- •Kirisiw
- •Html razmetkali tili haqqinda tiykarg’I tu’sinikler.
- •Programmaliq ta’minatdi saylap aliw
- •Mag’liwmatlar bazasi duzilisi menen islew
- •Mag’liwmatlar bazasin phpMyAdmin ja’rdeminde duziw
- •Codeigniter freymvorki. Xammp veb serverine sazlaw ha’m birlestiriw
- •Shablonlar menen bas betdi islep shig’iw.
- •Katalog jaratiw
- •O’nimler dizimi
- •O’nimler atina qaray qidiriw, alip bariw
- •Juwmaqlaw
- •Paydalanılg’an a’debiyatlar
Html razmetkali tili haqqinda tiykarg’I tu’sinikler.
HTML (Hyper Text Markup Language) –belgili til bolip, yag’niy bul tilde jazilg’an kod o’z ishine arnawli belgilerdi qamraydi.Bunday belgiler hu’jjet ko’rinisin tek g’ana basqarip, o’zi ese ko’rinbeydi. HTMLde bunday belgilerdi teg (jarliq, belgi) dep ataydi. HTMLde ha’mme tegler belgi shegaralawshilar (< , >) menen belgilenedi. Olar arasinda teg idenfikatori (atamasi, ma’selen B) ya’ki onin’ atrivutlari jaziladi.Jalg’iz istisna bul quramali shegaralawshilar (<!—ha’m -->) ja’rdeminde belgileniwshi sharxlawshi tegler.
Ayrim tegler jubi mene isletiledi. Ashiwshi tegtin’ jubi jabiwshi teg. Eki jup teg tek g’ana jabiwshi teg aldinan slesh(“/”) belgisi qoyiliwi esapqa almag’anda dderli bir qiyli jaziladi.Jup teglerdin’ tiykarg’i parqi sonda, jabiwshi teg paramatrlerden paydalanbaydi. Jup teg yag’niy kontener depte ataladi.Jup tegler arasina kiriwshi barliq elementler teg konteyneri quraminda delinedi.Jabiwshi tegte zarur bolmag’an bir Qatar tegler bar. Bazida jabiwshi tegler tu’sirilip qaldirilsa, zamanogoy brauzerler ayrim hallarda hu’jjetti tuwri formatlaydi,biraq buni a’melde qollaw tavsiya etilmeydi.Ma’selen su’wret qoyiw tegi <IMG>, keying qatarg’a o’tiw <BR>,baza shriftin ko’rsetiw <BASEFONT>ha’m basqalar o’zinin’ </IMG>, </BR>ha’m tag’i basqalarha’mjabiliwshi juplarisiz jaziliwi mu’mkin. Naduris jazilg’an tegti ya’ki onin’ parametri brauzer ta’repinen biykarlanadi.Ma’selen,<NOFRAME>teg konteyneri tek g’ana freymlardi taniytug’in brauzer ta’repinen esapqa alinadi.Oni taniymaytug’in brauzer <NOFRAME>tegin tu’sinbeydi Tegler parameter ha’m atrivutlarg’a ie boliwi mu’mkin. Parametrler jiyindisi ha’r bir tegte individual. Parametrler to’mendegi qag’iyda boyinsha jaziladi:- Teg atamasinan son’ probeller menen ajiratilg’an parametrler keliwi mu’mkin;- Parametrler iqtiyariy ta’rtipte keledi;
-Parametrler o’zinin’ atamasinan keyin keliwshi «=» belgi arqali beriliwshi ma’nislerge ie boliwi mu’mkin. - A’dette parametrler ma’nisi <<>> qostirnaq ishinde beriledi.
- Parametr ma’nisinde bazan jaziw registori a’himietli.
Soni estte tutiw lazim, ha’mme tegler o’zinin’ individual parametrine ie boliwina qaramay, sonday bir Qatar parametrleri bar, olardi <BODY>bo’liminin’ barliq teglerinde isletiw mu’mkin. Bul parametrler CLASS, ID, LANG, LANGUAGE, STYLE ha’m TITLE. HTML-hu’jjetinde jaziwdi baslawda isletiletug’in birinshi teg bul<HTML> .Ol ha’rdeyim hujjet jaziwinin’ basinda boliwi lazim.Juwmaqlawshi teg </HTML>formasina ie boliwi kerek. Bul tegler, olar arasinda jaylasqan jaziwdin’ ha’mme pu’tin bir HTML-hu’jjeti an’latiwdi bildiredi. Rasininda hu’jjet a’piwayi tekstli ASCII-fayl.Bul teglersiz brauzer hu’jjeti formasin aniqlap, awdarmalay almaydi.Ko’binese bul teg parametrge ie emes. HTML 4.0 versiyasina shekem VERSION parametric bar edi. HTML 4.0 da ese VERSION ornina<!DOSTYPE>parametri payda boldi.
<HTML>ha’m</HTML>arasinda 2 bo’limnene du’ziliwi mu’mkin bolg’an hu’jjettin’ o’zi jaylasadi.Bul hu’jjettin birinshi bo’limi bas bet (<HEARD>ha’m</HEARD>), ekinshi bo’lim hu’jjettin’ dene bo’limi (<BODY>ha’m</BODY>), oni hu’jjet denesi dept e ataymiz.
Hu’jjettin’ HEAD bo’limi.HEAD bo’limi bas bet esaplanadi ha’m ol ma’jburiy teg emes,biraq bo’limi sarlavhaesaplanadiha’m ol ma’jburiy teg emes, Biraq qa’tesiz du’zilgen sarlavha ju’da da paydali boliwi mu’mkin. Sarlavhaqisminin’ maqsetti hu’jjettiawdarmaqilip atirg’an programma ushin mas informatsiyani jetkizip beriwden ibarat.Hu’jjetatamasinko’rsetiwshi <TITLE>tegidantisqaribulbo’limtingqalg’anbarchateglariekrandaaksettirilmaydi. Odatda<HEAD>tegidarhol<HTML>tegidankeyinkeladi. <TITLE>tegi bas bettin’ tegi bolip,tabiladi ha’m hu’jjetke at beriw ushin xizmet qiladi. Hu’jjet terminin <TITLE>ha'm</TITLE> tegler arasindag’i tekst qatarinan ibarat boladi.Bul at braezer aynasinin’ basinda payda boladi (bunda bas bet terminin 60 belgiden ko’p bolmawi kerek).O’zgertilmegen halda bul tekst hu’jjetke«zakladka»(bookmark) berilgende isletiledi.Hu'jjet termini onin’ quramin qisqasha ta’replewi kerek. Bunda uliwma ma’niske iye atlar (misali, Homepage, Index, ha’m basqalar) di isletilmesligi lazim. Hu’jjet ashilip atirg’anda birinshi bolip, onin’ ati sa’wlelendiriwi, keyin bolsa, hu’jjet tiykarg’I qurami, ko’p waqit alip ken’eyip ketiwi mu’mkin bolg’an formatlaw menen birge ju'kleniwin esapqa alg'an halda, paydalaniwshi hesh bolmag’anda usil infor-maciya qatari oqiy aliwi ushin hu'jjettin’ termini beriliwi kerek.
Hu’jjettin’ BODY bo’limi. Usi bo’limde hu’jjettin’ struktiraliq bo’limin o’z ishine aladi. Bo’limde <BODY> teginen baslanip </BODY> teginde tamamlanadi.Biraq usi tegler qa’tiy a’melge boysiniwi sha’rt emes, sebebi brauzerler tekstke qaray hu’jjet strukturaliq bo’leginin’ baslaniwinin’ aqiri boliwi mu’mkin.<BODY> teginin’ bir qatar parametrleri bar bolip, olardin’ hesh biri ma’jbu’riy emes.
<BODY> tegi parametrleri:
ALINK - aktiv shaqiriq (ssilka) ting ren'in belgileydi.
BACKGROUND fondag'i suwret sipatinda paydalatiluvshi su’wrettin’
URL-adressiti belgileydi.
BOTTOMMARGIN - hu'jjetting to'men shegaralarin piksellerde belgileydi.
BGCOLOR - hu'jjet foninin’ ren'lerin belgileydi.
BGPROPERTIES eger FIXED ma`nisi ornatilmag’an bolsa, fon su’wreti
aylantirilmaydi.
LEFTMARGIN - shep shegaralardi piksellerde belgileydi.
LINK - hali ko'rip shig'ilmag'an ssilkadin’ ren’in belgileydi.
RIGHTMARGIN - hu'jjet on' shegarasin piksellerde ornatadi.
SCROOL-brauzer tu'n'likleri ha'reketlentiriw (prokrutka) jollarin ornatadi.
TEXT - tekst ren'in aniqlaydi.
TOPMARGIN- joqari shegarasin piksellerde ornatadi.
VLINK- isletilingen shaqiriq ren'in belgileydi.
BOTTOMMARGIN, LEFTMARGIN, RIGHTMARGIN ha'm TOPMARGIN parametrleri tekst shegarasi ha'm tu'n'lik shetleri arasindag'i araliqti piksellerde belgileydi.
BGPROPERTIES parametri tek g'ana bir FIXED ma`nisine ie.HTMLdegi ren’ler 16 liq sanaq sistemasindag’i (RGB), yamasa ren’ler termini ja’rdeminde beriliwi mu’mkin. Ren’ler bazasi 3 tu’rli ren’ge qizil-(R), jasil-(Green), ha’m ko’k-(B) ren’lerge tiykarlang’an bolip, ol RGB dep belgilenedi.Ha'rbir ren' ushin 00 den FF ge shekem bolg'an on altiliq sanaq sistemasindag'i baha beriledi, bul bolsa 0 den 255 ge shekem bolg'an diapazong'a tuwri keledi. Keyini-nen bul bahalar bir sang'a birlestiriledi ha'm olarting aldina “#” belgisi qoyiladi.
Misallar:
<BODY TEXT = “#000000”> yamasa <BODY TEXT = black>
<BODY BGCOLOR = “#ffffff”> yamasa <BODY BGCOLOR = WHITE>
<BODY LINK = “#ff0000”> yamasa <BODY LINK = RED>
<BODY LINK = “#ooFFFF” ALINK = “#800080”> yamasa
<BODYVLINK=AquaALINK=PURPLE>
Ha'mme barauzerler on altiliq sanaq sistemasindag'i standart ren’lerdi tatiydi.Bullar to'mendegiler bolip tabiladi:
Black = #000000
Maroon = #800000
Silver = #C0C0C0
Red = #FF0000
Grey = #808080
Purple = #800080
White = #FFFFFF
Fuchsia = #FF00FF
Green = #008000
Navy = #000080
Lime = #00FF00
Blue = #0000FF
Olive = #808000
Teal = #008080
Ellow = #FFFF00
Aqua = #00FFFF
Misal:
<BODY BGCOLOR = AQUA TEXT = “#848484” LINK = RED VLINK = PURPLE ALINK = GREEN>
Eger BGCOLOR parametri ren’ atamasin ya’ki onin’ strukturaliq bo’limlerin 16liq sanaq sistemasindag’i kodqa keltiriw waziypasi ja’rdeminde fon ren’in shig’ariw u’shin isletilse,BACKGROUND su’wret ja’rdeminde betke fon beriwde paydalaniladi.Su’wret sipatinda GIF ha’m JPG formattag’I grafik fayllar isletiledi.HTML-hu’jjet fondag’i su’wret mudami pu’tkil betti toltirip turadi. Eger su’wret o'lshemi tu'n'lik o'lsheminen kishi bolsa, ol mozayka printspi
tiykarinan ko’beytiriledi. A'detde fon suwreti sipatinda tarmaq arqali ju'klew u’shin onsha ko’p waqit ketpeytug’in kishi su’wret tan’lap alinadi, yamasa fon sipatinda taza relef logotipi su’wretinen paydalaniladi.
Misal:
<BODY BACKGROUND = texture.gif BGCOLOR = gray>.
Bet jaratilg’anda mudami fon beriw usinis etiledi.Eger fon su’wreti de berilip atirilg’an bolsa, fon ha’m su’wret ren’I bir-birine jaqin bolg’ani maqul.
Misal:
<BODY TEXT = BLUE LINK = RED VLINK=BLUE ALINK = PINK>
Misal:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE> - bet fonin beriwge misal </TITLE>
</HEAD>
<BODY BGCOLOR = ELLOW TEXT = BLACK LINK = RED VLINK = PURPLE ALINK = GREEN>
</BODY></HTML>
BODY bo’liminde payda boliwi mu’mkin bolg’an bazi HTML tegler blok da’rejesindegi (blocklevel) teglerdepatalsa, basqalari tekst da’rejesindegi (textlevel) tegleriya’kiizbe-iz teg (inline) depataladi. Blokda’rejesindegi tegler o’zinde tekst da’rejesindegi tegler ya’ki blok da’rejesindegi basqa teglerdi qurawi u’mkin.Blok tegleri hu’jjet sistemasin ta’ripleydi.