Qiriq qiz dastani

Esenbek aqılıń bolsa aytshı bilseń,

Iqtıyardı bereyin sen ne deseń,

Tazshanı jer soqtırsa bolar edi,

Sorlı atam ayaǵıma saldı kisen.

Jigit:

Bul iske qayıl bolma awır oylan,

Atam diyip jamanatqa boldıń sen dań,

Aytqanım súygenińe qolıńdı ber,

Otqa tiri salıptı zalım atań.

Gúlayım:

Dos bolmas kewil ashıp qatar-qurdas,

Shını dos qolay kelse aldap urmas,

Xalayıqqa bildirmey hámel tapsań,

SHın súyip seniń menen boldım joldas.

Jigit:

Atańız ayıra almay nırıq-bahası,

Suǵanaq iyt jalaǵan esiz lashın,

Atańnıń aytqanına kewil qoyma,

Sol tazdı bay qılǵannan ólgen jaqsı.

Gúlayım:

Esenbek atıńdı sen ayamay shap,

Nekesin ishpey turıp ábreyim jap,

Ataǵa kónbeslikke ilaj bar ma,

Tazshadan qutılıwǵa bir hámel tap.

181

Jigit:

Janım ashıp qarmalap kelip turman,

Jolıńdı talan ettim janım qurban,

SHıntıń men sen maǵan kewil berseń,

Jawıńdı qorǵamaǵa jup zorman.

Gúlayım:

Ármansız bul dúnyada arıw qushqan Qıyında payda tiyer shını dostan,

Júrek etip qasıma kele almadıń,

Súygen dosım sen ediń áwel bastan.

Jigit:

SHuwǵıl sózge nanǵanda sorı qaynap,

Aldanıp o dúnyanıń ǵamın oylap,

Jaǵalasıp jibermey óz erkine,

Seni otqa taslaǵan baǵıń baylap.

Gúlayım:

Aytqanıńa kóneyin aldım jazba,

Ayqassań jıǵatuǵın kúshiń az ba,

Er diyip etegińe asılayın,

Ólgendey hiyle tapsań usı tazǵa.

Jigit:

Almay ma erteń—bir kún neke qıyıp,

Hazar tawıp ólerseń ishiń kúyip,

Oǵan qayıl bolǵannan ólgen jaqsı,

182

Júrgenshe tazdıń qotır basın súyip.

Gúlayım:

Bildirmey hesh adamǵa ǵayrat salsań,

Taǵdirdiń jazǵan isin qabıl alsań,

Sıyınıp shıntım menen pir bilemen,

Sezdirmey usı tazdıń janın alsań.

Jigit:

Ármanım joq uslasam seniń qolıń,

Qayır belǵay maqsetli júrgen jolıń,

Gúlayımǵa qosılıp dáwran súrsem,

Irzaman arǵı túbi bolsa ólim.

Alqıssa sonda sózdi aytıp, Jasırın pikirlerin ańladı. Kewline salıp alǵula, Aynımasqa aytısıp olla, Júzin kórip bir biriniń, Qudayına boldı ırza. Árman menen keshikpey, Nurın shashıp attı tań da,

Bir birine sırtınan quwanısıp, Kewilleri shaǵlasıp,

Ullı sáske waǵında, Esenbektiń sózlerin, Anıqlap sulıw tıńladı, Aytqan sózin esitti, Aqılı hayran boldı, Salmaǵına sóziniń,

SHay ishkendey quwanadı. Kewlin burıp bir jaqqa, Táwekel bir is basladı,

183

Bir qudayǵa sıyınıp,

Belin bekkem bayladı,

Esenbektiń aytqanın,

Durıs diyip oyladı,

Sóz aytıwǵa tereńnen,

Ózin sózge sayladı, Ashılǵan gúldey solayın, Ármansız tasıp tolayın, Ayırıwǵa tazshadan,

Taba ketkeymen qolayın, Jaqsı sóz aytıp terbetip, SHın miyriban bolayın, Eki ǵarǵa urıssa, Oqshıǵa oń túsedi, Qırıla ketkey tolayım, Násiyat aytıp terbetip, SHın kewilin sholayın,

Maydanǵa shıǵıp en jayıp, Xalayıqqa kóz bolıp, Esenbektey batırdıń, Qasıńa jaqın barayın,

Xoshemetlep terbetip,

Bar ǵayratımdı salayın, Zárre baǵısh degen bar, Ashıla ketkey talayım, Ǵayratı menen jedelin, Túrin kórip ańlayın,

Onday-munday is bolsa Qanday eken kelbeti,

Túr-biynesin ańlayın, Men sóyletip qarayın,

Kelispese kelbeti,

Qáhárimdi salayın dep, Jedel qıldı Gúlayım,

Sol qıyaldı oyladı,

184

Sóz aytıwǵa tereńnen, Ózin sózge sayladı, Tal shıbıqtay tawlanıp, Tawıs kibi saylanıp,

Awzınan shıqqan demleri, Sarı altınday puwlanıp, Qalıń pitken qara shash, Moynına oralıp, Qáhárlenip quylanıp, Hár túrli qıyal oylanıp, Qarshıǵaday qıyallanıp, Júzleri gúlgúl janıp,

Kórgenlerdiń sırın tanıp, Maydanǵa shıqtı Gúlayım, Xalayıqtıń aqılın alıp, Alıp bir nesheniń ayın, Tutınıp hár túrli shayın, Islerdi keltirip qayın, Sáwle shashar júzleri, Júrdi shalqayıp Gúlayım. Súrme shalıp shashına, Ara berip qasına,

Sawda salıp Gúlayım, Bir nesheniń basına, Tolıqsıp sóyley beredi, Esenbektiń qasında,

Kewili dáryaday tasıp, Bir neshsheni susı basıp, Jigittiń bereketi qashtı, Aqılınan ayra túship, Kózin jumıp, gáhi ashtı, Gúlayımnıń susı bastı, Jeńil kep qızdıń qasına. Minajat qıp allasına,

185

Kópshiliktiń ishinde,

Sawda túsip basına,

Susına shıdap tura almay, Ózin-ózi irke almay, Kewilin alıp Gúlayım,

Sırın shashpay xalıqqa,

Esenbektey shayırǵa

Bılay dep sózin basladı:

Tasladıń jerge lashındı, Qabıl aldım kóz jasıńdı, Óz qolımnan qádirleymen, Altınǵa teńep basıńdı. Kóter qáddińdi ózińdi, Qabıl alayın sózińdi,

Múlgiy berme biyhush bolıp, Názer salıń, ash kózińdi, Qabıl alsań kóp dúnya-mal, Tókpe bizden namıs-ar, Kóter basıń, názeriń sal, Alma kewlińe qıylı qal. Tıńladım jazǵan xatıńdı, Bileyin haslı-zatıńdı,

Málim sırıń ozal bastan, Umıtpayman men atıńdı. SHıqpaysań sirá yadımnan, Suwlar ishkenmen qáddińnen, Kewilim súyip ozal bastan, Súygenmendi atıńnan. Zamanam meniń tar edi,

Neshsheler intizar edi.

Kelbetińnen súyenip,

Kewilim sende bar edi. Ozalda oyda is edi,

186

Sen desem birim bes edi,

Kózim kirse uyqıǵa,

Birge júremen túsimde. Sıpayı qızadı paraǵa, Soqpasın isin jaraǵa,

Jigit bolsań járdem kórset, Bizińdey baxtı qaraǵa. Teńimnen ketti dármanım, Ne bolar eken ármanım, Usı tazdan qutqarsańız, Senseń sáwgilli yarım. Alqıssa sonı aytadı, Otawǵa qaytıp kiredi,

Sol waqtında Esenbek, Kewili qaynap yoshadı,

Kewiline biyshara, YArǵa kewil qosadı,

Quwanıshı sıymay qoynına, Qanat baylap ushadı. Qaydan júrer eken dep, Tazdıń jolın tosadı, Gúlayım menen gáplesip, Qap tawınday kúsh aldı, Ǵárip kewili hallaslap,

Qas dushpannan ósh aldı, Kótermelep ózin-ózi, Qap tawınday pát aldı, Tazdıń izin qıdırıp, Qaradı zanǵar bet aldı, Hár qıyaldı oyladı, Batırǵa ózin sayladı, Qáddi boyı qaltırap, Awıldı tintip aralap,

Bir qansha jerdi jayladı.

187

Áni-mini degenshe,

Bir qansha toylar toyladı, Toy-tamasha tarqadı, Qas qaraydı kúnler battı, Kim qıdırıp, kimler jattı, Toy-toylaǵan kóp qonaq, Tumlı-tusqa tarqastı.

Qırıq qızdıń bári tum-tustan, Jeńgeleri qasında, Durjahanı basında,

Alıp toydan úles payın, Oylap túrli istiń jayın, Iship násheli kók shayın, YAd etip qádir qudayın, Baqlap istiń qolayın,

Esenbekke tilekles,

Boz ordanıń ishinde, Otırıptı Gúlayım. Sonıń baqlap islerdiń,

Yar bolǵay qádir qudayım, Baǵınıń gúli shaylanıp, Hár jaǵınan qolaylanıp, Esenbek shayır júripti, Sońında tazdıń jollanıp. SHalabaydı taba almay, Júr awıldı aynalıp, Onda-munda juwırıp júr. Hesh qolayın taba almay, Wádesine baylanıp, Quwıs-qoltıqtı tintip, Jáhángerdi jaylanıp, Kerek zatın tańladı, Gúlayımǵa sıyınıp, Mákkerligin jaqladı,

188

Jatqan jerin tazshanıń,

Esenbek shayır baqladı.

Sulıwlıǵı Gúlayımnıń,

Júrek baǵrın daǵladı. Táwekel etip ǵosh jigit, Belin bekkem bayladı. Batırǵa ózin sayladı,Eki júzli pıshaǵın,

Qonıshına saladı. Sorasańız yaranlar, Oylaǵan onıń maqsetin, Bir táwekel qılayın, Gúlayımday sulıwdıń, Jolında qurban bolayın, Qarsı turıp jawına,

Bar ǵayratım salayın, Tawıp alıp tazshanı, Qarqıratıp shalayın, Gúlayımday sulıwdı, Neke qıyıp alayın, Aq deneli arıwdıń, Súygen yarı bolayın.

Ashıq edim kóp jıldan, Jańa taptım qolayın. Jolıńa ózin arnadı, Áste basıp ańladı. Qulaǵın salıp tıńladı, SHalabayday tazıńız, Awlaǵın alıptı, Jan-jaqqa qulaq salıptı, Gúlayımnıń jolına, Janı qurban bolıptı, Úsh kún uday seligip, Uyqıdan júdá qalıptı,

189

Gúlayım dep ah urıp,

Janına segbir salıptı,

Aq saraydıń tórinde,

Awlaǵın alıptı,

Hasıldan tósek salıptı,

Úsh kún tamam seligip, Janına jaman batıptı,

Seyil qurǵan er jigit,

Bálent taslap kópshikti,

SHalqasına jatıptı,

Kúni menen at shawıp,

Qayǵısın ábden joyıttı,

Túrli-túrli jemisten, Meylinshe jep toyıptı. Jarıq qılıp jatqan jerin, Qasına dúr qoyıptı, Kewili ósip ladannıń, Uwayımdı qoyıptı, Ájel hiyle taptırmas, Hár iske qayıl bolıptı, Eplep basıp ayaǵın,

Barlap oyaq-buyaǵın, Bekkem uslap qolınan,

Kelte-keltek tayaǵın, Keltirip isti qolayǵa, Sıyınıp qádir qudayǵa, Ólemen degen oyda joq, Áyne tańnıń aldında, Esenbektey shayırıń, Jetip bardı sarayǵa. Sawda túsip basına, Bunı kórer adam joq, Eki júzli pıshaǵın,

190