Kishkene Shahzada

ANTUAN DE SENT-EKZYUPERI

KISHKENE SHAHZADA

Povest

NÓKIS

2021

Leon Vertke

Men bul kitabımdı úlken adamǵa baǵıshlaǵanım ushın balalardan keshirim sorayman. Bunda ózimdi bılay aqlayman: usı úlken adam–meniń eń jaqın dostım. Jáne-taǵı: ol dúnyadaǵı barlıq nárselerdi, sonıń ishinde, balalar kitapların da jaqsı túsinedi. Aqır-ayaǵında, ol Franciyada jasaydı, al házir ol jerde ashlıq hám suwıq. Sonlıqtan, onı jubatıwım kerek. Eger bul da meni aqlamasa, onda men bul kitabımdı–búgingi meniń eresek dostım bir waqıtları bala bolǵan–sol balaǵa baǵıshlayman. Aqırı, barlıq eresek adamlar bir waqıtları bala bolǵan, tek olardıń azı ǵana bul tuwralı esleydi. Solay etip, men baǵıshlawımdı dúzetemen:

kishkentay waqtındaǵı

Leon Vertke.

3

I

Altı jasta edim, «Haqıyqıy waqıyalar» degen adam izi túspegen toǵaylar tuwralı kitaptı oqıp otırıp, bir ájayıp súwretti kórip qaldım. Súwrette úlken bir jılan jabayı haywandı jutıp atır edi. Ol súwret mınaday etip salınǵan edi:

Kitapta úlken jılan ózi jeytuǵın haywandı shaynamay, jalmap jutadı, bunnan soń qozǵala almay qaladı hám yarım jıl dawamına jegen ańın asqazanında sińirip jatadı, dep jazılǵan edi.

4

Men uzaq waqıt toǵaydaǵı qızıq waqıyalarǵa tolı ómirdi kóz aldıma keltirip otırdım hám túr qálem menen ózimniń birinshi súwretimdi saldım. Bul meniń №1 súwretim edi.

Meniń salǵan súwretim mınaw:

Men salǵan súwretimdi úlkenlerge kórsetip,

«qorqasızlar ma», dep soradım.

– Qalpaqtıń nesinen qorqamız,–dep tańlanıstı olar.

Biraq bul qalpaq emes edi. Men pildi jutıp qoy-

ǵan úlken jılannıń súwretin salǵan edim. Bunnan soń men úlkenlerge túsinikli bolıwı ushın úlken jılandı ishki tárepinen saldım. Aqırı, úlkenlerge barlıq nárseni túsindiriw kerek ǵoy. Mine, meniń

№ 2 súwretim.

5

Úlkenler maǵan jılanlardı sırtqı tárepinen de, ishki tárepinen de salıwdı qoyıp, geografiya, tariyx, arifmetika hám taza jazıw sabaqları menen kóbirek qızıqsınıwımdı másláhát etti. Solay etip, men altı jasımda ullı súwretshi bolıw arzıwım menen xoshlastım. №1 hám №2 súwretlerimdi heshkim túsinbegennen soń, men ózime isenimimdi joytım. Úlkenler ózleri hesh nárseni túsine almaydı, al, olarǵa bárqulla barlıq nárseni túsindirip hám maǵızın shaǵıp beriw balalardıń janına tiyip ketedi.

Solay etip, maǵan basqa kásipti tańlawǵa tuwra keldi hám ushıwshılıq oqıwın oqıp aldım. Dúnyanıń derlik barlıq elleriniń ústinen samolyotta ushıp shıqtım. Usı waqıtta geografiyanı úyrengenim payda berdi. Men samolyottan bir qaraǵanda Qıtaydı Arizona shtatınan ayıra alar edim. Eger túnde baǵdardan aljassań, geografiyanı biletuǵınıń qol keledi.

Men ómirim dawamında hár qıylı saldamanlı adamlardı ushırattım. Men úlkenlerdiń arasında uzaq jasadım. Men olardı júdá jaqınnan kórdim. Biraq, olardı jaqsı bilgen sayın, shının aytayın, meniń olar tuwralı pikirim jaqsılanbadı.

Men basqalarǵa salıstırǵanda aqıllıraq hám ziyregirek bolıp kóringen úlken adamdı ushıratqan waqtımda, men oǵan №1 súwretti kórseter edim–

6

men bul súwretti bárqulla janımda alıp júrdim.

Men usılay ol adamnıń túsiniginiń dárejesin bilgim keler edi. Biraq olardıń barlıǵı maǵan «bul qalpaq» dep juwap berer edi. Sonnan keyin men olar menen úlken jılanlar, toǵaylar hám juldızlar tuwralı sóylesiwdi qálemey qaldım. Men olardıń túsiniklerine beyimlestim. Olar menen bridj hám golf oyınları, siyasat hám galstuklar tuwralı sóylesiwge óttim. Al, olar bolsa, mendey aqıl-parasat- lı adam menen tanısqanına mázi-mayram bolıp qalar edi.

II

Usılayınsha men jekkelikte jasadım. Kewlimdi ashıp sóylesetuǵın adamım joq edi. Bir saparı, bunnan altı jıl burın Saxarada qonıwǵa tuwra keldi. Samolyotımnıń motorınıń bir jeri buzıl-

ǵan edi. Samolyotta bir ózim ushıp kiyatır edim–jolawshılar da joq, mexanik te joq. Sonlıqtan, samolyottı ózim ońlawǵa urınıp kóriwim kerek edi–álbette, bul ańsat is emes. Motordı ońlay almasam súyegim dúzde qaları kórinip turǵan haqıyqat edi. Tek bir háptege ǵana jeterlik suwım bar edi.

Solay etip, birinshi kúni keshte men shólistanda qumnıń ústinde uyqılap qaldım. Átirapımda mıń shaqırım aralıqta el joq edi. Hátte, okeanda

7

kemesi qıyraǵan, kemeniń qıyraǵan aǵashlarınan sal dúzetip, qayaqqa baratırǵanın bilmey júzip baratırǵan adam da tap mendey jalǵızlıqqa túspes edi.

Al, endi, meniń tańlanıwımdı kóz aldıńızǵa keltiriń: tańda meni birewdiń jińishke dawısı oyattı. Ol maǵan:

–Iltimas... maǵan qozınıń súwretin soǵıp ber,– dedi.

–Ne?

–Qozınıń súwretin soǵıp ber...

Men tap ústimde gúldirmama gúldirlegendey shapshıp turdım. Kózlerimdi uwqaladım. Jánjaǵıma názer saldım. Qarasam, aldımda ózge túsli bir kishkene bala meni saldamlılıq penen baqlap turıptı.

Men sońınan onıń eń jaqsı portretin saldım.

Aytıwım kerek, ol meniń salǵan súwretimdegiden shıraylıraq edi. Biraq bul meniń ayıbım emes. Sebebi, men altı jasımda súwretshi bolaman, degenimde, úlkenler maǵan sennen súwretshi shıqpaydı, dep ushqınımdı sóndirip tasladı, nátiyjede, men úlken jılanlardı sırtınan hám ishinen salıwdan basqa hesh nárseni úyrene almadım.

Solay etip, men kóz aldımda payda bolǵan bul qubılısqa serlep qaray basladım. Sonı umıtpańlar,

8

men bul gezde adam jasaytuǵın jerlerden mıń shaqırım alısta edim. Al, bul bala adasıp qalǵanǵa yaki sharshaǵanǵa, qorqqanǵa ya bolmasa ashtan hám shólden qıynalıp turǵanǵa uqsamas edi. Onıń túrine qarap, onı tiri jan jasamaytuǵın, adam iyisi joq shólistanda adasıp qalǵan bala, dep aytıwǵa

9

bolmas edi. Aqırında, awzımda tilim bar ekeni yadıma túsip, onnan:

– Sen... sen bul jerde ne qılıp júrseń?–dep soradım.

Bala áste hám saldamanlı dawıs penen:

– Iltimas... qozı soǵıp beriń...–dedi.

Bul sonday sırlı hám aqılǵa uǵras kelmeytuǵın halat edi, men qarsılıq ete almadım. Shólistannıń qaq ortasında, ómir menen ólimniń shegarasında turǵan halatımda, bul qanshelli ájeptáwir bolmasın, men báribir qaltamnan bir japıraq qaǵaz hám avtoruchkamdı shıǵardım. Biraq, usı jerde bir waqları súwret salıp úyreniwdiń ornına geografiya, tariyx, arifmetika, taza jazıw sabaqların úyrengenim yadıma túsip, (hátte, derlik ashıwlanıńqırap), súwret salıp bilmeytuǵınımdı ayttım.

Ol maǵan:

– Báribir. Qozı sal, – dedi.

Men ómirimde qoylardıń súwretin salmaǵan edim, sonlıqtan men onıń ushın ózim salıp biletuǵın eki súwrettiń birewin sızdım – bul úlken jılannıń sırtqı kórinisi edi. Biraq bala:

– Yaq, yaq! Maǵan pildi jutqan úlken jılannıń súwretiniń keregi joq! Úlken jılan dım qáwipli, al, pil bolsa, júdá úlken haywan. Meniń úyimde barlıq nárseler kishkene, maǵan qozı kerek.

10