2. Tarmaqti logikaliq strukturalaw
Tarmaqtı fizikalıq strukturalaw ko’binese paydalı bolsa da, ortasha ha’m u’lken o’lshemlerdegi tarmaqlardı qurıwdı bolsa logikalıq struktrukturalawsız a'melge asırıp bolmaydı. O’ytkeni tarmaqtın’ ha’r-qıylı segmentleri arasında uzatılg’an trafikti bo’listiriw mashqalasın, fizikalıq strukturalaw ja’rdeminde sheshiw mu’mkin emes. U’lken tarmaqlarda informatsiyalar ag’ımının’ bir tegis bolmawı ta’biyiy halat. U’lken tarmaq ko’binese ishki toparlardın’, bo’limlerdin’, ka’rxana filiallarının’ ha’m basqa administrativ du’zilislerine qarag’anda kishirek tarmaq astı tarmaqlarınan (subnet) ibarat boladı.
Barlıq fizikalıq segmentler mag’lıwmatlardı uzatıw ushın birgelikte paydalanatug’ın jalg’ız ortalıq retinde qaralatug’ın tipikalıq topologiyalı (shina, saqıyna yaki juldızsha ta’rizli) tarmaq du’zilisi, u’lken tarmaqtag’ı mag’lıwmatlar ag’ımı ushın tuwra kelmeydi. Ma’selen, ulıwmalıq shinalı tarmaqta mag’lıwmatlardı uzatıw ortalıg’ı, qa’legen eki kompyuterdin’ informatsiya almasıwı ushın ketken barlıq waqıt dawamında iyelep turıwı kerek boladı. Kompyuterler sanının’ asıwı bolsa tarmaqtın’ intensiv informatsiya almasıw imkaniyatın biraz sheklep qoyadı. Bul halattı tu’sindiriw ushın 7.3.-su’wrette keltirilgen mısallarg’a mu’rajat etemiz.
7.3.-su’wret. Tarmaqtın’ fizikalıq ha’m logikalıq strukturalarının’ ko’rinisinin’ bir qıylı emesligi.
7.3. a) – su’wrette keltirilgen tarmaqtın’ fizikalıq du’zilisi bo’lek-bo’lek segmentler ko’rinisinde bolsa da, informatsiya uzatıw ortalıg’ı birew. Sebebi kontsentratorlar ha’r qanday kadrdı barlıq segmentlerge ten’ uzatıp beredi. Sonlıqtan A kompyuterden B kompyuterge jiberilgen kadr, 2nshi ha’m 3nshi bo’limler kompyuterlerine kerek bolmasa da, ol bul segmentlerge de kelip tu’sedi. Bunda B kompyuter og’an jiberilgen kadrdı qabıl etip almag’ansha, basqa kompyuterler tarmaq boylap mag’lıwmatlardı uzata almaydı. Bunday bolıwına sebep tarmaqtın’ logikalıq strukturası jalg’ızlıүg’ınsha qaldı, yag’nıy barlıq kompyuterlerdin’ informatsiya almasıw imkaniyatları ten’ bolıp qalaberedi (7.3. b. – su’wret).
Qanday-da bir segment kompyuterleri ushın jiberilgen mag’lıwmatlardı, yag’nıy trafikti, tek g’ana sol segment shegarasında g’ana tarqatıw (uzatıw) – trafikti lokalizatsiyalaw dep ataladı. Tarmaqtı logikalıq strukturalaw degende bolsa – tarmaqtı lokalizatsiyalang’an trafikli segmentlerine ajıratıw (bo’liw) tu’siniledi.
Tarmaqtı logikalıq strukturalaw ushın to’mendegi kommunikatsiyalıq qurılmalar qollanıladı: ko’pir kommmutatorlar, marshurtizatorlar ha’m shlyuzlar.
Ko’pir (bridge) – tarmaqta barlıq kompyuterler ta’repinen birgelikte paydalanatug’ın mag’lıwmatlar uzatıw ortalıg’ın logikalıq segmentlerge ajıratadı. Ko’pir bir segmentten basqa segmentke informatsiyanı uzatıw kerek bolsa g’ana uzatadı, yag’nıy informatsiya jiberilip atırg’an kompyuterdin’ adresi usı segmentke tiyisli bolsa g’ana informatsiya ko’pirden o’tedi, keri jag’day da o’tpeydi. 7.4. – su’wrette joqareltirilgen tarmaqtag’ı oraylıq kontsentrator ornına ko’pir qoyılıp payda etilgen tarmaq keltirilgen.
7.4.-su’wret. Ko’pir ja’rdeminde qurılg’an tarmaqtın’ logikalıq strukturası.
Kommutator (switch, switching hub)- mag’lıwmatlardı (kadrlardı) islew printsipi boyınsha ko’pirden parıq etpeydi. Kommutatordın’ ko’pirden parıqlı ta’repi sonda, ol o’zine ta’n kommunikatsiyalıq multiprotsessor bolıp, onın’ ha’r bir portı ko’pir sıyaqlı mag’lıwmatlardı qayta islew algoritmi tiykarında o’z betinshe isleytug’ın arnawlı protsessorlar menen ta’miyinlengen.
Marshrutizator (router) – bul qurılma u’lken tarmaqlar quramındag’ı tarmaq astı tarmaqlar (subnet) ishinde ha’m olar arasında uzatılıp atırg’an informatsiyanı, ko’pirlerge qarata ja’ne de isenimlirek qorg’ay aladı. Sebebi marshrutizatorlar quramlıq tsifrlı adresler tiykarında tarmaqtı logikalıq segmentlerge ajıratadı. Bul adreslerde tarmaqtın’ nomeri degen bo’limi boladı. Adrestin’ mine usı bo’limi bir-tu’rde bolg’an kompyuterler, bir tarmaq astı tarmaqqa tiyisli boladı. Bunnan tısqarı marshrutizator to’mendegi wazıypalardı orınlawı mu’mkin:
- ha’r qıylı texnologiyalı tarmaq astı tarmaqların bir tarmaqqa birlestiriw, ma’selen Ethernet ha’m X.25;
- informatsiyalardı uzatıwda qısqa jollardı – marshrutlardı tan’law (7.5.-su’wret).
7.5.-su’wret. Marshrutizatorlar ja’rdeminde tarmaqtı logikalıq strukturalaw.
Shlyuz (gateway) – bul qurılmalardı isletiwden tiykarg’ı maqset sistemalı ha’m a’meliy programmalıq ta’miynattı ha’r tu’rli tarmaq astı tarmaqlardı, bir tarmaqqa birlestiriw bolıp tabıladı.