— Дорҗла^юн кергтәвч, иим ора альдас ирвч?—гиҗ герин эзн медәтә күүкд күн хәрү сурв.

— Би совхозас йовлав. Дорҗд телеграмм авч ирвв,— гиҗ Санл келв.

— Ю... дәрк... дәрк... иим харңһула нег альхн дүңгә цаасна төлә, нааран киитнд йовад йовх ямаран көвүмч? Чамаг кен йовулв? Хәәмнь... хәәмнь,— гиһәд, бичкн көвүһәрн Дорҗиг дуудулв.

Удсн уга, бичкн Борис Дорҗиг дахулад орҗ ирв.

— А... а... Санл чи ирвч? Менд! — гиҗ Дорҗ келң, Санлин өгчәсн телеграммиг авв.

— Энтн районас эндр ирв,— гиҗ келәд, Санл суув.

— Сән, сән. Чамд хаиҗанав.

Дорҗ телеграммиг умшад, чирәнь байрар дүүрв. Санлур өөрдҗ ирәд, көвүнә бичкн хамринь үмсәд:

— Ямаран зәңг нанд авч ирсән медҗәнч? Мана Шураһас көвүн һарч. Булһн, та соңсҗант? Көвүн... Сән зәңг авч ирсн чамд кампадин үнтәһәснь авч өгнәв, — гиҗ байрлв.

— Чини байриг би бас хувацҗанав. Көвүнчн ут наста, бат кишг- тә, Төрскн орн нутгтан туста, коммунизмин йоста тосхачнь болтха,— гиҗ Булһн йөрәв.

— Ханҗанав, Җаңһрин баатрмудас мини дуртань — Буурл һалзн мөртә Бульңһрин көвүн Догшин Хар Санл. Дакад көвүн, сән зәнг чи, Санл, авч ирвч! Тигәд, би көвүндән Санл гиҗ нер өгнәв,— гиҗ Дорж, Җаңһрин бөлгәс чееҗәр келн байрлв.

Асхн нәәмн час болв. Хозлгт мөр татад, Дорҗ Санлиг герүрнь күргв.

Бата делгр хойрин ёлк

Бата—ода долата, негдгч класст сурна. Дү күүкнь—Делгр шиң- кән һунта. Эдн хоорндан йир ни. Батаг школас ирхиг Делгр даңгин күләнә. -Батан дегтрмүд хәләхдән Делгр дурта. Терүнә зургуднь сәәхн болчкад, олн-зүсн. Тер дотр «Үзгллин» сул халхсин негнднь бәәсн өндр ёлк, терүг төгәләд һар-һаран бәрлдәд биилҗәсн күүкд Делгрт цуһара- һаснь икәр таасгдна.

Нег дакҗ, намраһа, эн дегтриг хәләҗәһәд, Делгр эцгүрн өөрдәд, дурта зурган үзүлв.

•— Аав, хәләһич, йир сәәхн зург. Эннь—ёлк, тернь — Киитн авһа, ә эн инәлдәд биилҗәснь— күүкд,— гиҗ келәд, нәрхн хурһарн заав.

— Тиим. Зург—сәәхн. Болв, шин җил ирхлә, бидн ёлк хулдҗ авад, эврәннь гертән тәвхмн. Тер ёлк тигәд, Бата, чи хойрин болх,— гигәд, эцгнь күүкнәннь атхр хар үсинь илв. Иим тааста үг соңссн Бата чигн эцг талан өөрдв.

— Аав, а.., аав, гертән ёлк тәвхлә Киитн авһа манаһур ирхий?— гиҗ Делгр дакн сурв.

— Ирх, ирх. Терчн нам белг чигн авч ирх. Цааснд оралһата дала болен балта, кампадь өврәсн һарһад, «мә, Делгр, эннь чини, чамд би авч ирүв — гиҗ келх»,— гигәд, ..хәврһәснь экнь инәмсглв.

Тер өдрәс авн Делгр шин җилиг өдр болһн күләдг болв.

— Ээҗ, ээҗ, шин җил аашну? Ода өөрдҗ йовну?— гиҗ, өрүнд орнасн босх болһндан сурҗав .Нег өрүн ээҗнь Делгриг дахулад, ге­рин эрст өлгәтә бәәсн календарин өөр зогсад, ачдан келв.

— Чи энүг үзҗәнч? Эн юмб?

— Энчнь календарь.

— йир сән. Энүнә цаасднь шуулгдад чилхлә, тигәд шин җил, Киитн авһа ирдмн. Медвчи?—гиҗ келәд, ээҗнь күүкиг өкәрлв.

23

— Медв,— гисн хәрү соңсчкад, Делгриг дахулад, хот кедг хораһур ээжнь орв. Болв, Делгр тенд удан бәәсн уга.

Дарунь календарь өлгәтә бәәсн хораһур Делгр гүүж орад, стул авч ирәд тәвчкәд, давшҗ һарад, календариг экләд шуулв. Зурһан—до- лан листинь шуулад авчксн цагла, көдлмштән йовхар һарч йовсн экнь күүкнә кежәх «көдлмшиг» үзв.

— Делгр, чи ю кежәнәч? Календарь юңгад шуулжахмч? Бу! Хою- ран һар!— гиҗ зөвәр шүрүһәр келәд, күүкиг өргәд буулһв.

— Киитн авһа шулуһар иртхә гигәд шулжанав. Эн календарь чилхлә, тигәд ёлк болхмн,— гиж ээж келв,— болад Делгр һундрхсн бә- әдл һарв.

Делгрин зогсжасн стол деернь экнь сууһад, күүкән өвр деерән авад цәәлһв:— Терч чик, Делгр. Зуг календариг нег өдр шуулдмн биш. Өдр болһн неҗәд цаас шуулҗ авдмн. Маңһдур өрүн серхләрн — негинь, нөкәдүр — дакад негинь, тиигә бәәтл энчн чилх. Тигәд шин җил ир- дмн,—гиҗ экнь келв.

Тер өдрәс авн календарин эзнь Делгр болв. Өрүн орнасн босн, тер календарь бәәсн хораһур эн гүүдмн...

...Өцкүлдүр өрүн эк — эцгәсн түрүлҗ босад, календаряс нег цаас шуулад авчкад, цань кедү үлдсинь һаринни хурһдан дарҗ тоолв.

— Аав, хәләлчи! 'Киитн авһа иртл иим өдрмүд үлдж,— гиҗ келәд, барун һаринни тавн хурһан сарсалһҗ үзүләд, эцгән серүлв.

— Иим өдрмүд гисн юмб? Чи яһад эрт босвч?— гиҗ, эцгнь түрүн авгтан эс медв.

— Эдү өдрмүд үлдж! Сәәнәр хәләлчн, аав!—гигәд, һаран улм өөрдхв.

— А... а... медүв, медүв. Тавн хоңг! Не тоолдг дасий .Негн, хойр,. һурвн, дөрвн, тавн...,— гиҗ келәд, Делгрин хурһдинь селн дархла, кү- үкнь давтҗ байрлв.

— Не, Делгр! Эндр көдлмшәсн ирхләрн би савһр көк ёлк авч ир- нәв. А чи, мама, культмаг орад ёлк кеерүлх наадһас, хот-хоолин мага- зинәс кампадь авад ир. Асхндан цуһар, өрк—бүләрн ёлкан кеерүлх- мн, — гиҗ, Делгрин эцг—Басң келәд, босв.

Эн өдрнь Делгрт йир ут болж медгдв. Асхн болад ирхлә, Делгр терз тус сууһад, эк-эцгән күләв.

— Делгр... а... Делгр!— гиж ээҗнь дуудад, терзин өмн суусн ачурн ирэд,— мэ, нег цөөкн кампадь, эцгчн ёлк авч ирхлә, терүнә ацднь уцнао' бооһад өлг,— гигәд өгв.

— Ээҗ ханҗанав, — гиж келәд, өгсн тоотинь авб, зуг тер суусн ор- масн боссн уга. Ээжин өгсн кампадьмуд Делгрт икэр тааегдв. Кесгтэн теднән эргүлж хәләһәд, һазак цааенд бәәх зургудинь һәәхсн бийнь_г эцгнь ирх һазр тал терз һатцас хәләһәд бәәнә. Дегд уудьврта болад бәәхлә,—«нег кампадян ямаранинь хэлэх кергтэ»,— гиж санад, Делгр арһулхн цаасинь авад, шоколадтнь күрв.

Келәрн долаҗ үзхлә, йир әмтәхн. Баах-баахнар хаза бәәҗ, Делгр терүгән идчкв. Негнь тааегдхла, наадкнь ямаран болхинь медхэр седа бәәж, сүл кампадьнь амнднь орсн цагла, һартан ёлк бэрсн эцгнь ааш- хнь үзгдв.

— Аашна... аашна — гиж келн, ахасн урд тосхар Делгр Адһад һарв. Болв, Бата түрүлҗ үзәд, эцгтәһән герүрн орҗ йовснлань үүдн хоорнд харһчкад, һанцарн тосхар бәәсн Делгр негт һундрхсн бәәдл һа- рад тагчг болчкад, дарунь тер һундлан мартад, эцгиннь авч ирсн ёл- кар һәәхмҗ кев...

Эдн өцкүлдүр асхн ормднь зогсаж, батлҗ тәвцхәлә.

Зуг, экнь эндр магазинәс наадһас авч ирхлә, ёлкан экләд кеерүл- цхәв.

24