Chex ertekleri. Gúlnara Ibragimova awdarması

Aǵa menen ini jáne prokurordıń aldına bardı. Prokuror dáslep aǵasın shaqırdı.

–Al, bay aǵa, jumbaqtı sheshe aldıń ba? – dep soradı prokuror.

–Sheshtim, – dep juwap berdi bay. – Dúnyada meniń qara tazımnan júyrik janzat joq. Dúnyada meniń ambarımdaǵı paldan shiyrin nárse joq. Meniń altın tolı sandıǵımnan bay nárse joq, – dedi.

–Men olay dep oylamayman, – dedi prokuror. – Qáne, inińnen sorap kóreyik, ol ne der eken?

Ini bılay dep juwap berdi:

–Meniń oyımsha, prokuror mırza, dúnyadaǵı eń júyrik – bul adamnıń kózi, qas qaǵım sátte barlıq nárseni kóredi, dúnyadaǵı eń shiyrin nárse – uyqı, uyqı adamǵa basındaǵı ǵam-qayǵılardı umıttıradı, dúnyadaǵı eń bay nárse – bul jer, jer hámmeniń tamaǵın toydıradı hám kiyindiredi, – dedi.

–Sen jumbaqtı durıs sheshtiń, – dedi prokuror jarlı inige. – Baspaq seniki. Biraq men seniń bul jumbaqtı óz aqılıń menen sheshkenińe isenbey turman. Sen maǵan haqıyqatın ayt, bul jumbaqtı kim sheshti? – dedi.

Jarlı ini qansha jumbaqtı qızınıń sheshkenin aytqısı kelmegeni menen, prokuror mákkarlıq penen gápti bılay aynaldırıp, olay aynaldırıp, aldap-arbap, aqırında awıldıń ańqıldaq adamına jumbaqtı kim sheshkenin aytqızdı.

– Seniń qızıńnıń aqılına men qayılman, – dedi prokuror. – Erteń sol aqıllı qızıń meniń aldıma kelsin. Biraq, túnde kelmesin hám kúndiz kelmesin, kiyimde kelmesin hám jalańash kelmesin, jayaw kelmesin hám arbada kelmesin, – dedi.

Jarlı adam úyine bir jaǵınan quwanıp, ekinshi jaǵınan ezilip qayttı.

– Al, qızım, men sózimnen shıǵa almadım, jumbaqtı seniń sheshkenińdi prokurorǵa aytıp qoydım, – dep prokurordıń qızına aytqan tapsırmasın jetkerdi.

– Máyli, qapa bolma, aǵa, – dedi Manka. – Bir esabın tabarmız.

61

Túnde sat eki bolǵanda Manka ornınan turdı, ústine bir kenep qanardı jamıldı, bir ayaǵına shulıq kiydi, ekinshi ayaǵına etik kiydi hám tań saz berip atırǵan waqıtta, qorasınan bir eshkini alıp shıǵıp, onı bir jerde minip, bir jerde jeteklep, qalaǵa kirip bardı. Prokuror Mankanıń tapqırlıǵın moyınladı.

–Kórip turman, sen oǵırı aqıllı qız ekenseń, – dedi prokuror. – Sen meniń hayalım bolasań ba?

–Men razıman, – dedi Manka. Prokuror Mankanıń qolınan uslap, úyine alıp bardı. Tiginshini shaqırıp, oǵan jaqsı kiyimler tigip beriwdi buyırdı.

Toydıń aldında prokuror Mankaǵa hesh waqıtta onıń tóreshilik jumıslarına aralaspawdı hám heshkimge ol qarap atırǵan isler boyınsha másláhát bermewdi tapsırdı.

–Eger usı kelisimdi buzsań, úyińe qayta bereseń, – dedi.

–Íqtıyarıńız, – dedi Manka.

Solay etip, prokuror menen Mankanıń neke toyı boldı. Endi Manka bay prokurordıń úyinde biykelik ete basladı. Manka úy jumısların jaqsı basqardı, barlıq xızmetkerlerine qayırxom hám miyrimli boldı, kúyewiniń húrmetin ornına qoya bildi. Usınday pazıyletleri ushın hámme Mankanı jaqsı kórer edi.

Bir saprarı prokurorǵa eki sharwa daw mennen keldi. Birewi jılqınıń ayǵırın jetelep keldi – ol bay edi, ekinshisi qulınlı biyeni jetelep keldi – bul jarlı edi. Olardıń dawı qulın kimge tiyisli, degen daw edi. Ayǵırdıń iyesi prokurorǵa kózin qısıp, qoltıǵın qampaytıp kórsetip, «dawdı meniń paydama sheshseń, sálem-sawǵam bar» dep belgi berdi. Qulınnıń ózine tiyisli ekenligine gúmanlanbaytuǵın biyeniń iyesi prokurorǵa para beriwdi oylaǵan da joq.

Prokuror olardıń dawın tıńlap bolıp: «Bul ayǵır usı biyege shapqan, onnan usı qulın tuwılǵan, sonıń ushın bul qulın ayǵırdıń iyesine tiyisli», – dep qáwli shıǵardı.

Qońsı bólmede otırǵan Manka bunı esitti hám eriniń ádalatsız sheshimi ushın uyaldı. Jarlı adam prokurordıń bólmesinen shıqqan waqıtta,

62

onı bir shetke shaqırıp alıp, prokuror nadurıs qáwli berdi, sen bılay qıl, dedi:

– Erteń Skarman tawınıń basına shıǵıp, qara jerge aw salǵan bolıp otır. Sol waqıtta prokuror dosları menen sol jerden ótedi. Sonda olar qara jerge aw salıp otırǵan seniń ústińnen kúler, sonda sen «ayǵır qulınlaytuǵın elde qara jerde aw salıp balıq alıwǵa bolar», dep ayt, – dedi. – Biraq, zinhar, bul aqıl mennen shıqqanın tisińnen shıǵarma, – dedi.

Jarlı raxmetin aytıp úyine qayttı. Erteńine azanda prokuror dosları menen atlarına minip, Skarman tawına ańǵa shıqtı. Sonda olar tawdıń basında qara jerge aw salıp otırǵan adamdı kórdi. Olar bul adamnıń ústinen kúlip basladı. Sonda ol adam ayttı: «Ayǵır qulınlaytuǵın elde taw balıq bermeydi, dep aytıwǵa bolmas!» – dedi. Prokuror bunı esitip, onıń qasına kelip ayttı: «Men saǵan qulınıńdı alıp beremen, biraq sen maǵan kim saǵan bul aqıldı aytıwıń kerek», – dedi.

Biyeniń iyesi qansha moyıntawlıq etkeni menen, shınlıqtı aytıwǵa májbúr boldı.

Prokuror úyine kelip Mankaǵa ayttı:

– Sen bizlerdiń toydıń aldındaǵı kelisimimizdi buzdıń. Men de sózimnen qayta almayman. Sonıń ushın saǵan úyińe qaytıwǵa tuwra keledi,

– dedi.

Manka ayttı:

– Men nahaqlıqa tózbeymen. Sen jarlı adamdı aldap, nahaqlıq ettiń, –

dedi.

–Men saǵan ayttım: meniń jumıslarıma aralaspa, dedim. Haqpan ba, nahaqpan ba – ol meniń sharwam. Sen meniń shártimdi buzdıń, sonıń ushın úyińe qaytasań. Biraq, sen sen jaqsı hayalsań, sonıń ushın men seniń menen hadallıq penen ajırasaman: sen usı úyden qáldegen nárselerińdi alıp ketiwge haqılısań, – dedi.

–Boladı, – dedi Manka. – Onda búgin ekewimiz sońǵı márte erlizayıplı bolıp awqatlanayıq. Erteń azanda men ózime qádirli nárselerimdi alıp, jolǵa shıǵaman, – dedi.

63

Manka keshte ózi sharap quyıp berip, prokurorǵa kóp ishtirip, más qılıp uyqılatıp tasladı. Kúyewin kátke jatqarıp, tórt xızmetkerine kátti tórt tuyaǵınan kótertip, óziniń tórkinine alıp ketti. Bulardıń bunday bolıp kiyatırǵanın kórgen ákesi hawlıǵıp qaldı.

Qızı oǵan bolǵan waqıyanı túsindirip tınıshlandırdı.

Erteńine azanda prokuror oyanıp, basqa úyde jatırǵanın kórdi. Sol waqta esik ashılıp, onıń bólmesine ápiwayı awıl hayallarınday bolıp kiyingen Manka kirip keldi.

–Sen ele usı jerdeseń be? Ketpediń be? – dep soradı prokuror.

–Usı jerde bolmay, men qayerde bolaman. Bul meniń úyim, – dedi

Manka.

–Al, men bul jerde ne qılıp jatırman?

–Sen maǵan úyden ózime qádirli nárseni alıp ketiwge ruxsat berdiń. Men seni alıp keldim, – dedi Manka.

Prokuror kúlip bılay dedi:

– Men jańılısqan ekenmen. Sen mennen de aqıllı hám tapqır ekenseń. Endigiden bılay qalanıń prokurorı sen bolasań, – dedi.

Solay etip Manka sol qalanıń prokurorrı – ádil tóreshisi boldı. Barlıq aldına kelgen dawlardı ádillik hám hujdan menen sheship, xalqtıń alǵısına bólenip jasadı.

DUZ ALTÍNNAN QÍMBAT

Bir koroldiń úsh qızı bolıptı. Korol qartayıp, shashı quwday aq bolǵan waqıtta, ol qaysı qızıma taxtımdı qaldıraman, dep oylana baslaptı. Korol úsh qızın da teńdey jaqsı kóretuǵın edi. Oylanıp-oylanıp, ol úshewiniń ishinde qaysı qızım meni artıǵıraq jaqsı kóretuǵın bolsa, sonı taxt miyrasxorı etip belgilewdi uyǵarıptı. Sóytip ol qızların aldına shaqırıp, bılay depti:

– Qızlarım! Men endi qartaydım, aldımda qansha ómirim barın bilmeymen. Sonıń ushın sizlerdiń birewińizge taxtımdı beriwim kerek. Biraq bunnan aldın men sizlerdiń meni qanshelli jaqsı kóretuǵıńızdı bilgim keledi.

64

Al, sen, tuńǵısh qızım, aytshı, sen meni qanshelli jaqsı kóreseń? – dep soradı ol úlken qızınan.

–Ákejan, siz meniń ushın altınnan qádirlisiz! – dedi úlken qızı ákesiniń qolın súyip.

–Jaqsı. Endi sen, ortanshı qızım, sen ákeńdi qáytip jaqsı kóreseń? – dep soradı ol ortanshı qızınan.

–Áziyz ákejanım! Siz maǵan neke lipasınan beter qádirlisiz, men sizge es bolıw ushın turmısqa shıqpawǵa qayılman! – dedi ortanshı qızı ákesine erkelenip.

–Jaqsı! Al, genjetayım, sen meni qayquraqım jaqsı kóreseń? – dep soradı ol genje qızınan. Onıń atı Marushka edi.

–Áke, men sizdi duzday jaqsı kóremen, – dedi Marushka ákesine mehir menen qarap.

–Áy sen, bolmaǵır, ákemizdi ayaqtıń astında shashılıp jatatuǵın duzǵa teńgergeniń ne?! – dep topıldı genje qızǵa apaları.

–Awa, men ákemdi duz sıyaqlı jaqsı kóremen, – dep qaytaladı

Marushka ákesinen mehirli kózlerin almay.

Koroldiń de kishkene qızınıń gápine qattı qáhári keldi. «Óz ákesin duz shenli jaqsı kóremen degeni nesi?! Duz degen hárkimniń úyinde bar!

Duzdı hárkim satıp ala aladı! Heshkim duzdıń barı-joǵına dıqqat awdarmaydı! Endigári meniń kózime kórinbe! Ket meniń kózimnen! – dep jekirindi korol. Sońınan bılay dep qosıp qoydı: – Eger sonday waqıt kelip, duz adamlarǵa altınnan hám gáwhar-marjannan qımbat bolatuǵın bolsa kún tuwsa, sonda men maǵan qaytıp kel, meni seni koroleva etip qoyaman!» – dedi. Korol bunday zaman heshqashan kelmeydi, dep oyladı.

Marushka ákesiniń ıqtıyarına qarsı shıqpadı hám qorǵandı taslap shıǵıp ketti. Onıń kózlerine jas, júregine qayǵı tolı edi. Marushka atasın apalarınan kem súymes edi, onıń shın kewlin túsinbegenine ol qattı qapa boldı.

Sonıń menen Marushka bası awǵan jaqqa qaray kete berdi, samal qaydan esse, soyaqqa qaray júre berdi, oypatlardan hám tawlardan ótti hám

65

bir qalıń toǵaylıqqa kirdi. Sonda aldınan bir kempir shıqtı. Kempir onıń kózindegi jastı kórip, nege jılap kiyatırǵanın soradı.

–Ah, áje, báribir siz meniń qayǵımdı jeńillete almaysız, – dedi Marushka.

–Maǵan basıńdaǵı táshwishti aytıp ber, qızım, bálkim, men saǵan jaqsı keńes berermen, – dedi kempir.

Marushka jılap otırıp, kempirge bolǵan waqıyanı aytıp berdi. «Meniń koroleva bolıw oyım joq, tek men ákemdi meniń onı apalarımnan kem jaqsı kórmeytuǵınıma isendirsem boldı», – dedi. Kempir sarayda bolǵan waqıyanı álleqashan biler edi: sebebi ol tegin kempir emes edi, dana sıyqırshı edi.

Kempir Marushkanıń qolınan uslap, «sen meniń xızmetimde bolasań ba?» – dep soradı. Marushka kóp oylanıp turmay razılıq berdi. Sıyqırshı qızdı óziniń toǵaydıń ishindegi ılashıǵına aparıp, awqatlandırdı hám sol jerde jatatuǵın jerin kórsetti. Erteńine kempir onnan:

–Sen qoy baǵıwdı bileseń be? Qoylardı sawıp bileseń be? Jip iyirip, qozaq toqıp bileseń be? – dep soradı.

–Men bul jumıslardı islep kórmedim, biraq siz kórsetip berseńiz, men tez úyrenip alaman, – dep juwap berdi Marushka. – Men jumıstan qashpayman.

–Jaqsı, boladı, men saǵan barlıǵın úyretemen. Tek barlıq waqıtta meniń aytqanımnan shıqpa. Ele sonday kún keledi, bul úyrengenleriń seniń aldıńnan shıǵadı, – dedi kempir.

Marushka miynetkesh hám zeyinli qız edi, sonlıqtan ol kempir kórsetken jumıslarǵa qumbıl bolıp kirisip ketti.

Marushka sıyqırshınıń úyinde xızmette júrgen waqıtta ájapaları sarayda óz waqtın xoshlaw menen bánt boldı. Olar hár kúni ákesine erkelenip, ózlerine qımbat bahalı lipaslardı sorap alar edi. Úlken qızı bárha bir sulıw kóylegin ekinshi sulıw kóylekke almastırıw menen mashǵul boldı. Ortanshı qızı qosıq aytıp, oyın oynaw menen áwere boldı.

Qızlarınıń ómirin baqlap otırıp ákesi úlken qızı ushın altınnan qádirli zat joq ekenligin túsindi. Al ortanshı qızı turmısqa shıqqısı keletuǵının

66

bildirdi, demek neke lipası oǵan ákesinen qádirli eken. Ákesi endi Marushkanı tez-tez eslep, onıń ózine qanday miyirman bolǵanın yadına alar edi. Ǵarrı korol ózi saraydan quwıp jibergen genjetay qızın kórgisi keler edi, biraq onı qaydan izlewdi bilmes edi.

Bir kúni sarayda úlken zıyapat boldı. Sonda korolǵa aspaz juwırıp kelip ayttı:

–Ullı dárejeli húkimdarım, bizde bir másele shıǵıp tur, – dedi. – Asxanada duz qalmaptı. Mına qonaqlarǵa tayarlanǵan taǵamlarǵa salıwǵa duz tabılmay tur, – depti

–Bazarǵa adam jiberip, duz aldır, – dedi korol.

–Duz kániniń jolın suw basıp ketip, bir aydan beri bazarǵa duz kelmey tur, – dedi aspaz.

Korol ne aytarın bilmey qaldı. Sol kúnnen baslap olar duzsız awqat jey basladı. Bir kún duzsız awqat jedi. Eki kún duzsız awqat jedi. Hátte eń bir súykimli taǵamları da duzsız biymaza bolıp, jey almas edi. Korol da, onıń qol astındaǵı puqaraları da usı waqıtta deyin adamnıń duzsız jasay almasın bilmeydi eken.

Duz tatpaǵan janlıqlar hám qaramallar jartıwsız sút bere basladı. Adamlar jalpılamay awırıwlarǵa shalınıp, hámmeniń mazası qashtı. Korol hám onıń qızları da awırıp qaldı. Adamlar qońsı ellerden altın-gúmis hám qımbatbahalı taslardıń esesine júdá az muǵdarda duz alıp keler edi. Áne, sonda korol dúnyadaǵı barlıq baylıqlardıń ishinde duzdıń ornı ayrıqsha ekenin, duzsız tirishilik bolmaslıǵın túsindi. Sonda ol bayaǵı Marushkanı biykar qapa qılǵanın tán alıp, hujdanı qıynalıp, túnleri uyqılamay almay, dóńbekship shıǵatuǵın boldı.

Al, bul waqıtta Marushka kempirdiń úyinde biyǵam hám táshwishsiz jasap atır edi. Ol ózi tárk etip ketken elinde duz joqlıǵı sebepli qattı qıyınshılıq bolıp atırǵanınan biyxabar edi. Biraq bul jaǵdaydı sıyqırshı kempir jaqsı biler edi.

Bir kúni kempir Marushkaǵa ayttı:

– Qızım, men saǵan bir kúni shınlıq jaqtıǵa shıǵadı, dep aytıp edim. Sol kún keldi. Sen endi úyińe qaytıwıń kerek, – dedi

67

– Ah, áje, qalay men úyime qaytaman? Aqırı, atam meni kórgisi kelmeydi ǵoy! – dedi. Biraq atasın kórgisi kelip kózine jas aldı. Sonda kempir onıń elinde ol ketkennen soń ne waqıya júz bergenin ayttı. Duz altın hám gáwharlardan qımbat bolıp ketken. Sonlıqtan Marushka endi haqıyqatlıqtıń jarshısı bolıp óz eline qayta aladı.

Marushka bir jaǵınan sıyqırshı ájesin taslap ketiwge kózi qıymas edi, ekinshi jaǵınan ákesin de kórgisi keler edi.

–Sen maǵan hadal xızmet ettiń, – dedi kempir. – Sonıń ushın men saǵan jaqsılıq islegim keledi. Qáne, óziń aytshı, ne mennen ne tileyseń?

–Siz maǵan jaqsı keńeslerińiz benen járdem berdińiz, meni jaqsı kásiplerge úyrettińiz. Maǵan basqa heshnárse kerek emes, tek ákeme alıp barıw ushın maǵan bir qosuwıs duz berseńiz boldı, basqa heshteńe kerek emes, – dedi.

–Haw, men seniń qálegen tilegińdi orınlay alaman, – dedi sıyqırshı kemppir.

–Yaq, maǵan duzdan basqa heshnárse kerek emes, – dedi Marushka.

–Yaqshı, sen duzdı qáleydi ekenseń. Ilayım, hesh waqıtta úyińnen duz arılmaǵay. Mine, saǵan mına shıbıqtı beremen. Bir kúni túslikten esken samal júzińe uradı – sen sol samaldıń izinen júre ber, jolıńda úsh oypattan

óteseń, úsh tawdan óteseń, áne sol jerde toqtap, usı shıbıqtı jerge ur. Sonda jer ashıladı – sen ishine kir. Sol jerde tapqanlarıń seniń jasawıń boladı, – dedi.

Marushka shıbıqtı alıp qoynına salıp, kempir menen qushaqlasıp xoshlasıp, jolǵa túsip ketti. Kempir oǵan atasına alıp barıw ushın bir shekiyne duz berdi. Kempir oǵan: «Sen bárqulla usınday aqkókirek hám hadal bol, sonda ómiriń baxıtlı boladı», – dep sońǵı násiyatın aytıp, onı toǵaydıń shetine shıǵarıp saldı.

Marushkanıń kózinen jas tınbay aǵar edi: ol biraz waqıt duz ishken úyin, ózine soqpaqları tanıs toǵaydı, miyrimli sıyqırshı ájesin kózi qıymay baratır edi. Marushka men ele bul jerge qaytıp kelemen, ájemdi sarayǵa alıp ketemen, dep ózin jubatar edi.

68

Marushka kempirdi sońǵı márte bir kórip keteyin, dep, izine aynalıp edi – kempir joq bolıp shıqtı.

Marushka buǵan hayran boldı, biraq endi ákesin kóretuǵının oylap, alǵa qaray tez-tez qádem basıp júrip ketti. Onıń ústinde ápiwayı bózkóylek hám ıshtan, basında aq súp oramal edi. Usı turısı menen ol sarayǵa keldi. Onı heshkim tanımadı. Marushka koroldiń aldına kiriwge ruxsat soradı, biraq xızmetshiler koroldi biytap, dep, onıń aldına kirgizbedi.

– Haw, meni kirgiziń, – dedi Marushka. – Men korolǵa sonday

ájayıp sawǵa alıp kiyatırman, meniń bul sawǵam gúmis penen altınnan qımbat hám bul sawǵamnan korol jazılıp ketedi.

Xızmetshiler korolǵa bir biytanıs awıl qızınıń onıń aldına kiriwge ruxsat sorap turǵanın aytıp bardı. Korol qızdı kirgiziwge ruxsat berdi.

Ákesiniń aldına kirgen Marushka oǵan bir bólek nan ákelip beriwdi soradı.

Korol nan ákeliwge buyrıq berdi.

–Nan bere alamız, biraq bizlerde nan duzsız pisiriledi, – dedi korol.

–Duz mende bar, – dedi Marushka hám nannıń bir bólegin kesip, shekiynesinen duz alıp, onı nanǵa sewip, korolǵa usındı. «Bul meniń sizge sawǵam», – dep duz salınǵan shekiyneni koroldiń qasına qoydı.

–Oho, duz! – dep quwandı korol. – Qızım-ay, bul eń qımbatlı sawǵa boldı. Men saǵan bunıń esesine ne bereyin? Qálegen nárseńdi sora, ǵáziynemde bar hárqanday qımbat nársemdi beremen.

–Ata, maǵan heshnárse kerek emes, men siz meni usı duzday jaqsı kóriwińizdi sorayman, – dep Marushka oramalın kóterip, júzin ashtı. Korol Marushkanı tanıp, esin joytıp barıp, jáne ózine kelip, qızın qushaqlap, bayaǵı gápi ushın keshirim soradı

Marushka atasına bayaǵıday mehir menen qarar edi.

Sonıń arasında Marushkanıń qaytıp kelgeni hám bir shekiyne duz alıp kelgeni saray boylap jańalıq bolıp jayıldı.

Marushkanıń apaları endi duzlı awqat jeytuǵın bolǵanına quwandı, biraq olar ishlerinen bayaǵıda Marushkaǵa zulımlıq etkenlerin túsiner edi.

69

Marushka olardıń esine ótkendegi qılıǵın salıp otırmadı, barlıǵı menen quwanıp kóristi. Ol hámmege bir uwıstan duz berer edi. Ákesi: «Haw, qızım, hámmege bere berme, duzıń tawsılıp qalar», – dese de, ol saqıylıǵın toqtatpadı.

Áne, sonıń menen duzlı awqat jep baslaǵan korol nawqasınan ayıǵıp ketti. Qızınıń qaytıp kelgeni onı sonday quwandırdı, ol dárhal mámleketlik másláhátti jıynap, Marushkanı óziniń ornına húkimdar etip tayınladı. Pútkil xalq Marushkanıń koroleva bolǵanın maqulladı.

Marushkanı koroleva etip járiyalaǵan máwritte, ol júzine samal lebi tiygenin sezdi – samal túslik jaqtan esip tur edi. Sol waqıtta ol kempirdiń bayaǵı aytqanın yadına aldı hám ákesinen ruxsat alıp, kempir bergen shıbıǵın qolına alıp, jol júrip ketti. Úsh oypattı hám úsh tawdı asıp ótip toqtadı. Jerdi shıbıǵı menen bir urıp edi, jer ashılıp, Marushka sol jarıqqa kirip ketti.

Onıń aldınan úlken zal ashıldı: onıń diywalları xrustal yańlı jarqırap tur edi. Qollarına sham uslaǵan múrtesheler Marushkanı qarsı alıp, onı bunnan arı uzın galereyalar menen alıp ketti.

– Sálem, koroleva! Sálem, koroleva! Bizler seni kútip atırǵan edik.

Bizlerdiń iyemiz – sıyqırshı áje seni kútip alıwdı hám bul jerdegi seniń atıńa jazılǵan baylıqlardı kórsetiwdi tapsırdı.

Zallardıń hám galereyalardıń diywalları hám tóbeleri jarqıraǵan aq muz penen qaplanǵanday edi – naǵısları da hám salbırasqan súmelekleri de sol reńde edi. múrtesheler Marushkanıń qolına diywaldan bir gúldi alıp uslattı – qız onı iyiskep kórdi, gúldiń iyisi joq edi, biraq túri tábiyiy gúldiń ózi edi.

– Bul ne? – dep soradı Marushka. – Men bunday gúldi kórmegen

edim.

– Bunıń barlıǵı duz, – dedi múrtesheler. – Usı duz káni – seniń baylıǵıń. Sen usı jerden qálegenińshe duz qazıp alıp, jerdiń júzine alıp shıǵa alasań. – Marushka gnomlarǵa hám sıyqırshı ájesine alǵıslar aytıp, jáne jerdiń jarıǵınan sırtqa shıqtı.

Marushka sarayǵa kelip, duz kániniń basına ministr qoyıp, duz qazıp alıwdı baslandırıp jiberdi.

70