23.Музейны менеджмент і маркетынг.

Увогуле менджмент – сукупнасць прынцыпаў, метадаў і сродкаў кіравання прадпрыемствам ці вытворчасцю. Музейный менеджмент – тэорыя кіравання музеем і яго персаналам. Адзін з галоўных элементаў менеджменту – гэта планаванне (перспектыўны план развіцця музея). Складанне яго дазваляе вызначыць мэты і задачы музея, сродкі іх дасягнення, прагназаваць вынікі рэалізацыі гэтага плану.

Любы перспектыўны план складаецца з некалькіх стадый : стадыя прэдпланавання; стадыя планавання; стадыя ажыццяўлення праекта; стадыя аналізу; стадыя абнаўлення і перагляду вынікаў. Планаванне складаецца з наступных этапаў: фарміраванне ці пераасэнсаванне міссіі музея тут скарыстоўваюцца 2 метады: а) аналіз цякучай дзейнасці, б) “мазгавы штурм” – усе збіраюцца і выказваюць свае меркаванні, пасля чаго робяцца пэўныя высновы. аналіз існуючага стану аналізуюцца знешнія і ўнутраныя фактары, якія могуць аказаць уплыў на развіцце музея. Пря гэтым выкарыстоўваюць ПЭСТ (палітычна-эканамічнае ісацыяльна-тэхналагічнае асяроддзе) і СВОД (слабыя бакі музея, магчымасці, небяспечнасці і вартасці) аналізы. ПЭСТ аналіз: Палітычнае асяроддзе трэба ўлічваць з-за магчымых змен ва ўрадзе і праводзімай палітыцы, з-за магчымых змен у заканадаўстве, з-за новай арганізацыйнай структуры музея. Эканамічнае асяроддзе – разнастайныя змены ў эканоміке, якія аказваюць уплыў на якасць і колькасць наведвальнікаў, якія ўплываюць на якасць музейных паслуг і ўзровень дабрабыту насельніцтва. Сацыяльнае асяроддзе – дэмаграфічныя змены, новыя магчымасці рынку (звязаныя з ростам турызму), змены ў сферы дасуга. Тэхналагічнае асяроддзе – рост патрабаванняў з боку наведвальнікаў, распаўсюджванне інфпрмацыйных сістэм. СВОД аналіз – тут разглядаюцца знешнія і ўнутраныя фактары, якія ўплываюць на развіцце музея. Да слабых бакоў музея адносяцца – колькасць наведвальнікаў, фінансаванне, дрэнныя калекцыі і г.д.. Станоўчыя бакі - зацікаўленнае насельніцтва, арыгінальныя калекцыі. Магчымасці – новыя формы навукова-асветнай работы, адукацыйныя праграммы, павелічэнне калекцый і г.д.. Небяспечнасці – знешнія фактары: эканамічныя, палітычныя умовы, массавае звальненне работнікаў музея і г.д. выначэнне агульных накірункаў развіцця (абавязкова павінна быць актуальным, прымальным да ўсіх зацікаўленых асобаў і рэалізуемым); распрацоўка стратэгіі  на аснове ўсяго гэтага робяцца высновы і ставяцца задачы па паляпшэнню дзейнасці музея.пасля гэтага фарм-ца спосабы, якімі будуць дасягацца пастаўленныя мэты і задачы. Задачы: пашырэнне рэальнай аўдыторыі, папаўненне фондаў, стварэнне новага іміджу музея. Трэба, каб усе гэта было распісана калядарна, і вызначалася, хто за гэта адказвае. вызначэнне фінансавай базы  пры распрацоўцы бюджэту музеі выкарыстоўваюць вопыт замежных музеяў (за кошт дзяржаўных і недзяржаўных сродкаў). Да 10 % - гэта дзяржаўныя сродкі, а 80 % - спонсарская падтрымка. Тут таксама вызначаюцца фінансавыя затраты: заробкі, камунальныя паслугі, рамонт, папаўненне калекцый і г.д. У 80-ыя гады з’яўляецца такое паняцце як фандрэйзінг – комплекс работ і мерапрыемств па прыцягненню фінансавых сродкаў па ажыццяўленню некамерцыйных праектаў. Тут важную ролю адыгравае дзяржава, т.к. стварае прававыя і падатковыя льготы для ўстаноў, якія выдзяляюць грошы ў некамерцыйны сектар. Існуе шмат арганізацый, якія выдзяляюць сродкі (у выглядзе грантаў – аднаразовая фінансавая падтрымка, безваздмездная). Спонсарства – нейкая кампанія ўкладае сродкі ў музей і такім чынам стварае сабе імідж, ей знажаюць падаткі, яна можа арэндаваць плошчу ў музеі. Музеямі распрацоўваецца цэлая стратэгія, як знайсці спонсарскую падтрымку  ствараюцца фандрэйзінгавыя праграммы, банк дадзеных аб спонсарах. Затым музей рассылае прапановы фірмам. Спонсарская падтрымка можа быць не толькі грашыма, але і выдзеліць для музея транспарт, адваката і г.д. Прапанова да спонсараў можа быць у пісьмовай форме, у электронным варыянце, перадавацца асабіста. Уключае ў сабе: кароткую анатацыю праекта; інфармацыю аб музеі, яго міссіі, задачах; апісанне самаго музейнага праекта і выгод пасля яго рэалізацыі; бюджэтныя разлікі; апісанне выгод спонсара. Акрамя спонсарства крыніцай фінансавання з’яўляецца сістэма сяброўства. Дадатковая крыніца фінансавання – музейная крама ці кіеск.

6. распрацоўка механізму маніторынгу распрацоўваецца як ажыццяўляецца наш праект. Перспектыўны план развіцця можа змяняцца пры з’яўленні новых фактараў. Вельмі важна адкрытасць праекта.

Музейны піяр (паблікрэлэйшан) – сувязі з грамадскасцю. Гэта дзейнасць накіраваная на ўсталяванне добразычлівых адносін паміж арганізацыяй і грамадскасцю. Асноўная мэта – стварэнне ўнутранай і знешняй атмасферы як у самой арганізацыі, так і ў грамадскасці. Унутраная дзейнасць – накіравана на аб’яднанне калектыва ў адну каманду. Знешняя дзенасць – на фарміраванне станоўчага іміджа музея. Складаецца з традыцыйных мерапрыемстваў і піяр-кампаній. Асноўны накірунак – работа са сродкамі массавай інфармацыі. Яна ажыццяўляецца рознымі сродкамі: правядзенне прэс-канферэнцый з прадстаўнікамі розных масс-медыя. Таксама выкарыстоўваюць прэс-рэлізы – паведамленні, якія ўтрымліваюць значную навіну; прэс-даведкі – інфармацыя аб бягучых мерапрыемствах; прэс-пакеты – падборка матэрыялу з дадаткамі і ілюстрацыямі; тэлевіз. рэпартажы адкрыцця выстаў, інтэрв’ю з супрацоўнікамі. Могуць праводзіцца круглыя сталы з удзелам прэссы, навук супрацоўнікаў;прэзентацыі.

Прыклады паспяховых піяр-кампаній: правядзенне спецыялізаваных выстаў (кароткатэрміновыя, рэклама); правядзенне конкурсаў; наведванне фондаў аўдыторыяй; правядзенне навуковых мерапрыемстваў у музеях (у Англіі – “лабараторыя адкрыццяў”); змены ў раскладзе музея (стварэнне “ночы музея” – працаваў да 3-ох ночы, падаўжэнне працоўнага дня); правядзенне перасоўных выстаў у нетрадыцыйных месцах (школы, бальніцы і г.д.); рэклама дзейнасці музея. Музейны маркетынг (ММ). ММ – сістэма мер, накіраваных на збыт прадукцыі. У сферу маркетынга ўваходзіць рэклама, стварэнне станоўчага іміджа, прагназаванне рынку музейных паслуг. У замежных музеях ствараюць спецыяльныя аддзелы маркетынга. Гал.задача – павелічэнне колькасці наведвальнікаў, распаўсюджанне інфармацыі аб музеі і стварэнне перспектыўных планаў развіцця музея. ММ адрозніваецца ад камерцыйнага: сродкі атрымліваюць рознымі шляхамі (непасрэдная камерцыйная дзейнасць і апасрэдаванная – за кошт знешніх рэсурсаў). ММ развіваецца па 2-х накірунках:

• прэзентацыя музеем яго дзейнасці;

• прэзентацыя і прасоўванне на рынку канкрэтных тавараў і паслуг.

У якасці тавара:

1. муз.экспазіцыі;

2. разнастайныя формы культурна-асветнай дзейнасці(лекцыі, экскурсіі, муз.святы, прэзентацыі);

3. друкаваная прадукцыя (кнігі, буклеты, пуцевадзіцелі), звяз. З тэматыкай музея ці блізкія да яя;

4. прадажа ці прадастаўленне тавара на стварэнне рэпрадукцый;

5. арэнда памяшканняў;

6. муз.крама (сувенірная прадукцыя).

Таксама сродкі прыносіць продаж білетаў, але музей не можа быць самаакупаемым!

Гал.задача ММ – вывучэнне і пашырэнне муз.аудыторыі.

Па маркетынгаваму даследванню ўсе наведвальнікі дзеляцца на 4 групы:

1. тыя, хто ведае тавары і паслугі, прапанаваныя музеем, і выкарыстоўвае іх;

2. тыя, хто ведае, але не выкарыстоўвае;

3. тыя, хто ведае, але выкарыстоўвае тавары канкурэнтаў;

4. тыя, хто не ведае, таму не выкарыстоўвае. Па расійскім даследванням большасць адносіцца да апошняй групы.

Музей можа ўздзейнічаць на сваю аудыторыю ў сценах музея і па-за межамі іх (праз рэкламу і паблісіці – вынасныя шчыты, тумбы, афішы, суверная прадукцыя; стымуліраванне побыту на тавары з дапамогай публікацый і прэзентацый(неасабовае стымуляванне), водгукі спонсараў, наведвальнікаў аб дзейнасці музея, праз інтэрнэт, СМІ).Маркетынгавая дзейнасць павінна ўвесь час аналізавацца і ўносіцца змены.