Навукова-тэхнічная рэвалюцыя ХІХ ст.:

Авангард трэба разглядаць як маштабны мастацкі рух ХХ ст., які ахапіў розныя мадэрнісцкія плыні з эстэтычнай арыентацыяй на пошук перадавых ідэалаў, метадаў, сродкаў выказвання мастацкіх вобразаў і ідэй, якія асам выходзяць за межы сферы мастацтва. Не ўсе прадстаўнікі плыняў мадэрнізму ставілі перад сабой такія глабальныя эстэтычныя задачы.

Прадстаўнікі авангарду:

Французскія пісьменнікі і паэты Марсэль Пруст, Апалінэр, Поль Элюар, мастак Пабла Пікаса.

Іспанскі мастак Сальвадор Далі.

Нямецкія пісьменнікі И.Бехер, Б.Брэхт (ГДР). Як рэжысёр Бертольд Брэхт распрацаваў тэорыю «эпічнага тэатра».

Германскі мастак (рускі эмігрант з 1921 г.) Васіль Кандзінскі - заснавальнік абстрактнага мастацтва, таварыства «Сіні вершнік» і Інхука (1907-1914).

У СССР гэта паэт В.Маякоўскі, кампазітар С.Пракоф'еў, рэжысёр і тэатральны дзеяч В.Мейерхольд.

Абстракцыянізм

- паўстаў у выніку расслаення шэрагу мадэрнісцкіх плыняў у еўрапейскім мастацтве XX ст., такіх як кубізм, футурызм, экспрэсіянізм.

Яго заснавальнік авангардыст Васіль Кандзінскі лічыў, што новая абстрактная мова жывапісу дапаможа прарвацца «скрозь цела да душы», скрозь знешняе да ўнутранага. Абстракцыяністы спрабавалі стварыць "вібрацыю душы», далучаючы яе да духу музыкі, да вялікага космасу.

«Касмаганічны абстракцыянізм» Васіля Кандзінскага, Казіміра Малевіча прывёў да з'яўлення найбуйнейшай мадэрнісцкай плыні ў жывапісе – сюррэалізму (самы яркі прадстаўнік - іспанскі мастак Сальвадор Далі, які лічыў, што ўсё на свеце ўзаемнаператваральнае.

Сюррэалізм

- кірунак у мастацтве, якое сфармавалася да пачатку 1920-х у Францыі. Адрозніваецца выкарыстаннем ілюзій і парадаксальных спалучэнняў формаў. Гэта сумяшчэнне сну і рэальнасці.

Заснавальнікам і ідэолагам лічыцца пісьменнік і паэт Андрэ Брэтон. Пад загалоўкам «сюррэалістычная драма» пазначыў ў 1917 годзе адну са сваіх п'ес Гіём Апалінэр. Аднымі з найвялікшых прадстаўнікоў сюррэалізму ў жывапісе сталі

Сальвадор Далі, Макс Эрнст і Рэнэ Магрыт.

Найбольш яркімі прадстаўнікамі сюррэалізму ў кінематографе лічацца Луіс Бунюэль, Жан

Както, Ян Шванкмайер і Дэвід Лінч.

С.Далі «Пастаянства памяці»

Мадэрнізм у рускай

культуры

У рускай культуры канца XIX - пачатку ХХ ст. плыні мадэрнізму фарміраваліся ва ўмовах крызісу культуры, выражалі дэкадэнцкія песімістычныя настроі (Д.Меражкоўскі).

Асноўныя дарэвалюцыйныя мадэрнісцкія плыні: сімвалізм, акмеізм, футурызм, кубізм.

Мадэрнізм у рускай культуры

Урускім сімвалізме канца XIX - пачатку ХХ ст. схаваная эстэтычная канцэпцыя рэлігійна- містычнага вучэння Уладзіміра Салаўёва аб «душы свету», пра Сафію.

УРасіі сімвалізм набыў нацыянальную і сацыяльную адметнасьць. Пад уплывам сімвалізму фарміраваліся такія плыні еўрапейскага мастацтва, як экспрэсіянізм, сюррэалізм, збольшага футурызм. Арганізацыйнымі цэнтрамі новага мастацтва ў Расіі былі выдавецтва «Скарпіён», «Грыф», «Мусагет», часопісы «Шалі», «Залатое руно», «Перавал», «Свет мастацтваў».

Акмеізм (ад грэч. Akme - вышэйшая ступень чаго-небудзь)

- элітарная плынь у рускай паэзіі 1910-х гг. Акмеісты абвясцілі вызваленне паэзіі ад сімвалісцкіх парываў да «ідэальнага», ад шматзначнасці і цякучасці вобразаў, ускладненай метафарычнасці. Яны вярнуліся да матэрыяльнага свету, прадмету («стыхіі натуры»), дакладнага значэння слова.

Паэзіі акмеістаў уласцівыя мадэрнісцкія матывы, схільнасць да эстэтызму, камернасці, да паэтызацыі пачуццяў першароднага чалавека. Акмеісты аб'ядноўваліся ў групу «Цэх паэтаў», выступалі ў часопісе «Апалон». Прадстаўнікі: С.М.Гарадзецкі, М.А.Кузьмін, М.С.Гумілёў, А.А.Ахматава, О.Э.Мандельштам і інш.

Футурызм (лац. futurum - будучыня)

- авангардысцкі кірунак у еўрапейскім мастацтве 1910-1920-х гг., пераважна ў Італіі і Расіі. Футурысты імкнуліся стварыць «мастацтва будучыні».

У маніфесце і мастацкай практыцы італьянскага паэта Ф.Т.Марынэці, расійскіх кубафутурыстаў з «Гілеі», удзельнікаў творчых супольнасцяў «Асацыяцыя эгафутурыстаў», «Мезанін паэзіі», «Цэнтрыфуга» дэкларавана адмаўленне традыцыйнай культуры. Яны культывавалі эстэтыку урбанізму і машыннай індустрыі.

Футурызм

Для італьянскага жывапісу (У.Баччоні, Дж.Севярыні) характэрныя зрухі, наплывы формаў, шматразовыя паўтарэнні матываў, як бы падсумоўваючых уражанні, атрыманыя ў працэсе імклівага руху.

Уфутурыстычнай літаратуры эклектычна сплятаюцца дакументалістыка і фантастыка.

Упаэзіі В.Хлебнікава, У.Маякоўскага, А.Кручоных, І.Севяраніна назіраецца моўнае эксперыментаванне.