Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 3
.pdfBarlıqtı bastan-ayaq dúnya deyip,
Qudayıń ulıwma umıtıp kettiń.
Bes jasınan belshesinen batırdıń-aw, Ne desede orınlap otırdıń-aw, Ayaǵı gázge jetpey atırıp-aq, «Dons» tı alıp berip qatırdıń-aw.
Oqıwǵa para menen kirgizgeniń,
At-abıray arqalı júrgizgeniń,
Bir kúni adamda basıp keldi,
Onıda hesh kimge bilgizbediń.
Kórgenler seni sırttan «Sorlı» deydi, «Adam súyer qılıǵı joq ońlı!» deydi, «Bir bala, tawsılmaydı deyip júrgen, Mal dúnyasın suwırıp boldı!» deydi.
Ishiń tolı hásiret dártpe eken,
Jan alqımǵa kelgenshe shártpe eken, «Dúnya qoldıń kiri» dep aytqan adam, Wáliymeken, danıshpan, márt pe eken.
Ózińe óziń sawal bereseń be? Táǵdirdi Táńirden kóreseń be? Búginligi «Allaá» dep jalınasań, Ótmishińdi sira bir bileseń be?
Sonda dárriw musılman bolǵanıń ba? Kewilińe xaqlıqtı salǵanıń ba? Oǵanda shúkirlik etemiz-aw,
Alanı yadıńa bir alǵanıńa.
14-08-2008-jıl.
Ustazdıń aytqanı
«Kópler mánsepke ósh bolıp ketti, Mexir menen muxabbat qalıp ketti,
21
Kitap ne ekenligin bilmeytuǵın,
Topaslar tumlı-tusqa tolıp ketti».
Deyip kep kúyinedi, ashınadı, Óz-ózinen kóterilip basıladı, «Meniń mına oqıwshı jaslarımnıń, Yarımınıń awhalı ashınarlı.
Tap kúsh penen ákelip qoyǵan yańlı,
Ilim menen pánińnen toyǵan yańlı,
Sheber bir músinshi qara tastan,
Qatırıp kelbetin oyǵan yańlı.
«A!» deseń ańqayıp otıradı, «B!» deseń ógizdey ókiredi, Qullası ishinde birde hárip joq, Jillidey diń aspanǵa sekiredi.
Bir keleqoysa, bes kún kelmey keter,
Gór-láháttiń xabarın bermey keter,
Ata-ana «Ax!» urıp, nalınadı,
Tiriley otqa túsip, ólmey neter.
Nasıbay, sigareta qaltasında, «Torpeda» tigilgen arqasına,1 Qorıqpaydı «Óleseń!» degeninen, Iship alıp jatadı shalqasına.
Men nege kúyinip, sarsılaman, «Oqı!» deseń tıńlamas, qarsı maǵan. Kóz ashıp-jumǵanınsha qısqa ómirde, Usınday bolǵanına arsınamaná»
1.Medikler máskúnemlerge «Endi ishseń óleseń» «Torpeda» saladı.
Ómir tústey, jıldırımday ótedi
dep jawırnına
16-08-2008-jıl.
22
Kúnde bir ǵalma-ǵal, kúnde mashqala, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Búgin darday jigit keshegi bala, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Balalıǵıń tańnan túske deyin waq, Jigitligiń áyne tal tús, altın taxt, "Ǵarrılıǵıń namashshamǵa jetken shaq, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Birew jılap kelip, jılap baratır, Birew turmay atıp, qulap baratır, Birew ólshestirip, sınap baratır, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Jan amanat, tánge miymandur haslı, Dúnyanıń isleri, ǵárezi, qastı, Aldap-arbap jutıw bul sorlı bastı, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Bir túslenip ótetuǵun mákanǵa, Jábirdi kóp etip bul shiyrın janǵa, Gáyde moyınsınbay nızamǵa, zańǵa, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Onıń ózi dúzgen qatań zańı bar, Suw kórmegen shólistanı, baǵı bar, Qıyan-kesti aytılmastay jaǵı bar, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Aqtan qaranıń parqı nede eken? Kópten daranıń parqı nede eken? Aqıl-dananıń parqı nede eken? Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Aqıl dana násiyatlap otırar,
«Dúnya bir bes kúnlik iskenjedey tar,
23
Bolsın deyip insap penen namıs-ar». Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Insannıń atı ullı, ózi ullı, Jaratqan onı sonday sulıw, sınlı,
Hár bir dem, hár bir máwrit zerdey qunlı, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Birew ash-áptada ábden qor bolıp, Birew bir tırnaqqa ahu-zar bolıp, Birew bárha jazımayrıq zor bolıp, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Qas-qaǵımǵa kelmes bastan-ayaǵı, Aytarlıqtay joqdur sıyqı-sıyaǵı, Kórinip turıptı oyaq, buyaǵı, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Birew bala deyip nalıp baratır, Birew balasınan janıp baratır, Birew «tawqı nálet» taǵıp baratır, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Tar sheńberde, jar qabaqta júrsekte, Mında bir jábirdi, kúlpet kórsekte, Juwırıp-jortamız aqırın bilsekte, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
On uyqılap turǵanda yadıńa kelmes, Allanıń birligin ómirde bilmes, Olar ózine hám ózgelerge kes, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Qan kórmese jatalmaydı birewler,
Gileń májgún, maǵlun, máńgúr, meńrewler, Kár etpes «Insapqa kel sen!» dewler,
Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
24
Sonday bir sheshimsiz, ólshewsiz nárse, «Perishte joldan shıǵar qızıl kórse», Ólip baratsada aladı berse,
Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
«Maǵan boldı, toydım!» demeydi xaslan, Insan peyli bastan uslay jaralǵan,
Bar ishinde iblisten taralǵan, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Dúnyanı ot penen jalın shalmaqta, Gúnalı, gúnasız birge janbaqta, Mehir, muxabbattıń ózi qayaqta? Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Ne ushın jazaman qosıqtı, xattı, Insanlar táǵdiyri tolǵantar qattı, Jawızlıq janıma oǵırı batı, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Kúni-tún urıstı jobalap otsa, Insan menen insan qırılıp atsa, Mende qalay taqat boladı aytsa? Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Mıń márte aytıldı «Ómir qısqaá» dep, «Jumsama aqılıńdı urısqa!» dep, «Gápti uqpas, Adam sıpat nusqaá» dep, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
Dúnya bir sánemdur janıń aladı, Gáxi otqa, gáxi suwǵa saladı, Adamnıń tek jaqsı atı qaladı, Ómir tústey, jıldırımday ótedi.
1.Tauqınálet-Qudaydan ǵarǵıs alǵan ázázúl moyınına tauqınálet túsip shaytan bop qaldı.
18-08-2008-jıl.
25
Altın, gúmisi joq kámbaǵal emes
Aq terektey sayası joq zorrıyǵan, Qayda barsa bası batpas ant urǵan, Denege jabısqan zúlik qurt yańlı, Ózgege júk bolıp, moynında turǵan.
Semiz at báygide shaba alama Miynetsiz insan nan taba alama? Gór ógizdey jatıp isher qam semiz, Ózin hám ózgeni baǵa alama?
Hayaldıń moynına túsken musallat, «Merez shóptey» tamır jayǵan, záhár zat, Kóz jumıp alqımǵa uraberedi,
Ishken jegenleri bolsadaǵı ant.
Aqıldan, keńesten kemis qalmadı, Áke sonsha óńmenledi bolmadı, Erkek belin buwıp turmaǵannan soń, Hayal-balashaǵa, ózi sorladı.
Atanı jánnetten quwǵanda Alla, Ol bir gúna ushın emestur hasla, Insannıń iyesi degendur bálkim,
«Jerge tús qádemiń miynetten basla!»
Jánnet bir baǵ benen, bostannan basqa, Hátte bir kese shóp, tabılmas tasta, Insan zatı oǵan jete almaydı, Mańlaydan ter tókpey, miynetsiz hasla.
Gúlli apatlardan saqlaydı miynet, Inta, isenimdi aqlaydı miynet, Qolda hóner bolsa júziń joqarı,
Ózgege qárem bop, baqpaydı miynet.
26
Aqılǵa juwırtıp kórgenbisiz hesh, Altın, gúmisi joq kámbaǵal emes. Kámbaǵal sol adam hóner, kásbi joq, Ózi ómirine bolatuǵın kes.
20-08-2008-jıl.
Awlaqta bol
Ishkiliktiń esap-sansız mini bar,
Máskúnemniń nebir kórgen kúni bar.
Mıńda bir keseldiń tamırı sonda,
Jılaw, sıqlaw, ahıw-zardıń úni bar.
Máskúnem máńgilik mayıp degen sóz,
Máskúnem máńgilik ayıp degen sóz,
Insániylıq sıpat aqıl, huwıshtı,
Qoyǵan ol, mángilik joyıp degen sóz.
Baydı áste-áste gáda etedi,
Mal-múlkin suwırıp ada etedi,
Janın jarqabaqqa qamap hárdayım,
Jolında jansebil, pidá etedi.
Ol bilmes atanıń, ana qádirin,
Etedi ishkenin qaraqan-iriń,
Shańaraqta awıl menen aymaqta,
Quradı oyqandı, tóbeles jırın.
Hayal sorlı tek shıqpaǵan janı bar, Ishiwge suw, jewge tekte nanı bar, Ózgeler may kekirip otqanda úyde, Bulardıń tek ólemata halı bar.
Tórt diywaldan basqa qulqınnan ótti,
Jábir-japa barıp súyekke jetti,
Jer qozǵalıp, hesh jerdi órt shalmay aq,
Arzıw-árman, úmit kúl bolıp ketti.
27
Jayıwǵa uyalmas ózgege qoldı, Keyninde músápir, dıywana boldı, Ózin hám ózgeni qárep etken soń, Hesh kimge kereksiz biygana boldı.
Kerek deseń ólim tiler ákesi,
«Bunı quday almadıá» der sheshesi, Bulay demey ne desin bul paqırlar, Qol kóterer kelip tursa náshesi.
Barma-joqpa qaramaydı halıńa, Hayal jılar, Yaratqanǵa jalına, «Búytip júrgenimnen janım ala ǵoy!», Bilmes ketkenligin jerdiń qarına.
Keyninde jewgede nanı qalmadı,
Diywanalıqqada halı qalmadı,
Ul-qızına, ketkennen soń qádiri,
Qol bergendey dostı yarı qalmadı.
Kórdiń be araqtıń qúdiret, kúshin, Jigit bolsań eger mınanı túsin, Gúli apatlardıń tetigi sonda, Awlaqta bol, aman bolıwıń ushın.
21-08-2008-jıl.
Peylińdi keń tut
«Baxıt, dáwlet degen ne ózi?» deyip, Júredi birewler uwayım jeyip,
«Baxıt –der birewler – esapsız pulá» dep, Oǵan ekinshisi baqırar keyip.
«Qırıqqa kelgenshe nırıqqa kelmegen, Baxıt degen pul menen ólshenbegen, Birinshi baylıǵıń deniń sawlıǵı, Ekinshi baylıǵıń aq jawlıq» degen.
28
Jáne aspan tınıq, el tınısh bolsa,
Shańaraq shaypalmay, quwanısh bolsa,
Keń dúnya hámmege birdey jetedi,
Kewilge kewiller jubanısh bolsa.
Bul bir pániy dunya uzaǵı bes kún, Ólshewli alǵan dem, kúniń menen tún, Juwapsız ayaqqa tikende kirmes, Dúnyanıń tórkinin, negizin túsin.
Eger jatıp isher bolǵanda adam,
Jánnette mángilik qalmayma Atam?
Jerdiń saqawatı, sawlatı sonda,
Ol bizge muqaddes, ádiwli Watan.
Mártebe, baxıtıń el menen xalqıń,
Oǵan xızmet et sen júz bolar jarqın,
Hárbir atqan tańnıń qádirine jet,
Bilgil xadal menen xaramnıń parqın.
Sen bunda baxıtlı, mártebeń biyik,
Júrseń laǵlı-marjan, qamqo ton kiyip,
Dúnyanıń yarımı ash hám áptada,
Otırsa ot ishre uwayım jeyip.
Hámmege alımlıq nesip etpegen, Hámmege patshalıq birdey jetpegen, Hatamtayday saqıy bolmasańdaǵı, «Biyday nan bolmasa, biyday sóz» degen.
«Baxıt bul pul!» degen niyetten qayt sen, «Baxıt» dep bir tutas dúnyanı ayt sen, Bolsa maqsetleriń, niyetiń aǵla,
Peylińdi keń tutıp, kewiliń bayıt sen.
22-08-2008-jıl.
Ózi soqır ózgege jol kórsete alama?
29
Jasıúlken óńmenlep bir inisin kóterdi, Ájeptáwir, ániydey mekemeni ol berdi,
Xalın bilgen márt eken: «Islemeymená» dep atır, Jasıúlken tutlıǵıp, kóz alartıp, jóteldi.
«Sendey sam-sam, sáwselim, sawatsızdı kórmedim, Qoyıwǵa men sira bir adam tappay júrmedim?
Et bolmaydı jelkeden, el bolmaydı jiyennen, Degen naqıl haqıyqat ekenligin bilmedim.
Apam kúnde baqırıp, kúnde janım aladı,
Ottan alıp suwlarǵa, suwdan otqa saladı,
Batpasańda belsheńnen, maǵan qara sen túsin,
El qatarı júriwge, kún kóriske boladı.
Sawlat bolıp stolda otırsań tek bolǵanı,
Asa qattı buzbaǵıl qaǵıydanı hám zańdı,
Joqarıǵa qullıq dep, qol astıńa qaraysań,
Qaysı bende jek kórór bergen menen alǵandı».
Ózi jarlı puxara «Xan bolsın» dep shaqırdı, Degen sózdi qaysı bir babam aytqan aqıllı, Ózi soqır ózgege jol kórsete alama?
Bilmeymeken dayısı danalıqtı, naqıldı.
23-08-2008-jıl.
Ata tegin bilmegen...
Ata tegin umıtsa kim bolǵanı adamlar? Ondaylardı «Ońbaǵan-deydi eken-nadanlar!» Qaydan kelip, qayaqqa baratqanın bilmese, Jeti ata-babasın sorastırıp kórmese.
Ákesiniń babasın bilmeytuǵın bendeniń, Ne bir sını, ne kórki barın sira bilmedim. Xalıq tursa bir jaqta, alamanı jáne bar, Taw bar jerde boladı úngir menen jáne jar.
Sol aytqanday tún menen kúndizdińde parqı bar, Tilla menen mıs tenge óz aldına nırqı bar.
30