Дуслык җиңә

Борын–борын заманда чәчәкле аланда әни–чикерткә, әти–чикерткә һәм чикерткә–малай Шаянкай яшәгән. Әлеге зшчән, тату гаиләгә барлык чикерткәләр дә сокланган.

Бер бик матур көнне алар күрше аланга кунакка барырга булганнар. Юл озын, бик күп аланнар аша узасы, ә Шаянга кызык, ул тирә–як белән танышып, күзәтеп бара икән. Күбәләкләр оча, кошлар сайрый. Шулчак Шаянкай әтисе белән әнисеннән арттарак калып: “Кош кайда сайрый икән?”– дип, тавыш килгән якка йөгерә. Бервакыт кош сайравы ишетелми башлый. Кайда аның әнисе, кайда әтисе? Кая килеп эләкте соң Шаянкай? Хәзер нишләргә, кая барырга? Әтисе белән әнисен каян табар, кайда төн кунар?

Көлгән тавыш ишетеп, Шаянкай елавыннан туктый. Каршында бал корты Тырыш һәм күбәләк кызы Гүзәлкәй басып тора икән.

–Нинди зур малай, ә үзе елап утыра, – ди Гүзәлкәй.

–Мин Шаянкай, күрше аланга кунакка барганда әти–әниемне югалттым.

Тырыш белән Гүзәлкәй Шаянкайны тынычландыралар, бергәләп шалаш төзиләр. Төнлә яңгыр ява башлый, ә дусларга рәхәт, җылы. Алар шалашның гына түгел, үзара дуслык җылысын да тоялар.

Менә дөньяны алсу нурларга күмеп, таң ата, кош сайраган тавышлар ишетелә. Тырыш әзерләгән тәмле балдан, Гүзәлкәй алып кайткан баллы чәчәк суыннан соң, Шаянкайның кәефе тагын да күтәрелеп китә.

...Шаянкай әлеге шалашта өченче көнен каршылый инде. Дуслары нинди генә яхшы булмасын, ул үзенең аланын, кадерле әти–әнисен сагына. Ә шаян дуслары аңа озак моңсуланып утырырга ирек бирмиләр.

–Без якындагы бал кортлары аша әти–әниеңә хәбәр җибәрдек, – ди Тырыш.

Гүзәлкәй болай дигән:

–Без гел уйнап кына йөрибез, әйдәгез үзебезгә берәр төрле эш табыйк. Мин теге озын ромашка янында бер ватык урындык күргән идем. Аны алып кайтып рәтлик.

Дуслар урындыкка аяклар ясыйлар, аны шомарталар. Кинәт кемнеңдер кычкырган тавышы ишетелә. Бу – коңгыз малае Сорыкай, үзенең яраткан урындыгын эзләп йөри икән. Урындыгының аягы сынган, ул ялкауланган, төзәтеп куймаган. Боларның урындыкны ничек матурлаганнарын күреп сөенә, рәхмәт әйтә, ялкауланмаска сүз бирә. Әнисеннән сорап, Сорыкай да шалашка кунакка килә. Бу шалаш дуслык шалашына әйләнә. Озакламый дуслары Шаянкайны әти–әнисенә кайтарып бирәләр. Малай башка вакытта әти–әнисенең сүзен тыңларга, игътибарлы булырга сүз бирә. Ә аланны Дуслык аланы дип йөртә башлыйлар.

Аландагы аллы–гөлле чәчәкләрдән бал кортлары бал җыя. Төрле төстәге күбәләкләр чәчәкләргә кунып ял итә. Ямь–яшел үләннәр арасында чикерткәләр сикерешә. Алан уртасындагы түгәрәк күл читендә бакалар җырлаша. Түгәрәк күлгә кондыз малае кунакка килә. Тирә–якта кошларның моңлы җырлары яңгырый. Дөнья матур, дөнья киң, җирдә дуслык яшәсә!

Йолдызлар турында әкият

Кайчандыр күк йөзе кап–караңгы бушлык булган, дип сөйлиләр. Атабыз Адәм җир йөзендә пәйда булып, беренче мәртәбә яхшы эш башкарганннан соң гына күктә беренче йолдыз кабынган. Анабыз Һава беренче угланын тудыргач, күктә икенче йолдыз өстәлгән. Адәмнәр дөньяга килә торганнар, яхшылык эшли торганнар, күктә йолдызлар арта барган. Шулай итеп, һәр кешенең үз йолдызы кабынган. Күктәге йолдызлар – кешеләрнең җирдә эшләгән яхшылыклары билгесе, ди. Йолдыз никадәр яктырак янса, аның иясе шулкадәр яхшылык кылган булыр. Кеше яманлык эшләгән саен, аның йолдызы тоныклана барыр. Әгәр дәкешенең эшләгән яманлыклары яхшылыкларын каплап китсә, өолдызы бөтенләй сүнә икән.

Аяз кичләрне малайлар җыелалар да күккә карап йолдызларын барлыйлар икән. Зөлкар исемле бер малайның гына йолдызы булмаган. Чөнки Зөлкар дөньяга килгәннән бирле бер генә яхшылык та эшләмәгән. Шуннан кешеләр әйткәннәр:

– Син, Зөлкар, кешеләргә игелек кыл. Шуннан соң синең дә йолдызың кабыныр!

“Иртәгә минем дә йолдызым яначак. Мин дә яхшылык эшләргә тотынам!” – дип үзалдына ант иткән Зөлкар.

Шулай итеп, яхшылык эшләү җаен сагалап йөри башлаган бу. Ләкин үч иткәндәй, яхшылык эшләргә җай чыкмаган.

“Их, күршеләрнең чатыры чна башласын иде дә, мин сүндерсәм иде!” – дип хыяллана икән Зөлкар.

Ләкин чатырга ут капмаган. Шуннан Зөлкар, кешеләр күрмәгәндә генә, күршеләренең чатырына ут төрткән. Чатыр дөрләп яна башлаган. Зөлкар кешеләр җыелганны гына көтеп торган да, тырышып–тырышып янгын сүндерергә тотынган. Чатырны уттан саклап калганнар. Зөлкарны мактаганнар, рәхмәт әйткәннәр.

– Батыр егет икәнсең! Кешеләргә яхшылыгың тия башлады! – дигәннәр.

Кич җиткәч Зөлкар йолдызын эзләргә чыккан. Ләкин башка йолдызлар арасында яңа йолдыз күренмәгән. Шуннан кешеләр тагын әйткәннәр Зөлкарга:

– Йолдыз алу өчен бер тапкыр гына батырлык эшләү җитмидер, күрәсең! – дигәннәр.

Зөлкар тагын яхшылык эшләргә тотынган. Әбисенә коедан су ташышкан, бабасына утын ярышкан. “Инде бүген һичшиксез йолдызым кабыныр, мин бит күпме яхшылык эшләдем”, дип Зөлкар түземсезлек белән кич җитүен көткән. Ләкин, ни кызганыч, Зөлкарның йолдызы бу кичне кабынмый.

Зөлкар бик моңаеп өенә таба атлый. Шулчак ул салкыннан ышыкланып агач төбенә поскан песи баласын күреп ала. Аны җәлләп тирмәсенә алып керә, сөт белән сыйлый. Зөлкар йокларга яткач, песи баласы да сырпалана–сырпалана аның аяк очында йокыга китә.

Бу төнне күк йөзендә кечкенә генә бер йолдыз кабынган диләр.