Ўзиныӊ бизнес процесслерини қайта көрип шығыў:

• компания стратегик мақсадлариныӊ өзгериўи;

• базарда бəсекиныӊ кучайиши;

• ходимлар ваколатиныӊ ошиши ҳəм компания ичида эҳтиёжларни тушунишныӊ кўпайиши;

• басқарувныӊ Manufacturing Resources Plan­ning (MRP II), Just-In-Time (JIT), Supply Chain Man­agement (SCM), Customer Relationship Management (CRM), Activity Based Costing (ABC) ҳəм басқалар киби заманагөй, компьютерларни қолланыўга арналған технологияларды жариялаған етиўныӊ зарурлиги.

Бар болған системаныӊ эскириши:

• жаӊа аппарат платформасини қолланыўга өтиў;

• заманагөй система программалық таъминатды қолланыўга өтиў;

• бар болған система сақланаётган информацион ҳажми, транзакцияларни қайта ислеўи тезлиги ҳəм басқалар бойынша унумдорлик талапларына жуўап бера олмайди.

Жаӊа информацион технологияларды қолланыўға өтиў

• 2 яки 3 баўаналы тутыныўшы-сервер архитектураси;

• узоқлашган тутыныўшы жерлеринӊ ислеўиини Internet арқалы қўллаб-қувватлаш;

• ҳамкорлар ҳəм тутыныўшылар ушын ўз-ўзига хызмет көрсетиў системалар: B2B, B2C системаларни жариялаған етиў;

• турли хил офис қолланбалари менен интеграцияныӊ зарурлиги.

Бунда компанияныӊ натек ERP система усыныс көредиган функционал ҳəм технологик устунликларини таҳлил қылып шығыпи, бəлки бул устунликларни компания стратегик раўажланыўиныӊ талаблари менен таққослаши таҳлил ушын жуда ахмиетлидир. Жариялаған етиў лойиҳасини əмелге оширмасликныӊ мумкин болған йўқотишларини (opportunity cost) ҳисоблаш ўазийпаси компанияныӊ стратегик яки тактик бизнес режаларига эришмаслик зарарларини ҳисоблашга алып келеди.

ERP системага инвестициялар қайтими системаныӊ ўқарсыан эмас, бəлки ол қўллаб-қувватлайдиган бизнес процесслер пайдадорлигиныӊ ортишидан келеди. Корхона ресурсларини басқарыў система, ол қанчалик яхши болыўыдан қатъи назар, компания унумдорлигини асырыўға жуда кучли тəсир этмайди. Егер сиз жаӊа система жариялаған етилгенидан сўӊ алдынги бизнес процесслерга амал қылыўда давом этсаӊиз, сиз худди ўшандай яки эҳтимол ёмонроқ унумдорликни кутишиӊиз мумкин. ERP система көплеген жаӊа турдаги бизнес процесслерни тəминлеўи ҳəм қўллаб-қувватлаши мумкин, бырақ бул бизнес процесслер қандай болыўы кераклигини шешиў ҳəм оларды кейинчалик қолланыў яки қабул қилмаслик бойынша қарор қабул қылыў – бул компанияныӊ өз ўазийпаси. Харажатлар пайдадорлиги кўрсаткичини алыў ушын ҳисоблаш керак болатуғын системадан пайдаланыў пайдадорлиги, биринчи наўбетте, табысқали бизнес стратегиясини əмелге асырыўға байланыслыдир. Компания унумдорлиги ахмиетли кўрсаткичлариныӊ ол яки бул даражасига эришжумысын көрип чиқмасдан, компанияныӊ базардаги вазиятини тубдан жақсылаўға қаратилған АТныӊ тўғри ҳəм пайдали жариялаған этилиши туўрысындағы гапириш мумкин эмас. Система шөлкемныӊ стратегик ҳəм тактик мақсадларига эришиш ушын созлаӊан болыўы керак. Егер компаниялар ERP-системаларни жариялаған етиўде корпоратив стратегияни инкор этсалар ҳəм оныӊ тек тактик ўазийпаларни əмелге ошириш технологияси сыпатында ишлатилишига қарасалар, шубҳасиз, олиӊан устунликларга қарамай, компания бизнесида тубдан яхшиланишлар бўлмаслиги ҳам мумкин. Бундай лойиҳалардаги нисбий фойда, кўпинча, шунчалик камки, кўпчилик бул заманагөй системаларни жоқары даражали деб ҳисоблай бошлайди. усы менен бирга, системаныӊ фойдалилиги сезилерли дарежеде камайиб борадики, бул нисбатан улкен бўлмаган ийеликныӊ ялпи қийматида ҳам оғир есапланады. өз бизнесиныӊ стратегиясини аниқлаш ҳəм бул стратегияни танланаётган ERP система шешиўи лазым болған мақсад ҳəм ўазийпаларда акс эттириш жариялаған етиў туўрысындағыги қарорни қабул қылыўда еӊ ахмиетлии есапланады. Егер сиз төмендеги саволларга (албатта, имкан қадар) фактларга асослаӊан жуўаплар бера олсаӊиз, инвестициялардан кутилип атырған қайтимни баҳолаш ҳарекети шунчалик табысқали бўлади:

• бизнес унумдорлигини ўзгартиришныӊ қандай (стратегик ҳəм тактик) кўрсаткичлари ишлатилади?

• бизнес процесслер унумдорлигидаги кутилип атырған ўзгаришлар жуўапгарлиги ҳəм ҳисоби аниқлаӊанми?

• система бəсекичиларимиз ишиныӊ пайдадорлик даражасига ерисиўге яки оннан ўзиб кетишга ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система финаныслық ҳəм тезликпен режаларни бажаришныӊ режалаштирилиши ҳəм тексериў қилинишини жақсылаўға ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система тутыныўшыларимиз менен өз-ара қатнасларды жақсылаўға ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система саўдалар ҳажмини асырыўға ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система буюртмаларни бажариш вақтини камайтиришга ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система ислеп шығарыў ҳəм операцион ҳарежетлерди камайтиришга ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система омбор заҳираларига инвестицияларни камайтиришга ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

• система жаӊа өнимни ислеп шығып ҳəм оны базарға алып шығып вақтини қисқартиришга ёрдам берадими? Қандай қылып, қанчалик ҳəм қачон?

Мустақил информацион агентликлариныӊ Мағлыўматларига қараганда, тўғри, пухта режалаштирилган жариялаған етиўде компаниялар ҳақиқатан ҳам сезилерли натижелерга эришиш мумкин, мəселен:

• операцион ҳəм басқарув шығымларын қисқартириш – 15%;

• айланма маблағлардан иқтисод қылыў – 2%;

• сотиш циклин камайтириш – 25%;

• тижорат шығымларын пасайтириш – 35%;

• омбор заҳиралариныӊ суғурта даражасини пасайтириш – 20%;

• дебитор қарздорликни камайтириш – 12%;

• ҳисоб-китоблардаги маблағларныӊ айланысыни ошириш – 25%;

• моддий заҳираларныӊ айланысыни ошириш – 30%;

• тикарғы фондлардан пайдаланыўни жақсылаў – 30%.

Заманагөй ERP системасынӊ қиймати жоқары. Соныӊ ушын талаб этилаётган өним ҳəм турақлы системаны дүзиў лазым болатуғын модулларныӊ оптимал тўпламини тыӊлаў ўта ахмиетлидир. Корхона ресурсларини басқарыўныӊ болажақ системадан пайдаланыў искерлигин ҳисоблаш ушын системаныӊ улыўма амал қылыў муддати даўамында кўзда тутиладиган ҳарежетлерди ўта пухталик менен баҳолаш зарурдир. Системаныӊ өмир ий циклин шартли рəўиште 6 босқичга бўлиш мумкин:

• тыӊлаў;

• сатып қылыў;

• жариялаған етиў;

• қолланыў;

• жақсылаў;

• жаӊа системага алмаштириш.

Система өмир и басқышларынӊ ҳар бирида юзага келедиган ҳарежетлерди төмендегича тартибга салыўга ҳарекет қиламиз:

• қаридар;

• система ДТ;

• амалий ДТ;

• сыртқы консалтиӊ – сыртқы маслаҳатчилар хызмети;

• ички иш – ERP-системасын жариялаған етиў ҳəм қўллаб-қувватлаш менен банд болған ходимлар иш ҳақи;

• ERP-система менен байланыслы умумий ислеп шығарыў харажатлари.

Системаны тыӊлаўга киришишдан алдын компания система менен оныӊ улыўма өмир муддати даўамында ишлайдиган ички ходимлар гуруҳини дүзиўи керак. Эҳтимол, компания раҳбарияти компания ходимлари тек системаны тыӊлаў ҳəм қолланыўда иштирок көреди, деган қарорга келар, системаны жариялаған етиў, қўллаб-қувватлаш ҳəм келажакда мумкин болған ўзгартириш ишлари болса тўлиғича маслаҳатчи компанияға юклатилади. Басқа – еӊ сонғы вариант ҳам болыўы мумкин: бəрше жумысын бажарадиган өз жариялаған етиў гуруҳи тузилади, сыртқы маслаҳатчилар болса тек ўта мураккаб техникавий ўазийпаларни шешиў ушын жалб қилинади. Бинобарин, ERP система менен байланыслы харажатлар тузилиши ҳəм ҳажми вариантга қараб сезилерли рəўиште ўзгариб туради – ҳəм компания раҳбарияти танлаган өз АТ инфратузилмасини раўажландырыў стратегиясига байланыслы бўлади. Соныӊ ушын ички консалтиӊ шығымларын тавсифлаганда биз исталган ҳалатда тек компания ходимлари тəрепинен қилиниши керак болған ҳарежетлерди ажратиб кўрсатамиз, қолган ҳарежетлерди болса сыртқы консалтиӊ категориясига қўямиз. Лойиҳа бойынша умумий ислеп шығарыў харажатларига келсак, оларды ҳисоблашда төмендеги моддаларини итибарға алыў лазым:

• шешимныӊ потенциал ҳəм танлаӊан жеткизип берувчилар менен өз-ара ҳарекетига байланыслы харажатлар;

• информацион-таҳлилий материалларди сатып қылыў;

• ички жариялаған етиў гуруҳи ишлаётган хонани ижарага алыў;

• ички жариялаған етиў гуруҳи ишлатаётган қаридарныӊ амортизацияси.

Қаридарни, соныӊ дек турли хилдаги программалық тəминатты сатып қылыў бул босқичда рўй бермайди.

Сыртқы консалтиӊ – болажақ информацион системага қўйиладиган талабларни жыйнаў, ҳужжатлаштириш ҳəм таҳлил қылыў; бар болған бизнес процесслериныӊ моделини қуриш; ERP системаларни намойиш етиў сценарийларини ислеп шығып. Ички иш – турли жеткизип берувчилар усынып этаётган шешимларни көрип шығып ҳəм баҳолаш.

Қаридар:

• Мағлыўматлар базалари серверлари, (3 баўаналы тутыныўшы-сервер архитектураси ушын) қолланбалар, (Internet да ўз-ўзига хызмет көрсетиў ушын қолланбаларни əмелге оширишда) web-серверлар ушын компьютер тəминатты;

• талаб этиладиган АТ инфратузилмаларини ҳəм Мағлыўматларни узатиш ҳавфсизлигига қўйиладиган талабларни қўллаб-қувватлаш ушын коммуникация қаридари;

• жаӊа пайдаланыўшылар ишчи станцияларини сатып қылыў яки эскиларини жетилстириў;

• басқа жардемши компьютер тəминатты, сол менен бирге Мағлыўматларни заҳиралаш воситалари, принтерлар, факс-модемлар ҳəм ҳ.к.

Система ДТ:

• серверлар ушын операцион система;

• ишчи станциялар ушын операцион система;

• Мағлыўматлар базаларини басқарыў система.

Амалий ДТ:

• ERP системага лицензия;

• қосымша ДТ ушын лицензия, егер талаб этилса, бырақ сатып қилинаётган ERP системада талаб қилинадиган функционаллилик бўлмаса:

• финаныслық ҳисоботни консолидация қылыў система;

• узоқ ҳəм қисқа муддатли бюджетларни тайарлаў ҳəм ижросини тексериў қылыў система;

• ҳужжатлар айланысыни басқарыў система;

• ихтиёрий ҳисоботларни ислеп шығып ҳəм тарқатиш система, сол менен бирге OLAP воситалари ҳəм ҳ.к. Системаныӊ нархи иш жойи ушын 1500 дан 5000 АҚШ долларигача тебраниши мумкин. Бунда еӊ қиммат системаларда, мəселен, SAP R/3 да, функционалликныӊ зарур даражасидан яққол устунлик бар болған, яғыный ўртача базарға мансуб көплеген компаниялар тəрепинен фойдали ҳисобланса ҳам, талаб этилмайдиган функционаллик ушын ҳақ тўлашга тўғри келеди. Иш жойи ушын ўртача қиймати 2000$ АҚШ долларни пайда қылатуғын системалар, мəселен, Microsoft Navision Axapta, кўпинча функционаллиликныӊ оптимал тўпламига ийе ҳəм фойдали функционаллилик ҳар бир жаӊа версиясида ошиб боради, бунда өним нархи амалда ўзгармайди.