Qiriq qiz dastani

Uslap bekkem qolına,

Qaramay ońlı-solına,

Tayın boldı enaǵar,

Quw tazıńnıń qasına, Hesh nárseden xabarsız, Jatqan eken shalqasına, Keltirip sonday qolayǵa, Sıyınıp qádir qudayǵa, Qorqıp qarap turmadı, Moynın sirá burmadı, Hesh bir gúman qılmadı, Barlap alıp eki jaqtı, Jayǵan kerip qushaqtı, Som júrektiń bawı dep, Ǵapıl jatqan tazıńa, Esenbektey batırıń, Kerilip urdı pıshaqtı. Ájelge hesh bir shara joq. Oylasań taz júdá sastı, Írǵıp turdı ornınan, Esenbektiń qolınan, Julıp aldı pıshaqtı. Tapjılmastan bir tarttı, Eki qolın keń uslap, Janáwli menen qolınan, Julıp aldı pıshaqtı, Janáwli menen tazıńız, Kórip urdı pıshaqtı, Jatqızıp barlıq eldi,

Qızıl qanlar sel-seldi, Qorqınısh shamasın bildi, Urı kóti quwıstı,

Esenbekke zor keldi,

Sawda tústi basına,

191

Keldi adam qasına,

Qushaqlap turǵan batırı,

Tarpa bastı astına,

Janáwli menen enaǵar,

Kerilip tepti basına,

Esenbek aqıldan sastı,

Esenbektiń qolınan,

Julıp aldı pıshaqtı,

Eki kózi alarıp,

Esenbektiń alqımına,

Kerilip tazıń bir tarttı,

Sarqırap qızıl qan aqtı,

Hálsiredi tazıńız,

Aqılınan adastı, Qızıl júzin qubarttı, Sol waqıtta tazıń, Ólerin endi ańladı,

Basın shayqap Esenbek, Ekki kózin alarttı, Awzı-basın qobarttı, Dármanı ketip dizinen.

Biyley almay gewdesin,

Uzınına qulaptı, Ájel hiyle taptırmas, Báleni aydap appardı, Ǵapıllıqta biyshara,

Ayta almay qaldı ǵappardı Buwrabay bayıńa,

Bere almadı xabardı,

Eter isin ete almay, Maqsetine jete almay,

Kóre almay teńles-qatardı, Árman menen biyshara,

192

Tarttı uzaqqa sapardı.

Neshshe jıllar juwırıp jorttı

Xalayıq onı xor tuttı,

Pitkere almay maqsetin,

Tuxım shashıp biyshara, Qaldıra almay zúriyattı, Gúlayım dep zar jılap, Jábiri japaları arttı. Ǵapıllıqta biyshara, Dushpan túsip araǵa, Ármanı sherin molayttı,

Eter isin ete almay, Maqsetine jete almay,

Árman menen biyshara, Aqıretke jol tarttı,

Etken isler boldı tayız,

Ketti zamanası tayıp,

Sózge ılayıq táripin jayıp

Kete bersin tazıńız,

Esenbekten sóz baslayıq.

SHalabaydıń Esenbek,

Haqqınan aman shıǵıptı.

Jan aybat penen,

Zorǵa-zorǵa jıǵıptı.

Tar jerge basın tıǵıptı,

Tırp etkizbey enaǵar, Ókpege pıshaq suǵıptı,

Jan aybat penen enaǵar, Alqımınan buwıptı. Ókpesin júdá sıǵıptı. Kúshine shıdam bere almay, Esenbektiń kózleri, Parta-parta shıǵıptı.

Ashıq bolıp zar jılap,

193

Gúlayımǵa etip talap,

Sulıwdıń jolında shaǵlap,

Gúlayım júzin kórsetip, Mákkarlik penen baylap, Baslarına jetipti, Qanına batıp qarqırap, Pıshaq penen kegirdek, Salma japtay sarqırap, Gúlayımdı alaman dep, Óz ózin ájelge baylap, Tek shıqpaǵan janı bar, Ólimge júdá tayarlap,

Kún shıǵardıń aldında, Esenbek te boldı sap. Ólimde joq hesh bir yalǵan,

YA shopan bol, ya patsha bol, Ájel qurıǵın salǵan, Áwel baslap sum ájel, Abıl, Qabıldı alǵan,

Sum ájeldiń dástinen, Kimlerdiń gúli solmaǵan. Neshshe jıllar jer sholıp, Reyimi bolmaǵan,

Oylap kóriń yaranlar,

Bar ma sum ájelden qalǵan, Ármanda aqtı qızıl qan, Ǵapıllıqta shıqtı jan,

Eter isin ete almay,

Maqsetine jete almay,

Gúlayımday sulıwǵa,

Irzashılıq bere almay,

Quw tazshanıń keyninen,

Ol da ketti dúnyadan,

Bulardıń bunday bolǵanın,

Sezbey qalǵan bir adam,

194

Kúlkige júdá batıptı,

Maydandaǵı kóp ladan.

Buwrabayday bayıńız,

Jatır edi uyqıda,

Tazsha shıǵıp yadınan, Áyne namaz waǵında, Basın qosıp qatınlar, Xabar aldı tazshadan. Bolǵan isti ańladı, Zárre janı qalmadı, YAdınan alıp sayaǵın, Súyep qoyıp tal tayaǵın,

Tań namazdan keyinirek, Jatır edi bay baba, Kóterip kókke ayaǵın,

Barlap oyaq-buyaǵın, Sózge túrip qulaǵın, Juwırıp keldi qasına, Bayan etti bayıńa,

Tazdıń awhal bayanın,

Esenbektiń kelgenin,

Kórgeni hám bilgenin,

Eki birdey batırdıń, Qushaqlasıp ólgenin. Esitip onı bayıńız, Jaman sózge jan sekirer, Dármanı ketip jonına, Ishqınıp janı qonınan, Qanı qashıp óńinen,

Ne ekenin bile almay,

Irǵıp turdı ornınan. Jalın qaplap denesin, Qan atıldı murnınan, Ólim degen sawdanı,

195

Kórmegen hesh bir burınnan,

Qanı qashıp qaltırap, Kiyimin kiymey albırap, Juwırdı esikke qarap, Zordan keldi ózine, Qanı boyına tarap. Qıyamet bazarın qurdı, Ańlamadı esik-tórdi, Pıshaǵın qınnan suwırdı, Jalań ayaq, jalań bas, Ardanlap juwırdı,

Jer tanabın quwırdı, Jıǵılıp talay uraǵa,

Hár jerde soǵıp, qoraǵa, Adam tappay sorawǵa, Jolıǵıp jasırın jawǵa, Tústi basına jánjel ǵawǵa. Zorǵa jetti bayıńız, Tazsha jatqan ordaǵa, Albıradı, adadı, Jan-jaǵına qaradı.

Qızıl qanlar aǵıptı, Basına sawda salıptı,

Birin biri ayamay,

Awlaqta batırlar, Qarqıratıp shalıptı, Buwrabayıń óligin, Zordan-zorǵa tanıptı. Oylap tursa bayıńız, Úlken jalaǵa qalıptı, Kórip onı bayıńız, Zárre janı qalmadı, Ne bolǵanın bilmedi, Kózi jerdi kórmedi,

Ne qıların bile almay,

196

Jarılıp tek te ólmedi, Qorıqqanınan biyshara, Ózin ózi irke almay,

Gá qorqıp, gá taladı, Eki óliniń basında, Bayıń way-way saladı. Bul shawqımdı esitip, El-elat jám boladı,

Esi barlar jám bolıp, Ǵawlap úyge toladı, Buwrabaydıń basına, Aqırzaman boladı, Ne qıların bile almay, Ishi dártke toladı.

Óleyin dese ele almay, Jipsiz bolıp baylanadı. Órden ıqqa juwırıp, Júdá mini aynaladı, Aynalayın SHalabay taz,

Baǵıń solay boldı ma dep, Aza tutıp qıynaladı. Áyne tústiń aldında, Kátqudalar jıynaladı. Gúnası menen sawabın, Bilgenlerden soradı. Xalayıq basın quradı, Birin biri óltirgeni, Xalıqqa mashqul boladı.

Buwrabayday biyshara,

Hawlıqqanın qoyadı. Hesh kimniń shataǵı joǵı, Bárshege ayan boladı. Tumlı-tustan násiyatlap, Baydıń kewilin sholadı.

197

Kewilin alıp ádiwlep,

Xalayıqlar jubatadı.

Xalıqtıń sózin esitip,

Ushıp-ushıp quwanadı

Kóp jabırlap turǵan soń, Kewil dárti uwlanadı. Gúnası joǵın bilip, Hawlıqqanın qoyadı, Buwrabayıń quwanıp, SHalabay tazdıń jolına,

On bes qara soyadı. Ǵarrı-qartań toplanıp, Ekisin teńnen kóterip, Ortaǵa ákep qoyadı.

Aq jawıp, arıw kepinlep, Sorpasıpa toyadı. Qorasannıń tawında, Górin tastan oyadı, Áyne pesin waǵında, Ekewin teńnen kóterip, Qábirine qoyadı.

Ayat qoymay haqqına, Tiye bersin aytadı. Jayǵastırıp paqırlardı, Xalayıqlar tarqadı. Neshshe jıllar Gúlayımnıń, Júreklerin jaradı,

Hiylelik penen Gúlayım, Zordan azat boladı. Gúlayımday qızına, Buwrabayday bayıńız, Aldına shaqırıp aladı, Burınǵı kúyden qaytadı, Qızına qarap zar jılap,

198

Bayın alǵıs aytadı.

Hesh nársege qosılmay, Atınıń basın tartadı, Basıńa saldım uwayım, Kóterdim nazıńdı udayım, Endi sennen ırzaman, Aldıń ashılsın Gúlayım. Tiygen joq saǵan náletim, Sıylap sózimdi yad etken, Qızım saǵan ırzaman, Jolıń bolsın perzentim. Qarańǵıda qaraǵım, Qarmar qolım shıraǵım,

Kóndiń túrli bálege Irzaman saǵan zúriyadım. Aynalayın andızım, Aspanda gáwhar juldızım, Endi saǵan ırzaman,

Jolıń bolsın jalǵızım. Sarqırap aqqay bulaǵıń, Sarsıldı sózden qulaǵım, Kóndiń túrli bálege, Qolıńdı kóter qaraǵım. Basıńnan ótti zimistan, Bolmaǵaysań sergizdan, Kóndiń túrli bálege Perzentim saǵan ırzaman.

Pesheneńde bardı xat,

Bolmaǵaysań biymurat,

Qayda barsań onda bar,

Qızım saǵan ruxsat.

Dabılıń jetsin qıyaǵa,

199

Bolsın mártebeń ziyada,

SHıraǵım jolıń bolsın dep,

Buwrabayday atası,

Qızına berdi pátiya.

Qırıq qızdıń tórtinshi babı,

Sonıń menen bolıptı ada.

Qızıq nárse tutsań yada,

Ótken sonday neshshe sada,

Dástannıń tórtinshi babı, Boldı sonıń menen ada.

Segizinshi bólim

Arasın sózdiń ashayıq,

O manǵa topıraq shashayıq,

Tamam boldı shuǵıllar,

Gúlayımnan baslayıq.

SHuǵıllardıń júzi soldı,

Tamam boldı, bári óldi,

Qabıl bolıp haq tilekler,

Barlıq dushpan opat boldı.

Atı sharshadı, harıdı,

Oylap kóriń yaranlar,

Irasqa nátiyje bardı,

Qabıl boldı tilegi,

Dushpanǵa bále darıdı,

Hiylesinen utıldı,

Saǵaǵınan tutıldı,

200