Muratbay Nizanov Tanlamali shigarmalar_roman_gurrinler_drabller

Drabbller

291

— Dım awmasań-áy, sen qatın! Jaqsı ma usasa?! Aqırı, kórmesek eken, ol besinshi qabatta turadı, biz úshinshi… Bir podezdden kirip shıǵamız.

Jigit bosaǵada bunnan uzaq kútip tura almadı. Ishke kirdi de, ózine dárek nárselerdi alıp, úydi tárk etti.

30.06.2017-j.

ATA HÁM BALA

—Balam, bazarǵa barǵanday bolsań, maǵan eki zaǵara menen bir kesa iyjan ákelip ber, — dedi ǵarrı balasına.

Ol kópten beri nawqaslı, biraq, kewli sergek edi.

Bala wáde berdi. Farrı sol kúni balası kelgenshe kóz ilindirmedi.

—Búgin bazarǵa bara almadım, — dep bala tún yarımında keldi de, óz bólmesine kirip ketti.

Bul awhal erteń de, arǵı kúni de, bir hápteden keyin de tákirarlandı. Hár sapar bala atasına bazarǵa bara almaǵanın at ústi aytıp, ótip keter edi.

—Balam, búgin bazarǵa barsań bayaǵı gápim esińnen shıqpasın,

—dedi ata taǵı birde. Bayaǵıdan keyin aradan eki hápte ótti me,

bir ay ótti me, ǵarrı esaptan aljasqan edi.

—Baǵana bazarǵa barıp edim, — dedi bala sol kúni keshte kelip. — Bazarda zaǵara menen iyjan satqanlardı miliysa quwıp atır eken, sattırmadı.

—Tuwrı oylapsań balam, — dedi ata hálsiz qolları menen saqa-

lın taramıslap. — Bir waqıtları men de seni barlıq oyınshıq dúkanlardı miliysa japtırıp atırǵanın aytıp, aldastırıp edim.

31.03.2017-j.

SAWAL HÁM JUWAP

Belgili bir jazıwshı kitap oqıwshılar menen ushırasıw ótkerip atır edi. Jazıwshıǵa sawallar hám awızsha, hám jazba túrde berilip turdı. Ol jazba túrde kelgen sawallardı ádep oqıp esittirip, keyin juwap berer edi. Bir máhál ol náwbettegi sawaldı oqıdı.

—Siziń ekinshi hayalıńız bar deydi, sol ras pa? Zal dúr-r etip bir kúlisti de, keyin tım-tırıs qaldı… Olar demlerin ishine jutıp, jazıwshınıń ne dep juwap beriwin kútti.

—Sawal bergen qız, múmkin bolsa tikeyip boy kórsetesiz be?

—dedi jazıwshı.

Birden adamlarda janlanıw payda boldı. Aldında otırǵanlar artına qayrılıp qaradı, arttaǵılar bolsa jan-jaqqa kóz juwırtıp, kimnińdúr tikeyip, boy kórsetiwin kútti. Hesh kim sılt etpedi.

—Kútip turman, — dedi jazıwshı. Ortaraqtan kimdur sawal tasladı.

—Boy kórsetse ırasın aytasız ba?

—Írasımdı aytaman! — dedi jazıwshı isenimli túrde.

Azıraqtan keyin ortaǵa taman, oń tárepte otırǵanlardan bir jas kelinshek tikeydi. Hámmeniń dıqqatı soǵan awdı.

— Turmısqa shıqqanbısız? — dedi jazıwshı oǵan.

—Awa, — dep juwap berdi kelinshek.

—Siziń ekinshi kúyewińiz bar ma? Otırǵanlar duw kúldi.

—Quday saqlasın! — dep kelinshek ashıwlanıp, sharta ornına

otırdı.

—Áne, bul juwabıńızdı meniń juwabım ornına da qabıl

etiń.

Adamlar qol shappatlap jiberdi. Jazıwshı náwbettegi sawalǵa ótti.

10.03.2017-j.

Árman

Ol jaqtı dúnyanı bir kórdi, lekin, miyinde sáwlelendirip qalıwǵa úlgermedi.

HÁR ZAMANǴA, BIR ZAMAN

Qız on altı jasında gúlmıyıqlı arbada uzatıldı. Seksen jasında ǵarrısı menen limuzinde aylandı.

Drabbller

293

ÓMIR

Ol birinshi márte kózin ashqanda kimnińdur qolında jıltırap janǵan shútik shıranı kórdi. Aqırǵı márte kóz jumǵanda bolsa tóbesinde álwan túske dónip turǵan altın jalatılǵan lustraǵa qarap kúlimsiregenshe jan berdi.

13.01.2017-j.

ZAWAL

Adam kúndelikli shınıǵıw bólmesinde azanǵı dene shınıqtırıw menen shuǵıllanıp atır edi. Esikti ashpastan, kózleri shoqtay janıp Ázireyli kirip keldi.

—Men seniń janıńdı alıwǵa keldim, — dedi Adamǵa.

—Bersem alasań dá! — dedi Adam qırsıǵıp.

—Bermeske haqqıń joq!

—Qalay beremen? Meniń ele tánim tozǵan joq. On bes jasımnan baslap sport penen shuǵıllanaman. Eliw jasımnan beri dietadaman. Siz menińshe aljasıp kirip qaldıńız. Anıq jan alıw shárt bolsa qońsı kempirge bar, toqsannan asıp otır.

—Bardım.

—Xosh? Aldıń ba janın?

—Yaq. Onıń Qudaydan shawlıǵınıń toyın kórip ketkenshe ómir beriwin tilep otırǵanın esitip qaldım.

—Men hesh kimnen tilenbeymen, — dedi Adam. — Ózimniń den sawlıǵıma, kúsh-quwatıma isenemen. Bálkim, qırq-eliw jıldan keyin aylanarsań.

—Júdá uzaqqa siltep jibermediń be?

—Kónseń sol!

Ol usını ayttı da, Ázireylige ózin kórsetip qoyıw ushın qolındaǵı gantellerdi qaptalǵa atıp urıp, on altı kilolıq gir tastı aldı. Onı bir qolınan bir qolına ótkerip, aspanǵa ılaqtırıp oynay basladı.

Ázireyli tańlanbadı. Adam endi onı qoya berip, otız eki kilogrammlıq girdi aldı. Onı eki qollap tóbesinen zıyat ılaqtırıp, túsip kiyatırǵanda qaqshıp aldı. Soń jáne ılaqtırdı,

jáne qaqshıp aldı. Soń taǵı…

Ázireyli ótkir názerin Adamǵa hám onıń qolındaǵı gir tasqa qadadı. Sırt kózge olar qıp-qızıl shoqqa aylanıp ketkendey edi. Biraq, onı Adamnıń ózi sezbedi. Usı waqıtları onıń ayaqları shalınısıp ketip, shalqasına jıǵıldı. Hawadaǵı gir tas ayla- nıp-aylanıp kelip júrek awzına dúrs etti.

Adamnıń awzınan jáp-jasıl jalın burq etti de, soń tımtırıs boldı. Ázireyli onıń janın alıp, shıǵıp ketken edi.

02.01.2017-j.

BÓTEKE

Keńsede eki hayal sóylesip otırar edi — birewi orta jaslarǵa barǵan keywanı hayal, ekinshisi jas kelinshek.

—Biziń qońsı keshe Hindstannan keldi, — dedi orta jasta-

ǵısı.

—Qıdırıp qayttı ma? — dep soradı jas kelinshek.

—Yaq. Ol ádep bir bótekesin aldırıp edi. Keyin ekinshi bótekesi de shikaslanǵan. Hindstanǵa barıp, bes mıń dollarǵa birewdiń bótekesin satıp alıp, saldırıp qayttı.

—Bir bóteke bes mıń dollar ma?! — dedi jas kelinshek kózleri uyasınan shıǵa jazlap.

—Awa dá! Adamnıń múshesi-ǵo, ol aqırı!

Kelinshek keshke deyin zorǵa shıdadı.

—Men ayaq astınan bes mıń dollar tabatuǵın boldım, — dedi esikten kire sala kúyewine.

Divanda gazeta oqıp otırǵan kúyewi ańırayıp qaldı.

—Qalayınsha?

—Bir bóteke bes mıń dollar turadı eken. Mende bolsa úsh bóteke bar. Doktorlar maǵan donor bolıwıń múmkin dedi bayaǵıda, Birewin sataman. Biraq, hámmesine ózim kiyinemen.

—Maǵan júz dollar…

— Ya-yaq, — dedi hayal kúyewine gápiniń izin ayttırmay.

— Ózim qımbat-qımbat kiyimlerden alaman.

Ol usını ayttı da shay qoyıw ushın sheshinbesten asxanaǵa kirip ketti hám izinshe qaytıp shıqtı.

—Aytpaqshı, onı kimge sataman?

—Qáydem, — dedi kúyewi párwayı-pálek.

Drabbller

295

—Yaqshı, júz dollar beremen, sen sorastır, kimge bóteke kerek

eken?

—Boladı. Azanda sháńgekke kirip ótermen.

31.12.2016-j.

JUBANÍSH

Aysulıw endi ǵana on bes jasqa tolıp atır edi. Tuwılǵan kúnine bir hápte qalǵanda tosattan anası qaytıs boldı. Anası oǵan arnap kóylek tiktirip, sol kúni kiyeseń dep alıp qoyıp edi. Qız kútilmegen qayǵını kótere almadı. Anası kiydire almaǵan sawǵanı bawırına basıp, egil-tegil jılay berdi. Hesh kimniń tásellesi onı jubata almadı. Keyninde pútkilley dawısı shıqpay qaldı. Soń huwshınan ketti.

Doktorlar onı qayta huwshına keltirdi. Biyhuwsh jatqanda tamaǵı azǵana dem alǵan eken. Qaytadan… qaytadan háwij alıp jılay berdi ol. Usılayınsha bir hápte jıladı. Bir ay jıladı.

Anasınıń birinshi sadaqası kúni jáne bayaǵı awhal tákirarlandı. Huwshınan ketti. Doktorlar huwshına keltirdi.

Anasız ótken kúnlerine qızdıń kónligiwi qıyın keshti. Onıń kiyimlerin qolına alıp, uslap tutqan buyımların kórip, kóziniń jasın jumbay-jumbay tóger edi.

Kúnlerdiń birinde oǵan jáne bir xabar jetip keldi. Qádirdan dostı Jumagúldiń de anası qaytıs bolıptı.

— Úh-h! — dedi ol kókiregin toltırıp, tereń dem alıp. — Belime belbew buwǵanday boldı-ǵo!

Sol kúnnen baslap ol kóz jasın tıydı. Endi ol jalǵız emes

edi!

31.12.2016-j.

KESHKI MÁHÁL

Avtobus bándirgisinde keshki máhál bir jigit penen bir qız turar edi. Qız qáwmeti kelisken, shıraylı, jigit onnan da beter. Olar bir-birinen bes-altı adım ǵana qashıqlıqta. Waqtı-waqtı «sezdirmedim» degendey bir-birine jutınıp qarap qoyadı.

Aqırı, qız shıdamadı. Birinshi bolıp gáp basladı.

KÚYEW

—Kishkeneligińde jıǵılıp-súrnigip bolsa da daladan murnıń qanap keletuǵın ba edi?

—Wáy, kún qurı emes edi.

—Sabaqtan «eki» aldıń ba?

—«Eki» degen diyqanshılıq-ǵo, matematika muǵallimi «bir» qoyatuǵın edi-á!

—Klasstıń múyeshinde gerbish kóterip turdıń ba?

—Tórtinshi klassqa deyin turdım. Keyin bir kúni gerbish ayaǵıma túsip ketip, muǵallim tákibayǵa ózgertti.

—Tanepiste tóbelesip kórdiń be?

—Eki mártebe sondaydan murnım buzıldı.

—Armiyaǵa bardıń ba?

—Bardım.

—Guppaxtqa tústiń be?

—Altı mártebe.

—Araq isheseń be?

—Bar ma?!

—Yasha, azamat! Baraber. Hayal, buyaqqa kel. Bala jaman emes, topıraǵı meniń ılayımnan iylengen kórinedi. Qızıńa ayt, men

ırazıman, jawshı jibere bersin!

14.10.2016-j.

SÓZIŃDE TUR

—Doktor, meniń júregimniń aritmiyası dım jiyilesip ketti.

—Neǵıladı?

—Eki soǵıp bir toqtaydı.

—Dárisin iship atırsań ba?

—Iship atırman, biraq, tásiri az.

Doktor bir zaman únsiz qaldı.

—Sen bılay et, dım basıńdı aylandırma, «úsh qoy bir som»de de júre ber.

—Toqtap qalsa ne qılaman?

—Ne toqtap qaladı?

—Júregim.

—Toqtamaydı.

Jayma dúkan dógeregi bir zamanda úymelesken adamǵa toldı da qaldı.

—Búyerde ne satıp atır-áy? — dedi bir jas bala adamlardan asırılıp moynın sozıp.

—Kitap, — dedi kimdúr.

—He, jaqsı boldı-ǵo, kitap bar jerge adamlar kóp keledi. — Soń ol kitap satıp otırǵan jigitke júzlendi. — Qasıńda otırıp lotoreya satsam bola ma?

Kitap satıwshı jigit «lotoreyańdı qayaqqa qoyasań?» degendey sorawlı pishinde qaradı.

—Ózimniń jıynalmalı stol-tubiretkim bar, minekey… — dedi bala.

Kitap satıwshı kelisim berdi.

Bala háp zamatta lotoreyanı stoldıń ústine jayıp tasladı.

—Keliń qáne, kimge mashın kerek, kimge xolodilnik..?

Kitap jaymasına úymelesken adamlardıń tobı áste siyreksiy basladı.

Lekin, ornın jańa adamlar toltırdı. Olar hár túrli kitaplar-

dı qollarına alıp kórip, yarım bet — bir betke shekem oqıp, keyin qaytıp ornına qoyar, soń lotoreya satqan balanıń aldına barıp, áste-áste kisesine qol aparǵanın bilmey qalar edi.

Bul awhal túske deyin dawam etti. Ádep kitap jaymasına, soń lotoreyaǵa…

Tús awa adamlardıń izi seyile basladı. Dárwazadan kirip keliwshiler emes, shıǵıp baratırǵanlar kóbeydi.

—Men, qaytaman, — dedi bir waqta lotoreyashı bala stolın jıynastırıp.

—He?

—Satıp boldım.

—Qansha boldı?

—Úsh millionǵa sál jetpedi. Óziń she?

—Úsh júz mıńǵa sál jetpedi, — dedi kitap satıwshı sınıq hawazda.

Lotoreyashı bala mıyıqtan kúlip, dedi:

—Ata-baba aytqan-ǵo, «pánt bergennen bolma, pánt jegennen bol» dep.

Sol naqılǵa sadıq adamlardıń bári mennen sawda isledi.