Sóz qurılısı Joba:

1. Atlıqtıń jasalıwı.

2. Kelbetliktiń jasalıwı.

3. Feyildiń jasalıwı.

4. Ráwishlerdiń jasalıwı.

Tayanısh sózler: affiksaciya, sóz qosılıw, qospa sóz, atlıqtıń subyektiv baha beriwshi formaları, quramlı atlıqlar, jup atlıqlar, birikken atlıqlar, qısqarǵan qospa atlıqlar, leksika-semantikalıq usıl, substantivaciya, quramlı kelbetlikler, jup kelbetlikler, tákirar kelbetlikler, birikken kelbetlikler, kelbetlik dárejeleri, quramlı feyiller, quramlı ráwishler, jup ráwishler, tákirar ráwishler, birikken ráwishler.

Morfologiyalıq strukturası jaǵınan qaraqalpaq ádebiyatı klassikleriniń tilindegi sózler de qaraqalpaq tilindegi sózlerdiń strukturasına uqsas. Olar da agglyutinativlik sıpatqa iye, yaǵnıy jańa sózler yamasa jańa grammatikalıq formalar túbir yamasa tiykarǵa hár qıylı sóz jasawshı, forma jasawshı yamasa sóz ózgertiwshi morfemalardıń jalǵanıwı arqalı jasaladı.

Mısallar:

Keyin/gi/ler aqıl/ım/dı al/dı/lar (K. 1. 101)

Qasqaldaq/qa bir aǵarı may pit/se,

Ǵarq/ılda/s/ıp qon/ar kól/in tanı/mas (Á. 41)

Sóz quramındaǵı morfemalardıń jaylasıw tártibi de házirgi tildegidey: túbir – sóz jasawshı morfema – forma jasawshı morfema – sóz ózgertiwshi morfema (san, tartım, seplik, betlik affiksleri).

Qaraqalpaq tiline tájik-parsı tillerinen kirip túbirdiń aldına biykarlaw mánisinde qollanılatuǵın biy=, na=//ná= házirgi tilge qaraǵanda klassikler tilinde kóbirek qollanıladı. (ásirese, Ájiniyaz, Berdaq, Kúnxoja). Bul ,álbette, sol dáwirdegi jazba ádebiy tildiń tásirinen bolıwı múmkin. Mısallar:

Biyráhim Seyilxan degen elattan (Á. 37)

Kóp gená biyhisap dúnya-mal kerek (Á. 103)

Biyhaq jábir etip rishwá almaǵıl (Á. 135)

Biyorınsız shaqırǵan qoradaǵı qorazǵa (K. 1,80)

Jetim, haqın, nainsaplar, jep qoymań. (K. 1,124)

Sonday-aq jup sózlerdiń arasında tájik-parsı tillerinen kirgen baylanıstırıwshı dáneker ıw-iw klassikler tilinde ónimli qollanıladı. Mısallar:

Baǵlarımda bisyar almayıw-anar (Á. 34)

Turıldı kún bilán ayıw-yuldızı (Á. 36)

Altı san alashnı gezdim, tapmadım namıw-nıshan(Á. 82)

Xalıqtı sorap turǵan xanıw-patshanıń,

Shalqıǵanı ǵárip-qáser el menen. (K. 1, 93)

Bul element geyde jup sóz kimponentleriniń arasında emes, al onıń ekinshi komponentine jalǵanıp ta qollanıladı. Mısalı, salıstırıń:

Qoldawlı-múyteniw barlıq Qońıratta,

Qıtay, qıpshaq, kenegesiw mańǵıtta.

Klassikler tilindegi –ıw/-iw elementleri barlıq jup sózlerde ushırasa bermeydi, olar shayırlar tárepinen kóbinese qosıqtıń buwının saqlaw ushın, sonday-aq onıń jazba kórkemliligin kóteriw ushın qollanılıp, basqa jaǵdaylarda kórsetilgen element jup sózlerde ushıraspaydı:

Árman-sher shıǵadı ishten...

Hawalanǵan bálent-pásten (Á. 127).

Seyd-Áliy derler asıl-zadımnı (Á, 134).

Ay-kún bilan nursáwleli nur górir (K. 1 97).

Belgili bolǵanınday-aq, qaraqalpaq tilindegi morfemalar bir-biri menen dizbekleskende olarǵa tán bolǵan geypara fonetikalıq ózgerisler júzege keledi. Mısalı, keyini únsiz Q, K, P seslerine pitken túbir yamasa tiykarǵı tartım affiksleri jalǵanǵanda, kórsetilgen sesler únlige aylanadı. Bul házirgi qaraqalpaq tili ushın norma bolıp esaplanadı. Al klassiklerde olardıń eki túrli fopmada (únlige almasıp hám almaspay) qollanılıw jaǵdayları ushırasadı. Bul ásirese Ájiniyaz hám Ayapbergen shıǵarmaları ushın tán. Mısalı:

Ashıǵıń máttal bolıp, bashında tur, yarım oyan (80)

Kóyleki qulpılı shıt, qundıztonınıń jaǵası (83).

Qulaqıńa taqıp altın sırǵanı (48).

Kirpigi oq kibi, qashları káman (51).

Túbirdegi bunday parallel formalar hal feyildiń -ıp//-ip affiksleri aldında da ushırasadı:

Qasın qaǵıp jilwa bazlı naz etken (34).

Qıya baqıp meniń janımdı alıp (50) hám t.b.

Klassikler tilinde morfemalardıń usınday paralel formalarda qollanılıwı basqa jaǵdaylarda da ushırasadı.