Ibrayim Yusupov - Bulbil uyasi, qosiqlar ham poema

71

Jeńgene qollasıp kúnde,

Sen digirman tartar ediń.

Aqboz atlı álle kimdi

Qosıq etip aytar ediń.

Aytta, toyda, átkónshekte

Jigitler súykense saǵan,

Ashıwlanbay, kúlip tek te,

Qarap qoyar ediń maǵan.

Bir kúni sen qawın qosta

Boldıń da shashıńdı tarap, Qara kóziń tolıp jasqa,

Úybetińe turdıń qarap.

Dediń maǵan kúlip muńlı: «Kózime shóp tústi meniń ...

Bala janım sezip turdı

Hesh qanday shóp túspegenin.

Basıp jumsaq kókregińe, Súydiń, maqtap boylarımdı. «Jaksı jigit bol» dep jáne Sıypay berdiń aydarımdı.

Jiydelik artınan taǵı

At kisnedi, sen asıqtıń,

«Meni umıtpa» dediń daǵı, Qaltama bir alma tıqtıń.

Umıt qaldı sınıq aynań,

Men «ketpe» dep jılap turdım.

«Kerek emes bergen almań»

Dep izińnen ılaqtırdım.

At kisnegen urıqlıqta,

Bir top torǵay ushıp ketti...

Qashıp ketken sol aqshamıń

Búgin yadǵa túsip ketti.

KÓZLERIMNIŃ AǴÍ-QARASÍ QÍZLAR

Birewleriń - qızım, biriń - qarındas, Kózlerimniń aǵı-qarası qızlar. Sizlersiz dúnyanıń qızıǵı bolmas,

Jalǵan emes, gáptiń ırası, qızlar.

Sizge arnalar bul qosıǵım meniń,

Sallanısıp júrgen qız benen kelin.

Gúl egiwdi qoyǵan qaralpaq elin,

Gúllendirip turǵan lalası qızlar.

72

Apaylar, jeńgeyler, qurdaslar hám de Qaharman analar otırǵan tórde.

«Waqtında qız boldıq» - deser bári de, Qashıq emes gáptiń arası, qızlar.

Sizlersiz jaynamas ómir gúlzarı,

Shahsánem Ǵaribtiń shın ahıw-zarı. Hár jigittiń bolar súygen dilbarı. Hár adamnıń bardur anası, qızlar.

Tariyxıń baslanar Hawa eneden.

Piyriń Biypatpadan alǵan ónegen. Ayday jamalına juldız túnegen, Ashıqlar kewliniń quyashı qızlar.

Birisi Arıwxan, biri Aqsholpan,

Zamanında eldiń uranı bolǵan. Láyli, Zulayxalar dástanda qalǵan, Muhabbattıń biybi zadası qızlar.

Barshın ótken Alpamısqa opalı, Nadira ǵazzeli zawkı-sapalı,

Qız Jipektiń kósh baslaǵan toparı. Danqlı sulıwlardıń urpaǵı qızlar.

Násiyat bereyin desem sizge men. Házir aqıl almas birew-birewden, Sonda da aytayın sezgenlerimnen, Kerek jerin alar shaması qızlar.

Men sizge taqbayman eski uǵımdı,

Házir dáwir eskilikten shıǵındı. Jarasıqlı zamanıńa búgingi Ádep-ikram jolın tutıńız qızlar.

Ata-anamız bizge erik berdi dep, Erkin jasaytuǵın zaman keldi dep,

Baspaqlardıń jibin basqa túrdi dep, Qudaydı umıtıp ketpeyik, qızlar.

Qızlarımız kópdur báhár gúlindey, Sulıwlıǵın járiya qılmas bilinbey. Aqıl-zeyni shıńqobızdıń tilindey, Sol qızlardan órnek alayıq, qızlar.

Meyli súrme shekiń, tulım qoyıńlar, Meyli shashtı kesip, burım qoyıńlar.

Másele shashta emes, basta degen bar,

Jarasıqlı jaǵın oylayıq, qızlar,

Meyli tırnaqlardı boyań qınalap, Biyik ókshe kiyiń nálin sınalap.

73

Hesh adam min taqpas ayıpqa sanap, Ersi kórinbese bolǵanı, qızlar.

Quday bergen sulıwlıqtı burmalap, Plassmastan kirpik qoyıp súrmelep,

Qasları mańlayǵa qaray órmelep, Suw tawıqtay súmireymeyik, qızlar.

Ózińdi bilmeyseń, bazda ózleriń, Boyawsız-aq sulıw ayday júzleriń. Quwırılǵan shimishkidey kózleriń, Girtiyip ketpesin súrmeden qızlar.

Evropadan úlgi alamız desip, Musulmannan orıs bolamız desip, Dizeler hárriyip, yubkanı kesip, Quyrıqsız bódene bolmayıq, qızlar.

Rok - koncert áwiretin ashqanday, Tap jillixanadan jańa qashqanday,

Qıshqırar ayaǵın ógiz basqanday, Soǵan júdá háwes bazı bir qızlar.

Bolamız dep qattı mádeniyatlı, Jek kórip ana til, ádebiyattı, Óz xalqıń aldında bolıp uyatlı,

Tildi burrańlatıp sóylemeń, qızlar.

Sulıwlıqtan biz qalmayıq páste dep,

Jańa áwlad alar bizdi eske dep, Xalqıń mıń jıl kiyim tikti kestelep, Jaraspas pa edi kiygende, qızlar?

Túrkmen qızlarında bar jaqsı órnek, Keten kóylek kiyip sallanıp júrmek, Modalar baltırdan joqarı órlep. - Ketkende de olar buzbadı, qızlar.

Násiyattı qoydım endi tuwarıp,

Júrmeń gene gáp dep, kewilge alıp.

Eskiniń hámmesin joqqa shıǵarıp, Jetpis jıl jańalıq quwǵanbız, qızlar.

Ótmishtiń janıwlı oshaǵın kósep, Ata-babamızdı kóp kıldıq ósek. «Kommunizm» qurıp shalqıymız deseq, Bul qıtker zamanǵa tap boldık kızlár.

Ayayman sizlerdiń uyımıńızdı, Qız ballarǵa kerek buyımıńızdı, Kiymey, tálimsigen kiyimińizdi

Qırq bahasın berseń tabılmas, qızlar.

74

Qayta quramız dep júrgen danalar,

Qılmısınan qashıp, basın panalar. Bos dúkan awzında bayǵus analar Sandalıp júrgenin ne derseń, qızlar.

Bunday boladı dep kimler tús kórgen, Quyqań juwlap turar baz bir islerden, Qız dáwiri qıyın waqqa dus kelgen,

Sınıńızdı buzbań, qaraǵım qızlar.

Zaman búytip turmas, keler kelege, Az-kem sabır etip turıń ele de, Ótip alsaq bazar degen bálege,

Darqanlıqqa shıǵıp ketermiz, qızlar.

Zaman keler ele mereke-toylı,

Bári ornına túser jayına-jaylı, Íshqıńda shayırlar qartaysın máyli, Baǵlarda gúl bolıp ashılıń, qızlar.

Aralıqtan túrli zaman keshse de, Dástúrler ózgerip ayra tússe de,

Barlıq bayram kalendardan óshse de,

Siziń bayramıńız óshpegey, qızlar!

Mart 1992jıl.

BÚLBIL TOYÍNA.

(SSSR xalıq, artistkası A. Shamuratovaǵa)

Sáhár turıp shıqsam Ámiw boyına, Gúller ǵumshalanıp kúldi, Ayımxan. Óner saxnasınıń shadlı toyında, Hawazıń súysintti eldi Ayımxan.

Qayǵıdan qamıqqan jawdır kóz ediń, Qońıratlı qarapayım qız ediń. Árman aspanında bir juldız ediń,

Tań shuǵlası menen tuwdıń Ayımxan.

Óner giltin shalıp ilgir zeynińe, Ǵaybarlanıp, hesh aylanbay keynińe, Oraypekti qaǵıp taslap iynińe, Silkinip saxnaǵa shıqtıń Ayımxan.

Kóp kústanı qılıp, seni kóre almay, «Artist» dep biypámler kúlisken talay. Qaldı sol ósekler gúwlep samalday, Mártebe tawına mindiń Ayımxan.

77

JIGITTIŃ SONÍŃDAY BIR DOSTÍ BOLSÍN...

Ózi bolǵan, háy ózmámbet jigitler! Súrińler dáwrandı, ortańız tolsın. Házir qulaq súymes pándi-úgitler. Sonda da aytayın: doslarıń bolsın.

Doslıq gúlshánine megzes bul zaman, Kewil kewillerden suw isher mudam.

Óziń dúziw bolsań, kópdur dos-yaran, Doslarıń ishiide bir dostıń bolsın.

Saǵan hámdam bolsın ózi jasınan, Studentlik waqtıń zaǵarasınan. «Janımdı bereyin» demesin saǵan. Berse aytbay berer bir dostıń bolsın.

Sınshıl dúnya qosıp talay baslardı,

Esap-shot qaqqızıp sınar doslardı,

Aytqızar hár turli jańıltpashlardı,

Sonda jańılmastay bir dostıń bolsın.

Suw boyında bir qos hawalı terek,

Tamırı qosılǵan, shaqası bólek,

Atların suwǵarsın júrekten júrek,

Eki torala ǵaz talpınar bolsın.

Dúnya jolda jatqan túlkige usar,

Kúnshillik jibine bildirmey tusar.

Bir qız bolıp ekkińizge kóz qısar,

Sondayda zeyini qıl qawıp tursın.

Xojalıq mashqala túskende basqa, Hárkim shırmatılıp bir qolań shashqa,

«Dospız» degen mártler keter tum-tusqa, Sondayda sır bermes bir dostıń bolsın.

Aqıl-parasatlı, ǵoshshaq azamat,

Bolsın ózińnen de bir qádem zıyat.

Ol hám sennen alsın yosh penen quwat, Asqar taw aybatıń - bir dostıń bolsın.

Sen dep qalsın jurt kórgende tóbesin, Tartsın saldawlasıp aqıl kemesin,

Sen ne aytsań bárin «maqul» demesin, Adassań abaylap aldıńdı sholsın.

Qaynap ketseń, tartıp qoysın otıńdı,

Sharshap qalsań meshewlesin atıńdı,

Aqıl oyı asqatıqtay toyımlı,

Jigittiń jón biler bir dostı bolsın.

78

Júk artılıp, kárwan júrip ketkende,

Ornıńa jas áwlad kelip jetkende, «Sonday doslar bolıptı - dep - ótkende» Iyni kelgen jerde aytısıp júrsin.

Fevral, 1969 j. Nókis.

UMTÍLAMAN JAN-TÁNIM MENEN…

Umtılaman jan-tánim menen, Ómir, seni sulıw jasawǵa, Kemis jerlerińdi toltırıp, Artıq jerlerińdi qashawǵa, Umtılaman jan-tánim menen.

Bir túp emen tırmasıp ósken,

Jabayı shóp jarqabaǵınan

Bir sandıqtas saqıy táǵdirden

Berilgendey sıylıqqa maǵan.

Jasıl jaǵısınan dáryanıń

Baqtım oǵan suqlanıp basta.

Nurlı tulǵań - sırlı ármanım,

Bekingendey kórdim sol tasta,

Jas emenge taslap jip zángi,

Sol tastı men tınbay qashayman,

Jarqabaqqa asılıp máńgi,

Seniń ıshqıń menen jasayman.

Almas qashaw, granit tastıń

Eregisi bazda sharshatar.

Al tómende qutırǵan tasqın

Meni ańlıp gúrkirep jatar.

Ashshı quyash bazda shólletip,

Mısqazanday miydi tesedi,

Nóser jamǵır bazda selletip,

Qara dawıl samal esedi.

Hálden tayıp men qaysı kúni, Almas qashaw túser qolımnan? Waqtım pitip, men qaysı kúni, Ash qurdımǵa qulayman qashan? Hesh pursat joq: onı oylawǵa, Tınbay granitti qashayman.

Seni tas tutqınnan qutqarıw Íshqısında ǵana jasayman.

Aspan bálent, juldızlar sırlı,

Seniń sırıń sheksiz sonıńday,

Sulıwlıǵıń sonday kóp qırlı,

Ayqulaqtıń qubılıwınday.

Mashqalada tózermen ne bir,

Jumılǵansha jup qarar kózim.

79

Men bilmeymen, háy, sırlı ómir, Netken periyzatsań sen óziń? Suwretińdi hesh teńi-taysız Soǵıp shıǵa almay qalarman. Almas qashaw menen abaysız

Bir jerińdi shawıp alarman.

Zamanlasım, jetkinsheklegim Sonda turıp sınap-mineser,

«Áttegene-ay, tap mına jerin Kelistire almaptı-aw» deser.

Degen menen tán berer maǵan, Miynetime, inabatıma,

Qara tastı kúydirip turǵan Meniń senlik muhabbatıma ...

Umtılaman jan-tánim menen. Ómir seni sulıw jasawǵa, Kemis jerlerińdi toltırıp, Zıyat jerlerińdi qashawǵa, Umtılaman jan-tánim menen...

PÁLEKLI QOSTA TÚNEW

Wa jolawshı, uyqıń qattı eken dım, Jaslay jatıp, kartayǵanda oyandıń.

A. S. Pushkin.

Tań sáhárden jolǵa túsemiz jáne. Uyqıńdı pitirip al, janım, qáne. Jas uyqı tez qanbas.

Qarama maǵan,

Men kóp uyqlaǵanman óz ómirimde, Uyqıńdı gúzeter juldızlar shamı. Qanıńday lázzetli jazdıń aqshamı! Qosbaqqısh ǵarrınıń gápi tawsılmas, Jıynalǵansha usı palız baqshanı. Uzamay ay batıp, túser qarańǵı; Dúz uyqısı emler kewil jarańdı. Miyzan tússe kerek, hawa tońazıp,

Jaqsılap qımtıyın peshexanańdı. Tútinlik salǵanım,

Shılım shekkenim,

Jáne uyqısızlıq atın jekkenim. Súrilmegen qıyal, Oylanbaǵan oy,

Jazılmaǵan qosıqlarım kóp meniń ...

Muhabbat hám qosıq - azaplı árman, Sol eki esikte óliwge barman.

Jol sharshatqan jas uyqıńdı gúzetip,

Tań atqansha qosıq oylap shıǵarman. Samal qosıq penen tınıs alǵanday,

80

Juldızlar da qosıq bolıp janǵanday, Pútkil álem qosıq dáryası bolıp, Ruwhım arqalı aǵıp turǵanday. Háwlirtip, túnlerge urıp tańımdı, Hallaslatıp júrektegi qanımdı,

Sol dárya biyráhim degishi menen Iyrim tartıp gewlep atar janımdı.

Sonda men ózimdi shayır sezermen, Kewlim-segbir tartqan bir haq Bázergen,

«Malıma qarıydar tabılǵay da» dep, Janǵa qısım qılıp, shólge tózermen. Jollarım qulazıp, bazda bos shıǵar, Gá usınday bir pálekli qos shıǵar. Geyde gúlxan jaǵıp joldıń shetine, Túnep atqan bir sáwbetles dos shıǵar, Jolshıǵa taptırmas baxıt bul áne, Qawıshıw-ǵániymet, jol júriw báne. Gúrrińlesip, kóz ilgitip azıraq,

Tań sáhárden jolǵa túsemiz jáne . . .

Alısta munartar awıl teregi,

Tawıqlar shaqırıp, iytler úredi. Tınǵan kerizinen nasos salmanıń

Qurbaqalar tınbay koncert beredi,

Túnge úńilseń keuliń húreylenedi, Kirpisheshen tısır-tısır keledi,

Balların qımtaǵan ana qolınday, Biysheklerin qımtar qawın pálegi. Hákke shıqılıqlap tabar sum xabar, Shıq tústi mawjırap, hawada ızǵar. Samal oynap ústin ashıp ketkendey,

Jalańash teńkeyip uyqılar ǵarbızlar.

Awıl sırtında yar kútse intizar, Sholpan «uyqılap qalıp» qılıq shıǵarar. Qara shashıń menen aq bilegińe Peshexana sırtınan ay sıǵalar.

Sen oyanıp ayttıń: «Ele jatpadıń. Boldı, qıynay berme qıyal atların ...» Men ayttım: «Azıraq tamashalayın Dúzde tańnıń qulan iyek atqanın...» Áne, túnge tań gezegi awısıp, Juldızlar birimlep túńlik jawısıp, Esitiler geyde palız shetinen

Ǵarrınıń «hayta-hayt!» degen dawısı.

Qorıqshısı saq bolmasa serlegen,

«Qawınnıń jaqsısın saǵal jer» degen, Sonday poeziya palızında da

Usıǵan táqabbil isler bar degen . . .

Táájjub qalasań zamanǵa qarap,