dúnya kimge opalıq etti?

65

Jerden ónip shıqqanday, jalǵız úyli maqawday, Tıńlamadıń ózgeni gúńelektey, saqawday. Jiyirkenip qaradıń áke menen anaǵa,

Jánnet baǵın dórettiń qızıń menen balaǵa. Ne buyırsa «xosh» deyip, bárjay etip otırdıń, Táribiyanıń ornına nápsińe kóp satıldıń.

Balań endi máskúnem, náshebent pe ne nárse, Aqılıńa juwırtıp, óziń oylap bir kórse. Búginligi yuristen barıp keńes soraysań,

«Sudlasamaná»-deyseń-aw óziń qalay, qalaysań? Ákeń seniń menen bir sudlaspay-aq ketti-ǵo, Jábir-japań sorlınıń súyegine jetti-ǵo.

Ákegke ne isleseń keler demde aylanıp, Endi shara tabılmas otqan menen oylanıp.

Sektantlarǵa (Qudaysızlarǵa) aytarım

12.06.2008-jıl.

Qudaysızlar bizlerge dinnen sabaq bermekshi, Múddáhásin pitkerip, baxtın sınap kórmekshi. Qulaǵıńa quyıp al, bir aytarım sizlerge,

Iyt terisi yańlısız, kórinbeńiz kózlerge. Jáne aytsam niyetiń, maqsetińdi, turqıńdı, Satıwǵada tayınsız milletińdi, ultıńdı.

Óziń delbe, diywana, pir bolmaqshımısań sen? Júrgen putqa shappatlap, alba-dalba sholaq jeń. Injil menen Masixtı burmalama mápińe,

Bir báddiwa bolmasa qulaq aspas gápińe. Iyman menen insaptıń parqın qaydan bileseń, Bizge sonda sen sorlı qalay sabaq bereseń? Bul úlkeniń tarıyxı, kelbetine baqtıń ba? Panayında bárqulla Payǵambardıń, Xaqtıńda. Din Islamnıń quwatı, negizide usı jer, Káábatulla sıńarı, egizide usı jer.

Usı jerde jatpaqta Muxammedtiń jan dostı, Sultan Uays babamday ǵayıbana qan dostı. Matrudiy, Shibiliy, Naqishbandıy aytsam men, Bir «Uf!»-degen demine kúl bolasań, óleseń. Buxariydı bir pútin dúnya húrmet etedi,

67

Sonda seniń bizlerge qalay kúshiń jetedi? Yassawiydey babamnıń qádem qoyǵan jerlerin, Aytsam tárip jetpeydi Temur yańlı erlerin.

Altı júz mıń dinsizdiń jan-zárresin alǵanın, Esleyseń be ámirdiń neden minar salǵanın. Quran menen pal ashıp Xaqtıń qulı ekenin, Yıldırımday jawızdıń jazasın bir bergenin.

Qudaysızlar, múnkirler ázel bastan qas dushpan, Qarsılasqan bizlerge Bayazittey jer qushqan. Bileseń be Qubra qanday káramat etti, Shıńǵısqannıń láshkerin alba-dalba mat etti. Hám ol bassız qol menen bir dinsizdi musılman, Etkenligin oyla sen, sabaq alsesh usınnan.

Bul jerlerdiń hár qarıs, hár qádemi teberik, Perzentleri dinine, iymanına dım berik.

Eger bassız qalsaqta iymandı hesh satpaymız, Ótirik, ósek mıljıńǵa qayrılıpta baqpaymız. Okeannıń artınan kelgen jansız diywana, Charlez Parxin, Anetta sózim bar tek birǵana. Párwardigarım jalǵız, Payǵambarıda jalǵız, Sandalama kóp asa, shirk keltirme hárgiz. Boljadıń kep qıyamet hámde aqırzamandı, «Boladı!»-dep datladıń ayt, qáne kim inandı? Dinlerinen bezgenler qulaq asıń siz maǵan, Keleshegiń, zúriyadıń bolsın deseń el aman. Purasat barda etegiń jawıp esiń jıynaǵıl, Dinnen bezip, bendelik sıpatıńdı joymaǵıl. Ereseń be sózine sonday málǵun, axmaqtıń, Muxammedtiń úmmeti, qulısań ǵoy bir Xaqtıń. Usı eldiń perzenti, bolsań biziń milletten, Qorǵaǵıl sen xalqıńdı bunday apat, illetten.

Qıtalar

08-08-2008-jıl.

Ballarǵa ol «Ishpeá»-dep kóp násiyat etedi, Násiyatlap al ózi shennen shıǵıp ketedi. «Dúnyada bir baxıtlı araq ishpegen adam, Túsin sonı qulınım, este saqla sen mudam!».

68

Áke sóytip balaǵa bar bilgenin aytadı, Aytqan sózin umıtıp, wádesinen qaytadı. Balasına ishpe dep ózi suwday simirer, Qılwasına qońısı, qurbı-qurdas jurt kúler. Sózi basqa, ámelde isi basqa ákeniń, Túsinbedim al endi qanday maqluq ekenin.

***

Dúnya haqta al endi, qansha aytıp atırmız, Aytqan sayın nárenjan, aytqan sayın paqırmız. Turqı menen túr-túsin, kórki menen kelbetin, On segizmıń álemdi mına paytaxt jer betin. Úyrenip te bolmadıq, túsinip te bolmadıq, Bastan ayaq kelebe, sheshimsiz dep sorladıq. Hesh jerinde ushı joq, shubalanqı ne nárse, Qáne óziń sawmalap, baxtıń sınap bir kórse. Insan zatı ashpaǵan sırdı múmkin asharsań, Sokratlar jetpegen asırımnan asarsań. Múmkin ele quyashqa barıw jolın tabarsań, Sóytip ele ilimde tánhá bolıp qalarsań. Barsańdaǵı qaylarǵa, ushsańdaǵı kóklerge, Ekenligin umıtpa tirishilik tek jerde.

***

Adamlıǵıń yalǵanba

20-08-2008-jıl.

Nápsi deyip dinińnen beziwgede qayılsań, Bir qulqınnıń jolında júrgen delbe, sayılsań. Ne jetpeydi ózińe hayran bolıp baǵaman, Qılıǵıńa, qılwańa órtenemen janaman. Joldaslarıń, doslarıń shaytan menen jın-jıpır,

Din-iymandı bilmestey qanday zatsań sen kúpir. Qulaq asıp sózlerge, mámilege kelmeyseń, Hadal menen haramnıń parqın sira bilmeyseń. Eń jamanı janıma batıp turǵan bir jeri bir, Marjan ara gáwxarday zerler ara ediń dúr. Adam sıpat qalmaǵan sıyqı menen sıyaqtan, Bul báleni tapqansań aytshı ózi qayaqtan.

Taza bolǵan jillidey jeligip kep keteseń,

Bul dúnyadan sen sorlı, ne kórdim dep óteseń?

69

Ayaǵıńdı tik basıp bastı erkin oylawǵa, Jurtlar qusap jadırap, júriwge bir bolmayma? Dáw bolsańda jıǵadı, araq penen oynama, Óz-ózińe qast etip jandı bunsha qıynama. Úyiń menen ballardı búldirmeseń eger sen,

«Iship júrseń, ishtiń!»-dep aytpas edim sira men. Kókten tajjal túskendey ulıshuwda-qumǵıwıt, Ayaq astı bolmaqta arzıw-árman, zor úmit. Jiyirkenip qaraydı bala-shaǵa, duyım jurt, Sendey bolmas hátteki hárre, kene, súlik qurt. Jılandaǵı jániwar záhár shashpas esheyin,

Gáp tórkinin túsingil, bergil qáne bir zeyin. Zeyin, aqıl-huwıshtan ózi girttay qalǵan ba? Seni ózi adam dep júrgenligim yalǵan ba?

Rossiyaǵa biradarlıq

22-08-2008-jıl. (Gruziyanıń Qubla Osetiyaǵa 7-avgusttan 8-avgustqa óter keshesi, jawızlarsha bastırıp kirip, Cxinvaldı qıyratıp taslaǵanı, eki mıńnan aslam puxara xalıq, orıstıń paraxatshılıq súyiwshi áskerleriniń nabıt bolǵanın Gruziya prezidenti Mixail Sakashvilidiń bul háreketin pútkil jámiyetshilik Genoсid dep baxalap atır).

Genoсidtiń mánisin aytsam eger sizlerge,

Tuwrı kelmes kalima, tuwrı kelmes sózlerge.

Jawız, jállat dewgede onsha tuwrı kelmeydi,

Qanxor, zalım degende túp mánisin bermeydi.

Bular ózi adamlar ishindegi haywanlar,

Bastan ayaq Alladan ǵarǵıs alǵan wayranlar.

Maqset penen muradı adamzattı joq qılıw,

Qanlar iship qasqırday qańıslap hám ulıw.

Bular ózi adamlar ishindegi delbeler,

Saddam menen Penachet, Saka jáne óngeler.

Okeannıń artında, latınlardıń elinde,

Ne etpedi genoсid sorlı Chili jerinde.

Ayta berseń jánede Evropa jaqlarda,

Yugaslavıń otlarda quwırılǵan waqlarda.

Onnan keyin bermaǵan jaqın shıǵıs Irakta,

70