
1891
.pdf
§2. Производная сложной функции
|
|
Правило дифференцирования сложной функции |
||||||
Пусть |
y F u , |
где |
u u x , |
т.е. |
y F u x – сложная функция. |
|||
Если функция u x |
дифференцируема |
в точке х0 и функция F u диф- |
||||||
ференцируема в точке |
u0 u x0 , |
то |
сложная функция y x F u x |
|||||
дифференцируема в точке х0 и |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
y x0 F u0 u x0 . |
||
Пример 2. Найти производные функций: |
||||||||
а) |
y sin x cos x 3 ; |
|
|
|
||||
б) |
y |
x2 2x ; |
|
|
|
|
|
|
в) y 3 x e3x , |
|
|
|
|
|
|
||
г) y x e2 x 5 3 , |
|
|
|
|||||
д) |
y sin2 x ln tg |
x |
, |
|
|
|
||
|
|
|
|
|||||
|
|
|
3 |
|
|
|
|
Решение.
а) Полагаем u x sin x cos x и y u3 . По правилу дифференцирования сложной функции для любого х получаем:
y x u3 u x 3u2 u x 3 sin x cos x 2 cos x sin x .
б) Полагая u x x2 2x , получаем y x |
u x . |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
Так как |
y x |
u x u x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
1 |
|
u x , |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
u x |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
то |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x 2 |
|
|
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
x 2 x2 2x |
x2 2x . |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
y |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в) функцию удобно записать в виде y x3 e3x , |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
применим формулу u v |
u v v u |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 1 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
1 |
|
3x |
|
|
|
3x |
|
1 |
|
3x |
|
|
3x |
|
|
1 |
|||||||||||
|
|
e |
|
|
e |
|
|
|
x3 |
3 |
x3 |
e |
|
e |
|
|
|
3x |
x3 |
|||||||||
y x |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
e3x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
3x |
1 3x |
|
|||
1 x 3 |
e3x e3x 3x3 |
|
|
|
3e3x 3 x |
|
|
; |
||||||||||||||||||||
|
3 x2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
33 x2 |
|
|
61

г) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
y |
|
3 x |
|
e |
2 x |
|
5 |
2 |
xe |
2 x |
|
|
|
|
|
3 x e |
2 x |
5 |
2 |
|
|
|
e |
2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
3 x e |
2 x |
|
|
5 |
2 |
|
|
e |
2 x |
x e |
2 x |
|
|
|
|
|
e |
2 x |
5 |
2 |
e |
2 x |
e |
2 x |
2x |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 x e2 x 5 2 e2 x 1 2x ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
д) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
y sin |
|
x |
|
|
ln tg |
|
|
|
|
|
|
2sin x sin x |
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||||||||||||
2sin x cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2sin x cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 x |
3 |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
2 x |
3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
cos |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
sin 2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
3tg |
x |
|
cos2 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Из приведенных примеров видно, что формулы производных функций |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
в чистом |
виде |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и т.д. встречаются |
очень |
|
редко, |
чаще |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
sin x , |
xn |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
приходится |
|
|
|
|
|
иметь |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дело |
|
|
|
|
со |
|
|
сложными |
|
|
|
|
|
|
функциями |
вида |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 |
|
5 |
|
|
|
|
и |
т.д. К функциям |
|
такого |
|
|
|
вида следует |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin3 x , ln tgx , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
применять формулу f u x |
|
|
fu ux |
– производная сложной функции. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Например, |
|
|
y sin3 x. |
|
|
|
Сначала рассматриваем ее как степенную |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
функцию y xn , |
y n xn 1; затем – как y sin x, |
|
y cos x. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3sin2 x cos x. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
Итак, sin3 x |
|
3sin2 x sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
Например, |
|
y ln tgx. |
|
|
Сначала применим |
формулу |
|
|
y ln x, |
y x ; |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
затем y tgx, |
|
y |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Итак, ln tgx |
|
|
|
|
tgx |
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tgx |
tgx |
cos2 x |
tgx cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
62

Например, y |
x3 5. Применим |
y |
x, y |
|
1 |
, |
|||||||
2 |
|
x |
|||||||||||
|
y |
1 |
|
|
x3 |
5 |
|
|
3x2 |
. |
|||
|
2 x3 |
5 |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
2 x3 5 |
§3. Геометрический и физический смысл производной
Геометрический смысл понятия производной становится ясным из рассмотрения графика функции y f x , определенной на некотором
интервале (а, b). Для значения аргумента х0 + х и х0 из интервала (а, b)
соответствующие ординаты графика функции равны f x0 x и |
f x0 , |
разность значений этих ординат есть y x0 : |
|
y x0 f x0 x f x0 .
Отношение |
y x0 |
равно угловому коэффициенту прямой, проходя- |
||
x |
||||
|
|
|
||
щей через точки графика M x0 , f x0 |
и N x0 x, f x0 x . Прямая |
|||
МN называется секущей (рис. 6.4). |
|
|||
y |
|
N |
|
|
f x0 x |
|
x |
||
|
|
y
f x0 |
M |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
x0 |
x0+ x |
x |
Пусть х |
0, тогда точка N стремится к точке М. Если существует |
производная f x0 , т.е. предел отношения y xx0 , то секущая МN стремится к прямой, проходящей через точку М, с угловым коэффициентом
63
f x0 . Предельное положение секущей МN при стремлении N к М называется касательной к графику функции y f x в точке М. Угловой коэффициент касательной равен f x0 , иначе tg f x0 . Уравнение
касательной, как уравнение прямой, проходящей через точку М(х0, у0) с угловым коэффициентом f x0 , может быть записано в виде
y y0 f x0 x x0
Пример 3 . Найти уравнение касательной к параболе y x x2 6
в точке с абсциссой х0 = 1.
Решение. Определим производную функции f x x x2 6 :
f x 1 2x
и подставим в уравнение |
|
|
касательной |
|
значения х0 = 1, f x0 6 , |
||||||
f x0 1. Получим уравнение касательной у + х = 7. |
|||||||||||
Пример 4. Напишите уравнение касательной и нормали к графику |
|||||||||||
функции y e2 x 1x 2 в точке с абсциссой x |
0,5. |
||||||||||
Решение. Пусть f x e2 x 1 x 2 . |
|
|
0 |
|
|||||||
|
|
|
|
||||||||
Уравнение касательной y f x0 f x0 x x0 . |
|||||||||||
Найдем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x f |
0,5 e0 |
0,5 2 4 , |
|||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x 2e2 x 1 x 2 2x 3 e2 x 1 , |
|||||||||||
0 f 0,5 2e0 0,5 2 |
|
2 0,5 3 1 8 16 24 . |
|||||||||
Подставим найденные значения в уравнение касательной, имеем: |
|||||||||||
y 4 24 x 0,5 ; |
24x y 16 0 . |
||||||||||
Уравнение нормали y f x |
|
1 |
|
|
x x . |
||||||
|
f x0 |
|
|||||||||
|
|
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
y 4 |
|
|
x |
2 |
; 2x 48 y 191 0 . |
||||||
|
|
||||||||||
|
24 |
|
|
|
|
|
|
||||
Ответ: 24x y 16 0 , |
2x 48 y 191 0 . |
64
Пример 5. Написать уравнения касательных к параболе y 4x x2 ,
проходящих через точку M |
|
5 |
; |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
. |
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Так как точка M |
|
5 |
; 6 |
|
не лежит на параболе |
y 4x x |
2 |
, то |
||
|
2 |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
касательная к параболе, проходящая через эту точку, касается параболы в
некоторой |
точке N x0 ; y0 |
. Уравнение прямой, касающейся |
|
в |
|
точке |
|||||||||||||
N x ; |
y |
параболы |
|
|
y 4x x2 , |
|
записывается |
|
в |
|
|
|
виде |
||||||
0 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y f x0 f x0 x x0 , |
где |
f x0 4x0 x02 , |
f x0 4 2x0 , |
то есть |
|||||||||||||||
уравнение касательной имеет вид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
y 4x x2 |
4 2x |
x x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Поскольку точка |
|
5 |
; |
6 |
|
лежит на этой |
прямой, |
то |
она |
|
удов- |
||||||||
M |
2 |
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
летворяет уравнению, то есть справедливо равенство |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
6 4x x2 |
4 |
x |
5 |
x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Этому |
равенству |
удовлетворяют |
числа |
x 1 |
1 и |
x 2 4 . |
Следо- |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
0 |
5 |
|
|
|
|
вательно, есть две касательные, |
проходящие через точку |
|
|
; |
6 |
|
; они |
||||||||||||
|
M |
2 |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
касаются параболы в точках N1 1; 3 |
и N2 4; |
0 . Подставляя вместо x0 в |
уравнение касательной значение x 1 1, получим уравнение касательной к |
||||||
|
|
0 |
|
|
|
|
параболе y 4x x2 , проходящей через точку N 1; |
3 : |
|
||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
y 3 2 |
x 1 |
или |
y 2x 1. |
|
|
Подставляя |
в уравнение |
касательной |
вместо |
x |
значение x 2 4 , |
|
|
|
|
|
|
0 |
0 |
получим уравнение второй касательной проходящей через точку N2 4; 0 : |
||||||
y 4 x 4 или y 4x 16 . |
|
|
|
|
||
Ответ: y 2x 1 и y 4x 16 . |
|
|
|
|
||
Пример |
6. Найти уравнение |
общих касательных к параболам |
y x2 4x 12 и y x2 2x 29 .
65
Решение. Обозначим через M1 x1; x12 4x1 12 точку на параболе y x2 4x 12 , через которую проходит касательная, ее уравнение:
y f x1 f x1 x x1 .
|
f x |
x2 |
4x 12 ; |
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
f x1 2x1 4 ; |
|
|
|||
y x2 |
4x 12 |
2x 4 x x |
. |
(*) |
||
|
|
|
1 |
1 |
|
|
Обозначим через |
M 2 x2 ; x22 |
2x2 |
29 |
точку на |
параболе |
|
y x2 2x 29 , через которую проходит эта же касательная: |
|
|||||
|
f x x2 |
2x 29 , |
|
|
||
|
2 |
2 |
2 |
|
|
|
|
f x2 2x2 2 , |
|
|
|||
y x2 |
2x 29 |
2x 2 x x . |
|
|||
2 |
2 |
|
2 |
|
2 |
|
Так как касательная общая, то |
f x1 f x2 |
|
|
|||
2x1 4 2x2 2; |
2x1 2x2 2; |
x1 x2 1, x2 1 x1. |
M 2 x2 ; x22 2x2 29 лежит на касательной. Подставим в уравнение (*) т. M 2 x2 ; x22 2x2 29
x22 2x2 29 x12 4x1 12 2x1 4 x2 x1
заменим x2=–1–x1.
1 x 2 |
2 1 x 29 x2 |
4x 12 |
2x 4 |
1 2x |
|
||||||
|
1 |
|
1 |
1 |
|
1 |
|
|
1 |
1 |
|
x2 |
x 20 0; |
x 4, |
M |
1 |
4;44 |
; |
x 5, M 5;17 |
; |
|||
1 |
1 |
|
1 |
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
1) M1 4;44 |
f 4 2 4 4 12 ; |
|
|
|
|
|
|
||||
|
y 44 12 x 4 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
y12x 4;
2)M1 5;17 f 5 2 5 4 6; y 17 6 x 5 ;
y 6x 13.
66

Проверка. Точки на параболе y x2 2x 29 через которые проходят касательные, M 2 5; 64 и M 2 4; 37 .
Подставим в уравнения касательных
1) y 12x 4 ; |
2) y 6x 13; |
–64=–12 5-4; |
–37=–24–13; |
–64=–64; |
–37=–37. |
Ответ: y 12x 4 ; |
y 6x 13. |
Вычислим скорость v в случае прямолинейного движения точки. Положение точки определяется ее расстоянием S, отсчитываемым от некоторой начальной точки O, это расстояние называется пройденным путем. Время t отсчитывается от некоторого начального момента. Движение считается вполне заданным, когда известно уравнение движения: S S t , из которого положение точки определяется для
любого момента времени.
Для определения скорости v в данный момент t пришлось бы, придать t приращение t, этому отвечает увеличение пути S на S.
Отношение St выразит среднюю скорость vср за промежуток t.
Истинная же скорость в момент t получится отсюда предельным переходом:
v lim v |
lim |
S . |
t 0 ср |
t 0 |
t |
Следовательно, с точки зрения физики мгновенная скорость есть производная от пути по времени, вычисленная в данный момент времени; ускорение есть производная от скорости по времени, т.е.
S t0 v t0 , |
v t0 a t0 . |
§4. Приложения производной
Рассмотрим приложения производной к исследованию функций на примерах.
Пример 7. Найти промежутки возрастания и убывания, а также точки максимума и минимума функции y x lnxx .
67

Решение. Областью |
определения |
|
функции |
y x |
x |
является |
||||||||
|
ln x |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0,1 1, . В любой точке области определения эта функция имеет |
||||||||||||||
производную |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln x 1 |
|
|
|||
x |
|
x |
ln x x ln x |
|
|
|
||||||||
y x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln |
2 |
x |
ln |
2 |
x |
|
|
|||||
ln x |
|
|
|
|
|
|
|
y x 0 при ln x 1 0 , x e .
Отметим найденную критическую точку на координатной прямой.
|
– |
– |
+ |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
1 |
е |
|
||
В каждом из полученных |
промежутков |
функция y x в силу |
непрерывности сохраняет знак. Отметим эти знаки на рисунке. В любой точке промежутка (0, 1) y x <0, и потому функция на этом промежутке
убывает. Согласно теоремам о возрастании и убывании функции и с учетом непрерывности ее в точке x e заключаем, что y убывает на (1, е),
так как y 0 |
и возрастает на (е, ), так как y 0, тогда имеем в точке |
||||
x e минимум. |
|
|
|
||
Ответ. Функция убывает на (0,1) (1, |
е), возрастает на (е, ) и |
||||
ymin e |
e |
|
e . |
|
|
ln e |
|
|
|||
|
|
|
|
||
Пример 8. Исследовать на экстремум функцию y x |
2x2 x 2. |
||||
Решение. Поскольку дискриминант квадратного трехчлена 2x2 x 2 |
|||||
отрицателен |
( D 15 ), то при любых х |
справедливо |
неравенство |
||
2x2 x 2 0 |
и, значит, область определения функции y x |
2x2 x 2 |
совпадает с множеством всех действительных чисел. Вычислим производную y x :
|
1 |
|
1 |
|
2 |
|
|
4x 1 |
|
x 2 |
|
2x2 x 2 2x |
|
x 2 |
2 2x2 x 2 . |
||||
y |
|
|
Так как функция дифференцируема в каждой точке числовой прямой, то ее точка экстремума будет среди решений уравнения y 0 0 .
68

Уравнение |
|
|
|
4x 1 |
|
0 |
имеет единственное решение x 1 |
. Докажем, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
2x2 x 2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|||||||||
что точка |
|
|
x |
1 |
|
|
является |
|
|
точкой |
экстремума. |
|
На множестве |
x 1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
справедливо |
|
0 , |
а |
|
на |
множестве |
|
x 4 |
|
выполнено неравенство |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
y x 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Функция y x |
непрерывна в точке |
1 |
. Поэтому x |
1 |
является точкой |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
минимума. Значение функции y x |
в этой точке |
|
|
1 |
|
|
|
15 |
. |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
y |
4 |
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Ответ: |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
15 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
ymin |
4 |
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Пример 9. |
Найти |
наибольшее и |
|
наименьшее значения функции |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
y x |
|
x |
2 |
2x 3 |
|
|
3 |
ln x |
на отрезке |
|
|
1 |
; 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Решение. |
Квадратный |
|
трехчлен |
|
x2 2x 3 |
|
имеет |
|
корни |
|
x 3 и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
x 1. Из них только x |
1 |
4 .Найдем наибольшее и наименьшее |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
значения |
|
y x |
|
на |
отрезках |
|
1 |
; |
1 |
и |
|
1; |
4 . |
|
На |
|
множестве |
1 x 1 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
справедливо неравенство x2 2x 3 0 . Значит, |
x2 2x 3 x2 |
2x 3 и |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
y x x2 |
2x 3 3 ln x . Функция |
|
f |
|
x x2 2x 3 |
3 ln x |
|
определена |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
при x>0 и имеет производную в каждой точке этого отрезка |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
4x |
2 |
4x |
|
3 |
|
|
2x 1 |
2x 3 |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
f |
|
x 2x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
. |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
Отсюда следует, что при |
x |
1 |
|
выполняется f |
|
x 0 , |
|
то есть |
f x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
монотонно убывает. Так как |
f x |
непрерывна при |
|
x |
|
1 |
и x 1, то она |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
69

убывает |
на |
|
1 ; |
|
1 . |
Поскольку |
y x |
|
и |
|
f |
x |
|
совпадают, |
то |
y x |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
; |
|
. Поэтому |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
монотонно убывает на |
2 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
min y x |
y 1 0, |
|
max y x |
|
|
|
|
1 |
|
|
7 |
|
|
3 |
ln 2 . |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
2 |
|
4 |
|
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
;1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
;1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
На |
множестве |
|
x 1 |
|
|
справедливо |
|
|
x2 2x 3 0 . |
Значит, |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x2 2x 3 |
|
x2 |
2x 3 |
|
|
и |
|
|
y x x2 2x 3 |
3 ln x . |
|
|
Функция |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
q x x2 |
2x 3 |
|
3 ln x определена на x 0 и имеет производную |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
q x 2x 2 |
|
3 |
|
4x2 4x 3 |
2x 1 2 2 . |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
2x |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
Отсюда |
следует, |
что |
при |
|
x 0, |
q x |
0 . |
|
Следовательно, |
q x |
||||||||||||||||||||||||||||||||
возрастает на x 0 |
|
и в |
1; |
4 |
|
. Так как y |
|
x |
|
|
и |
|
q |
|
x |
|
совпадают на этом |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
отрезке, |
|
|
то |
|
y |
x |
|
монотонно |
|
возрастает |
|
на |
|
|
|
1; 4 |
. |
Поэтому |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
min y x y 1 0, |
|
|
|
max y x y |
4 21 3ln 2 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
x 1;4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1; 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
Итак, наибольшее значение |
y x |
на |
|
1 |
; |
4 |
|
равно большему из чисел |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
1 |
|
y 4 |
, |
то |
|
|
есть |
y |
4 21 3ln 2 . Наименьшее |
значение функции |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y |
2 |
и |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y x |
на отрезке |
|
1 |
|
|
|
равно y 1 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
2 |
; 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
Ответ: min y x 0, |
|
max y x 21 3ln 2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
; 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
; 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 10. Найдите точки максимума функции
f (x) 4,5x2 4x3 15 15sin2 x x4 . cos2 x
Решение.
1) Область определения функции – все действительные числа х, в
которых cos x 0 , т.е. x 0,5 n, n .
70