Chex ertekleri. Gúlnara Ibragimova awdarması

Aqıl bul shártke kelisip, jigittiń bas súyeginiń ishine kirdi. Basına aqıl kirgenin sezgen diyqan jigit ózinshe bılay pikirlep basladı.

– Men ne ushın óle-ólgenimshe mına gúndeniń izinde júriwtm kerek eken?! Men basqasha, jeńilirek jol menen ómirimdi gúllendire alaman.

Ol gúndegi turǵan jerinde jatqarıp taslap, úyine ketti. Úyine kelip ákesine:

– Aǵa, maǵan diyqanshılıq jaqpay ketti. Abzalı, men baǵmanlıqtı úyrenemen, – dedi.

Ákesi hayran qaldı.

– Haw, Vanek, esińdi jep qoydıń ba? Diyqanshılıq ata-babamızdan kiyatırǵan kásibimiz. Usı kásip penen tirishilik etip kiyatırmız.

Biraq ákesi balasınıń bul niyetine bekkem bel baylaǵanın kórip, oǵan razılıq berdi. «Máyli, baǵmanshılıqtı qálesegen ekenseń, baǵmanshılıqtı úyren. Al, men girdikarımdı men ólgennen soń inińe miyras etip qaldıraman».

Usılayınsha Vanek ata miyrasınan ayrıldı. Biraq ol buǵan ashınbadı. Ol korol baǵmanına barıp, oǵan shákirtlikke tústi. Baǵman oǵan ádeyi heshteńeni úyretpedi, biraq Vanek onıń qasında júrip, onıń islegenlerin kórip-túsinip, baǵmanlıqtıń sırların úyrene berdi. Aradan biraz waqıtlar ótkennen soń ol baǵmanshılıqtıń sonday tásilin aldı, kóp jumıslardı ustazınıń aytqanı boyınsha emes, óz betinshe isler edi. Dáslep bul baǵmanǵa unamadı, biraq ol jigittiń isleriniń kelisip atırǵanın kórip, buǵan qayıl boldı.

– Kórip turman, sen mennen aqıllı shıqtıń, – dedi ol Vanekqa hám óz betinshe jumıs isley beriwine ruxsat berdi.

Tez arada Vanek baǵdı sonday etip qayta qurdı hám sulıwladı, onı kelip kórgen korol buǵan razı boldı. Korol endi tez-tez baǵqa hayalı hám jalǵız qızı menen kelip sayranlaytuǵın boldı. Princessa sonday júdá sulıw edi, biraq ol on eki jasında tilden qalıp, sonnan beri sóylemeytuǵın edi. Korol buǵan júdá qapa edi hám eger de kim de kim princessanı sóyletse, soǵan onı hayallıqqa beretuǵınlıǵı tuwralı elge jar saldırdı.

Kóp ǵana qońsı ellerdiń princleri, óz elindegi knyazler hám dvoryanlar –koroldiń kúyewbalası bolıwdı qáleytuǵın hasılzadalar kelip,

21

princessanı sóyletiwge háreket etip kórdi – nátiyje bolmadı. Princessa hesh birine jumǵan awzın ashpadı hám júzine kúlki juwırmadı.

– Men de princessanı sóyletiwge baxtımdı sınap kórsem qáytedi? – dep oyladı Vanek. – Bálkim, ol meniń sorawlarıma juwap berer.

Kóp oylanıp otırmay, ol óziniń bul tilegin korolǵa jetkerdi. Korol

óziniń mulazimleri menen birge Vanekti qızınıń bólmesine alıp keldi.

Patshanıń qızınıń bir súyikli iyti bolıp, ol júdá aqıllı, barlıq aytqanıńdı túsiner hám buyırǵan isińdi isler edi. Sonınń ushın princessa usı iytin júdá jaqsı kóretuǵın edi. Vanek princessanıń ójiresine kirip, onı kórmegendey bolıp, iyti mene sóylesip basladı.

– Húrmetli iyt, men seni júdá aqıllı dep esittim hám bir máselede seniń menen oylasıwǵa keldim. Bizler úsh joldas edik: birimiz aǵash ustası, ekinshimiz tiginshi hám men. Bir saparı toǵayda kiyatırıp, sol jerde qonıwǵa tuwra keldi. Túnde uyqılap atırǵanda bárimizdi qasqır jep ketpewi ushın, túni menen gezeklesip qarawılda turatuǵın bolıp kelistik. Birinshi bolıp aǵash ustası qarawılda turdı. Ol uyqılap qalmawı ushın bir kespeltek aǵashtı alıp, onı jonıp, sulıw quwırshaq shıǵarıptı. Quwırshaqtı soǵıp bolǵan waqtında ekinshi adamnıń qarawılǵa turar waqtı bolıp, ol tiginshi joldasımızdı oyatıptı. Tiginshi aǵash quwırshaqtı kórip, bul ne, dep soraptı. Uyqılap qalmaw ushın men usı aǵashtı jonıp bánt bolıp otırdım, sen de usı quwırshaqtı kiyindiriw menen shuǵıllansań, uyqılap qalmaysań, dedi aǵash ustası.

Sonnan tiginshi ásbapların hám tawar qıyındıların alıp, quwırshaqqa ájayıp kiyimler tigiw menen bánt boladı. Ol quwırshaqtı kiyindirip bolıp, meni qarawıllıqqa oyattı. Men de onnan bul ne, dep soradım. Sonda ol aǵash ustasınıń qarawıllıqta uyqılap qalmawı ushın aǵashtan quwırshaq soqqanın, ózi sol quwırshaqtı kiyindirgenin ayttı. Sen de uyqılap qalmaw ushın onı sóyletiw menen shuǵılansań boladı, dedi. Men usı talap penen shuǵıllandım. Meniń háreketlerimniń nátiyjesinde azanda hámme oyanar waqıtta quwırshaq sóyleytuǵın boldı. Joldaslarım uyqıdan oyanıp, quwırshaqtıń sóyleytuǵın bolǵanın kórdi. Endi hár qaysımız quwırshaqtı ózimizge alǵımız keldi. Usta ayttı: Men onı soqtım, dedi. Tiginshi ayttı: Men onı kiyindirdim, dedi. Men quwırshaqqa sóyleytuǵın til berdim, dedim. Endi sen maǵan ayt, iyt jora, sol quwırshaq kimdiki bolıwı kerek?

Álbette, iyt úndemedi, biraq onıń ornına princessa juwap berdi:

22

–Quwırshaq seniki bolıwı kerek, – dedi ol. – Sebebi ustanıń soqqanı sóylep bilmeytuǵın bir bólek aǵash edi. Tiginshiniń kiyindirgeni de gúń quwırshaq edi. Sen quwırshaqqa eń bahalı inam berdiń – oǵan ómir hám til baǵıshladıń. Sonlıqtan ádalat tiykarında quwırshaq seniki bolıwı lazım.

–Princessam, sen ózińniń táǵdirińdi óziń sheshtiń, – dedi Vanek. – Men saǵan sóylew qábiletin qaytarıp berdim hám jańadan ómir baǵıshladım

–demek sen ádalat tiykarında meniki bolıwǵa tiyisliseń.

Sonda koroldiń másláhátgóyleriniń biri turıp ayttı:

– Ullı dárejeli patshamız saǵan princessaǵa qaytadan til baǵıshlaǵanıń ushın keregińshe mal-dúnya beredi, biraq sen oǵan úylene almaysań, sebebi sen teksiz puqarasań, – dedi.

Korol da bunı maqulladı: – Seniń negiziń pás. Men saǵan qızımdı hayallıqa bere almayman. Biraq seniń xızmetiń haqına soraǵan dúnyamalıńdı beremen, – dedi.

Biraq Vanek buǵan kelispedi: – Koroldiń shárti anıq edi: kim qızın sóyletip berse, sol onıń eri boladı. Koroldiń sózi – zań. Eger korol onıń zańlarınıń múltiksiz orınlanıwın qálese, ol óz sózinde turıwı shárt. Korol qızın maǵan hayallıqa beriwi kerek.

Vanektiń bul qaysarlıǵına koroldiń másláhátgóyiniń qattı ǵázebi kelip: – Pashshaplar, baylań mına ońbaǵandı! – dep hámir etti. – Korolǵa shárt qoyıp sóyleytuǵın puqaranıń jazası ólim boladı. Ullı mártebeli húkimdarım, bul aqmaqtıń basın alıwǵa ijazat beriń, – dedi.

– Bul ózin jurttan aqıllı sanaytuǵın kimseniń bası shabılsın! – dedi

korol.

Ol jerde Vanektiń qolın arqasına qayırıp baylap, jazalawǵa alıp ketti. Jınayatshılardıń bası shabılatuǵın dińgekke alıp keldi. Dińgektiń qasında bir shette, adamlardıń kózine elespesiz Baxıt penen Aqıl tur edi. Baxıt Aqılǵa áste bılay dep sıbırladı:

– Áne, kórip tursań ba, seniń sebebińnen bir biygúna ólip keteyin, dep tur. Házir onıń bası shabıladı. Sonıń ushın sen maǵan ornıńdı ber.

Sol waqıtta Baxıt Vanektiń ishine kirdi hám jállattıń Vanektiń basın shawıp alıwǵa urǵan qılıshı tutqasınan omırılıp sınıp ketti. Jállatqa basqa

23

qılısh alıp kelemen degenshe, saraydan qolındaǵı aq bayraǵın bılǵap, atın qarater etip shawıp, shabarman kelip jetti. Onıń izinen koroldiń kúymesi de asıǵıp kiyatır edi. Baxıt Vanektiń ishine kirgennen soń princessa bul bolǵan waqıyanı aqıl tárezisine salıp, jigittiń dálili durıs ekenin moyınlap, onı jazalawdı biykar etiwge ákesin kóndiripti. Korol sózin buzsa – bolmaydı, mámlekette húkimdardıń sóziniń qádiri qalmaydı. Vanek ápiwayı xojalıqtan shıqqan jigit bolsa – ne bolıptı, korol onı knyaz mártebesine kótere aladı.

«Seniń gápiń durıs, – dedi korol qızına. – Men onı knyaz dárejesine kóterip, seni oǵan beremen».

Solay etip Vanekti bası shabılayın dep turǵan jerinen koroldiń kúymesine mindirip alıp qayttı. Al koroldi Vanekka qarsı qayraǵan másláhátgóy jazaǵa tartıldı.

Shirkewde duyım jurttıń qatnasıwında Vanek penen koroldiń qızınıń nekesi qıyıldı. Olar shirkewden shıǵıp kiyatırǵanda, aldılarınan Baxıt penen Akıl shıqtı. Aqıl Vanektiń basında Baxıt shıraǵı janıp kiyatırǵanın kórip, jas kelin-kúyewge jol berdi. Sol waqıyadan baslap Baxıt penen Aqıl ushırasqanda, Aqıl bárqulla Baxıtqa jol beredi.

DANÍSHPAN ǴARRÍNÍŃ ÚSH ALTÍN SHASHÍ

Burınǵı ótken zamanda bir korol bolıptı. Korol toǵayǵa shikarǵa shıqqandı jaqsı kóredi eken. Bir saparı ol suwınnıń izinen uzaq quwıp, joldaslarınan ayrılıp qalıp, adasıp ketipti. Kúsh keshkirip qalıptı. Endi ne qıların bilmey kiyatırsa, aldınan bir ashıqlıqta bir kishkene úydi kóripti. Bul úyde kómirshi jasaydı eken. Korol kómirshiden onı úlken jolǵa alıp shıǵıwdı soraptı.

– Men sizge toǵaydan shıǵatuǵın joldı kórseter edim, biraq hayalım tolǵatıp otır, men onı taslap kete almayman, – depti kómirshi. – Házir siz qayda barar edińiz. Onnansha biziń úyde túnep shıǵıń, al azanda men sizge joldı silteymen, – depti.

Sonıń menen sol túni korol kómirshiniń jayınıń shóp jıynalǵan úsheginde qonıp qalıptı. Túnniń bir waqları kómirshiniń hayalı bosanıptı. Ul bala eken.

24

Bala tuwılǵannan soń korol tómendegi bólmede jaqtı shıǵıp turǵanın kóripti. Kómirshi uyqılap atır edi. Onıń jańa bosanǵan hayalı da ólidey bolıp ses-semirsiz jatır edi. Al qundaqlawlı bala salınǵan sebettiń qasında qollarına sham uslaǵan úsh kempir tur edi.

Birinshi kempir:

– Men bul balanıń aldında úlken sınaqlar bar ekenin kórip turman, –

dedi.

Ekinshi kempir:

– Men onıń ol sınaqlardan aman shıǵarın hám uzaq jasarın boljap turman, – dedi.

Úshinshi kempir:

– Men bul náresteniń házir úshekte jatırǵan koroldiń úyinde búgin tuwılǵan qızına úylenerin kórip turman, – dedi.

Bunnan soń kempirler qollarındaǵı shamların óshirip, kózge kórinbey qaldı. Bul kempirler sıyqırshılar edi.

Korol júregine qılısh túyrep alǵanday halǵa tústi.

Sonnan ol azanǵa deyin awnaqshıp uyqılay almadı. Qalay etkende túngi kempirlerdiń boljaǵanın boldırmawǵa boladı, dep oylar edi ol. Tań atqan waqıtta bala jılap basladı. Kómirshi balanı emiziwge hayalın qozǵap kórip edi, ol ólip qalǵan edi.

–Nárestem-ay, – dedi kómirshi, – endi men seni qalay baǵaman?!

–Sen náresteni maǵan ber, – dedi korol. – Men onı alıp saqlayın. Al saǵan ólgenińshe iship-jeytuǵın pul beremen: endi saǵan kómir jaǵıp júriwdiń keregi bolmay qaladı.

Kómirshi kelisti. Sonnan kómirshi koroldi toǵaydan alıp shıǵıp, joldı kórsetip jiberdi. Korol sarayına kelgen waqıtta oǵan aqsham zayıbı qız bosanǵanın xabarladı. Korol sıyqırshı kempirlerdiń boljamı durıs kelip atırǵanın túsindi hám bir xızmetkerin shaqırıp alıp, oǵan toǵaydaǵı kómirshiniń úyine barar joldı túsindirip berdi. «Sol kómirshige mına aqshanı bereseń, balanı alıp qaytasań hám jolda onı suwǵa taslap keleseń. Eger aytqanımdı islemeseń, ózińdi suwǵa attıraman», – deydi.

25

Xızmetker toǵaydaǵı kómirshiniń úyine bardı: aqshanı berip, balanı alıp qayttı hám jolda bir ózekten ótip atırǵan waqıtta balanı salınǵan sebeti menen kópirden suwǵa taslap jiberdi.

Xızmetker islegen isin korolǵa aytıp keldi. «Álwidaǵ, kúyewbolmıs!» dedi korol ishinen.

Al suwǵa taslanǵan sebette bala ıǵıp kete berdi. Ózektiń boyında bir balıqshı jasar edi, ol suwdıń boyında awıp seplep otır edi. Balıqshı suwda

ıǵıp kiyatırǵan sebetti kórip, qayıǵına sekirip minip, sebetti quwıp jetip, onı jaǵaǵa alıp shıqtı. Balanı úyde otırǵan hayalına ákelip:

– Sen balamız bolǵanda edi, dey beretuǵın ediń, mine, mına bala bizlerge suwda ıǵıp keldi, – dedi.

Balıqshınıń hayalı quwanıp, balanı mápelep baǵa basladı. Onıń atın suwda ıǵıp kelgeni ushın Íǵıpkeldi qoydı.

Áne, sonıń menen ózektiń suwı aǵa berdi, bala da óse berdi hám ol erjetip bir sın-sımbatlı jigit bolıp shıqtı. Bir saparı jáne sol toǵayda ań awlap júrgen korol jáne bir ózi sol balıqshınıń shatpasınıń ústinen shıǵıp qaldı. Korol shóllegen edi, sonlıqtan ol balıqshınıń úyinen suw iship ótiwge qayırıldı. Íǵıpkeldi oǵan sháńgil menen suw ákelip bergende, onıń júzine kózi túsip, korol bir nárse yadına túskendey bolıp tańlanıp qaldı.

–Jigit bolǵan balań bar eken, – dedi korol balıqshıǵa. – Bul ózińniń balań ba?

–Bunnan jigirma jıl burın bul bala suwda ıǵıp keldi. Bizler onı asırap aldıq. Sonnan beri ol meniń balam, – dedi balıqshı.

Sonda koroldiń júzi aq qaǵazday aǵarıp, kóziniń aldı tınıp ketti: ol bayaǵı ózi suwǵa batırıp óltiriwge buyrıq bergen balanıń aman qalǵanın hám usı jigit ekenin túsindi. Biraq, ol ózin usladı. Korol attan túsip, «men bir tapsırma menen sarayıma adam jiberiwim kerek, qasımdaǵı joldaslarım da izde qalıp qoyıp edi, usı seniń balańdı sarayǵa jumsap alsam bola ma?» dep soradı.

– Álbette, – dedi balıqshı, – meniń balam ullı mártebeli koroldiń hárqanday hámirin bejeredi.

26

Korol qorjınınıń gúrjisin jazdırıp, qálem -qaǵazın alıp, mınaday mazmundaǵı xat jazdı: «Usı xattı alıp barǵan jigittiń tez basın alıwdı buyıraman – bul meniń pitispes dushpanım. Men baraman degenshe, usı buyrıq orınlansın. Bul meniń hámirim!» – dep xattı óziniń patshalıq móri menen mórlepti.

Íǵıpkeldi xattı alıp jolǵa tústi. Qalıń toǵaydıń ishinde ol adasıp ketti hám kún kesh bolǵanda aldınan bir kempir shıqtı.

–Íǵıpkeldi, qayda jol aldıń? – dep soradı kempir onnan.

–Koroldiń sarayına xat alıp baratır edim, joldan adasıp kettim. Áje, maǵan joldı kórsetip jiberiń, – dedi jigit.

–Búgin sen sarayǵa jetip bara almaysań, – dedi kempir. – Gewgim túsip ketti. Búgin meniń úyimde qonıp ket. Men saǵan jat emespen, kindikshesheńmen, – dedi.

Jigit kelisim berdi. Olar ekewi azıraq júrip edi, aldılarınan biyik eńseli, sawlatlı jay shıqtı. Bul kempirdiń úyi edi. Túnde jigit uyqılap atırǵan waqıtta kempir onıń qaltasınan koroldiń jazǵan xatın alıp, onıń ornına basqa xattı koroldiń móri menen mórlep salıp qoydı. Bul xatta bılay dep jazılǵan edi: «Usı xattı alıp barǵan jigitti dárhal qızımızǵa úylendir –bul meniń quday jazǵan kúyewbalam. Men barǵansha usı hámirim orınlansın».

Sonıń menen jigit erteńine azanda jolǵa túsip, sarayǵa usı xattı alıp bardı. Koroleva bul xattı oqıp kórip, koroldiń móri haqıyqıylıǵına taqıyıq isenip, tezlik penen sol kúni túste jigit penen princessanıń shirkewde nekesi qıyılıp, olar shımıldırıqa kirgizildi. Kúyew menen kelinshek bir-birine oǵada unap qaldı.

Aradan birneshe kúnler ótkennen soń korol shikardan qaytıp keldi. Ol ózi joqta bul jerde bolǵan waqıyanı esitip qattı ǵázeplendi. Biraq koroleva oǵan jigit alıp kelgen xattı kórsetti – xat óziniń qolı menen jazılǵan hám óziniń móri basılǵan edi.

Sonnan korol endi kúyew balasın shaqırıp, jolda ne hádiyse bolǵanın soray basladı. Íǵıpkeldi toǵayda kiyatırıp joldan adasıp ketkenin, aldınan bir kempir shıqqanın, kempir onı sol toǵaydıń ishindegi úyine alıp barǵanın hám oǵan kindiksheshesi ekenin aytqanın, sol aqsham sol úyde qonıp shıqqanın ayttı. Korol ol kempirdiń túri-túsin soradı. Jigit kempirdi

27

súwretlep berdi. Korol jigittiń sózlerinen onıń bayaǵı jigirma jıl burın qızınıń kómirshiniń balasına hayal bolatuǵının boljaǵan sıyqırshı ekenin túsindi. Sonnan korol oylanıp-oylanıp bılay dedi:

– Táǵdirde jazılǵanı solay bolsa, men onı ózgerte almaspan. Biraq sen esheyinnen-esheyin meniń qızımdı ala almaysań. Sen meniń kúyewbalam bolıwıń ushın maǵan Danıshpan-ǵarrınıń úsh altın shashın alıp keleseń, – dedi.

Korol usı jol menen ózi qálemegen kúyewbalasınan qutılaman, dep oyladı.

Íǵıpkeldi kelinshegi menen xoshlasıp, saraydan shıǵıp ketti. Qayda bararın ózi de bilmeydi. Kóp jollardı, tawlardı, toǵaylardı, dalalardı basıp ótti hám aqırında Kókteńizge shıqtı. Jaǵada jolawshılardı Kókteńizdiń arjaǵındaǵı ellerge ótkerip turǵan ushan keme bar edi.

–Quda quwat bersin, ǵarrı darǵa, – dedi jigit.

–Quda tilewińdi bersin, jas jolawshı, – dedi darǵa. – Qayda baratırsań?

–Danıshpan-ǵarrınıń úsh tal altın shashın alıwǵa baratırman, – dedi

jigit.

–Meniń kútkenim sendey jolawshı edi. Men jigirma jıldan beri usı jerde adamlardı kemede teńizden ótkeremen, heshkim meni almastırıwǵa kelmeydi. Eger sen Danıshpan-ǵarrıdan qashan meniń bul jumıstan qutılatuǵınımdı sorap kelseń, men seni teńizden esheyin ótkeremen, – dedi darǵa ǵarrı.

Jigit wáde berdi hám kemeshi onı teńizden ótkerip saldı.

Bunnan soń jigit úlken sháhárge keldi. Sháhár matam qushaǵında edi. Sháhár dárwaasınıń aldında oǵan hasaǵa súyenip, ayaǵın zorǵa kóterip basıp kiyatırǵan ólesi ǵarrı ushırastı.

–Quda quwat bersin, jasıullı, – dedi jigit.

–Táńir jarılqasın, jas jigit, qayda baratırsań?

–Danıshpan-ǵarrınıń úsh tal altın shashın alıwǵa baratırman.

28

– Bizler bul sháhárde sendey elshini kútip otırǵan edik. Men házir seni korolimizdiń aldına alıp baraman, – dedi ǵarrı.

Ǵarrı jigitti koroldiń dárgayına alıp keldi.

Korol ayttı:

– Men seni Danıshpan-ǵarrınıń aldına elshi bolıp baratır, dep esittim. Bizlerdiń jasartıwshı miywe beretuǵın alma aǵashımız bar edi. Hátte bir ayaǵı jerde, bir ayaǵı górde turǵan ólesi ǵarrı onıń jasartıwshı almasın jese, birden bayaǵı jigit qáddine qaytadı. Mine, jigirma jıl boldı, usı alma aǵashı miywelemey qoydı. Eger sen Danıshpan-ǵarrıdan usı hádiysenin sebebin sorap bilseń, men saǵan kóp mal-dúnya beremen.

Jigit wáde berdi hám jolın dawam etip kete berdi.

Bunnan soń ol jáne úlken sháhárge keldi. Bul sháhárdiń jartısı saw edi, jartısı buzılǵan edi. Sháhárdiń qasında bir jigit qaytıs bolǵan ákesin jerlep atır edi.

–Quda razı bolsın, matamdaǵı jigit.

–Táńir jarılqasın. Qayda baratırsań, jolawshı jigit?

–Danıshpan-ǵarrınıń úsh tal altın shashın sorawǵa baratırman.

–Haw, biziń korol tap sendey elshini kútip otır, men seni onıń dárgayına alıp baraman, – dedi ákesin jerlep bolǵan jigit.

Sonnan ol Íǵıpkeldini koroldiń dárgayına alıp keldi.

– Sen Danıshpan-ǵarrıǵa elshi bolıp bartırǵan ekenseń, – dedi korol. –Bizlerdiń mınaday bir dártimiz bar. Bizlerdiń tirilik suwı aǵatuǵın bulaǵımız bar edi. Eger awırıwdan óleyin dep atırǵan adamǵa sol bulaqtıń suwın ishkizseń, ol táwir bolıp ketedi, al óli denege sol suwdı sepseń, oǵan qaytadan jan enip ketedi. Mine, jigirma jıldan beri sol bulaqtan suw shıqpay qaldı. Eger sen Danıshpan-ǵarrıdan biziń apatımızǵa qanday járdem barın sorasań, men saǵan kóp mal-dúnya beremen, – dedi.

Íǵıpkeldi bul sháhárden de shıǵıp jolın dawam etti.

Bunnan soń onıń jolı qaraǵaylı toǵaydıń ishinen ótti. Toǵay tawsılıp, aldınan keń jasıl shalǵınlı dalalıq shıqtı. Bul jasıl dalanıń ortasında bir qorǵan minarları kúnge shaǵılısıp sawlap tógip tur edi.

29

Bul Danıshpan-ǵarrınıń qorǵanı edi. Íǵıpkeldi qorǵanǵa kirip bardı, aldınan heshkim ushıraspadı. Tórdegi bólmede bir kempir urshıq iyirip otır edi.

– Xosh keldiń, Íǵıpkeldi, – dedi kempir.

Bul bayaǵı onı toǵayda adasıp qalǵanında úyinde qondırǵan kindiksheshesi edi.

–Nege bul jerge keldiń, ulım? – dep soradı kempir.

–Korol maǵan esheyinnen-esheyin qızın beerjaq emes, ol meni

Danıshpan-ǵarrınıń úsh tal altın shashın alıp keliwge jumsadı.

–Danıshpan-ǵarrı – ol meniń ulım – jaqtı quyash. Ol azanda – náreste, túste – jigit, keshte – ǵarrı. Men saǵan onıń altın basınan úsh tal shashın alıp beremen, sebebi men seniń kindikshesheńmen, aqırı. Biraq, ulım, sen bul turısıńda bul jerde otırsań bolmaydı. Meniń ulım biymálel jan, biraq ol keshte ash bolıp kelgeninde seni uslap alıp, quwırıp jep qoyıwı múmkin. Mine, mınaw bos kersen, men onı ústińe tóńkerip qoyaman.

Íǵıpkeldi kindiksheshesinen jolda oǵan aytılǵan úsh másele tuwralı sorap beriwin ótinish etti.

– Sorayman, – dedi kempir. – Al sen onıń aytqanların tıńla hám yadıńda saqla.

Birden dalada qattı samal esip, saraydıń batıs tárepindegi aynasınan ishke Quyash kirip keldi – ol altın baslı ǵarrı edi.

– Adamnıń iyisin sezip turman, – dep baqırdı ol. – Apa, saǵan kim

keldi?

– Sen kórmegen kim bolıwı múmkin, balam-aw?! – dedi kempir. – Sen kúni menen jerdiń ústinde júrip, adamlardıń iyisi ústińe sińip qalǵan ǵoy, sonnan keyin úyden de adamnıń iyisi shıqqanday bolıp sezilip atırǵan bolsa kerek, – dedi kempir.

Ǵarrı buǵan heshteńe aytpay, keshki awqatına otırdı. Quyash awqatın jep bolıp, altın basın anasınıń dizesine qoyıp, uyqılap qaldı. Kempir onıń shınt uyqıǵa ketkenin kórip, bir tal shashın ayırıp julıp alıp, jerge tasladı.

Altın shash jerge túskende tarday zıńıldap ketti.

30