ДЗЕЕПРЫСЛО
ЎЕ
Трыванне |
Спосаб |
Прыклады |
дзее- |
формаўтварэння |
|
прыслоўя |
|
|
Незакончан |
Аснова цяперашняга |
Пагляда- |
часу дзеясловаў І |
юць- |
|
ае |
спражэння |
Пагляда-ючы |
|
+ суфіксы -учы- (-ючы-) |
Гавор-аць- |
|
Аснова цяперашняга |
|
|
часу дзеясловаў ІІ |
Гавор-ачы |
|
спражэння |
|
|
+ суфіксы -ачы- (-ячы). |
|
|
Аснова інфінітыва |
Звесі-ць- |
Закончанае |
(або прошлага часу) |
Звесі-ўшы; |
+ суфіксы -ўшы |
Прынес-ці- |
|
|
(пасля галосных), |
Прынёс-шы |
|
- шы (пасля зычных) |
|
Ужыванне дзеепрыслоўяў
У сказе дзеепрыслоўе і дзеяслоў-выказнік, да якога дзеепрыслоўе адносіцца, павінны абазначаць дзеянні адной і той жа асобы ці прадмета: Абуўшыся, Васіль заклапочана пашаргаў у хату, па- ранейшаму нібы не заўважаючы брата (І. Мележ).
Ужыванне дзеепрыслоўяў
У абагульнена-асабовых сказах асноўнае дзеянне, выражанае дзеясловам- выказнікам, і дадатковае дзеянне, выражанае дзеепрыслоўем, таксама належаць да адной асобы, якая з’яўляецца абагульненай:
Упрошваючы, не намілуешся (прыказка).
Ужыванне дзеепрыслоўяў
У безасабовых сказах дзеепрыслоўе ўжываецца толькі пры выказніку, выражаным спалучэннем безасабовага дзеяслова ці слова катэгорыі стану з інфінітывам:
На чужы лоб сягаючы, трэба і свой падставіць (прыказка).
Ужыванне дзеепрыслоўяў
Граматычна памылковым будзе сказ:
Вырашаючы праблемы, нам стала лягчэй.
Правільная пабудова сказа:
Калі мы вырашылі праблемы, нам стала лягчэй.
Ужыванне дзеепрыслоўяў
У адным сказе нельга ўжываць дзеепрыслоўе і дзеслоў-выказнік, якія абазначаюць дзеянні розных асоб ці прадметаў:
Вяртаючыся назад, здарыўся адзін выпадак.
Правільная пабудова сказа:
Калі мы вярталіся назад, здарыўся адзін выпадак.