
- •Sillabus
- •K.1 Elektromexanik energiya o‘zgartirish
- •K.3 Elektr mashinalari klassifikatsiyasi
- •1.3. Transformatorning tuzilishi
- •3.1. Uch chulg‘amli transformatorlar
- •3.2. Avtotransformatorlar
- •O‘zgaruvchan tok mashinasi stator chulg‘ami sxemalari
- •Stator chulg‘amini hisoblash
- •G‘altak o‘ramining eyk
- •G‘altaklar guruhining eyk
- •Chulg‘am fazasining eyk
- •Chulg‘am magnit yurituvchi kuchlari
- •Mujassamlangan chulg‘am myk
- •Taqsimlangan chulg‘amning myk
- •Qadami qisqartirilgan chulg‘amning myk
- •Pulslanuvchi, elliptik va aylana shakldagi aylanuvchi magnit maydon. Bir fazali chulg‘amning magnit maydon
- •Uch fazali chulg‘amning aylanuvchi magnit maydoni
- •Ikki fazali chulg‘amning aylanuvchi magnit maydoni
- •Bu toklar hosil qilgan myk tashkil etuvchilari mashina havo oralig‘ida ixtiyoriy X nuqta uchun quyidagi ko‘rinishda yoziladi
- •Elliptik maydon
- •Asinxron mashinaning tuzilishi
- •Ishlash prinsipi
- •Asinxron mashinaning ishlash rejimlari
- •6.6. Almashtirish sxemasi
- •7.1. Asinxron mashina energetik diagrammasi
- •7.2. Elektromagnit moment
- •7.3. Mexanik tavsif
- •Asinxron motorni iShGa tushirish
- •9.1. Faza rotorli asinxron motorni ishga tushirish
- •9.2. Qisqa tutashgan rotorli asinxron motorni ishga tushirish
- •Qisqa tutashgan rotorli asinxron motor aylanish tezligini boshqarish
- •12 Faza rotorli asinxron motor aylanish tezligini boshqarish
- •10.2. Sinxron mashinalar turlari va tuzilishi
- •10.3. Yirik sinxron mashinalarni sovutish
- •12.1 Generatorlarni parallel ishga tushirish
- •12.3. Sinxron generator burchak tavsiflari
- •Sinxron generatorning V-simon tavsiflari
- •13.3. Sinxron motor tavsiflari
- •Sinxron mashinalarning maxsus turlari.
- •14.2. O‘zgarmas tok mashinasining tuzilishi
- •17.2. Mustaqil qo‘zg‘atishli generator
- •17.3. Parallel qo‘zg‘atishli generator
- •17.4. Aralash qo‘zg‘atishli generator
- •Va uning tashqi tavsiflari (b)
- •18.2. Motorni ishga tushirish
- •18.3. Parallel qo‘zg‘atishli motorlar
- •18.4. Parallel qo‘zg‘atishli motor aylanish tezligini boshqarish
- •Transfоrmatоrlarga оid amaliy mashg’ulotlar yеchish namunalari
- •Parametrlarini aniqlash
- •Tutashuv uchburchagini qurish
- •Mехanik хaraktеristikasini qurish
- •Parametrlarni aniqlash
- •Tormozlovchi momentini topish
- •Momentini topish
- •4.2.2. O‘zgarmas tok generatorlari
- •4.2.3. O‘zgarmas tok motorlari
- •Uch fazali ikki chulg‘amli transformatorning salt ishlash, qisqa tutashuv holatlaridagi tavsiflari va parametrlarini tekshirish
- •1. Ishni bajarishdan maqsadi
- •2. Ishni bajarish yuzasidan topshiriqlar
- •3. Ishni bajarishga oid qisqacha nazariy tushunchalar
- •4. Ishni bajarish va hisobot tayyorlash tartibi
- •4. Ishni bajarish va hisobot tayyorlash tartibi
- •Ishni bajarish va hisobot tayyorlash tartibi
- •Sinov savollari
- •1. Ishni bajarishdan maqsad.
- •Ishni bajarish yuzasidan topshiriqlar.
- •3. Ishni bajarishga oid qisqacha nazariy tushinchalar
- •Qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorning salt ishlash va qisqa tutashuv tavsiflarini tekshirish
- •1. Ishni bajarishdan maqsad
- •2. Ishning dasturi
- •3. Ishni bajarish yuzasidan qisqacha nazariy tushunchalar
- •4. Ishni bajarish tartibi va hisobot tayyorlash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar
- •Sinov savollari
- •Qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorning ish tavsiflarini tekshirish
- •1. Ishni bajarishdan maqsad
- •2. Ishning dasturi
- •3. Ishni bajarish yuzasidan qisqacha nazariy tushunchalar
- •4. Ishni bajarish tartibi va hisobot tayyorlash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar
- •Sinov savollari
- •1. Ishni bajarishdan maqsad
- •2. Ishni bajarish yuzasidan topshiriqlar
- •3. Ish bajarish tartibi va hisobot tayyorlash bo‘yicha ko‘rsatmalar
- •4. Ishni bajarish yuzasidan qisqacha nazariy tushunchalar
- •Glossariy
- •Testlar
- •Baholash mezoni
- •Adabiyotlar
- •Asosiy adabiyotlar
- •Qo‘shimcha adabiyotlar
- •Internet saytlar
Taqsimlangan chulg‘amning myk
Magnit maydonning taqsimlanish egri chizig‘ini sinusoidaga yaqinlashtirish maqsadida, har bir faza g‘altak-lari bir nechta pazlarga joylashtiriladi. Bunda chulg‘amning sovitilishi ham yaxshilanadi.
6 ta pazga (q 3) joylashtirilgan ikki qutbli mashina chulg‘ami ko‘rsatilgan. Bunday chulg‘am MYK ning taqsimlanish shakli pog‘onasimon bo‘ladi. Taqsimlangan chulg‘amning MYK o‘ramlar soni w = w/ 3 bo‘lgan va fazoda burchakka (bunda – qo‘shni pazlar o‘qlari orasidagi masofa) siljigan uchta mujassamlangan chulg‘am MYKlarining geometrik yig‘in-disidan iborat bo‘ladi.
Taqsimlangan chulg‘am MYK 1-garmonikasi quyidagicha ifodalanadi:
Ft.1 = 0,9Iw kt.1, (5.5)
bunda kt.1 = sin(q/2) / [q sin(/2)] (5.6)
– birinchi garmonika uchun chulg‘amning taqsimlanish koeffitsienti (q=3).
Umumiy holda -garmonika uchun chulg‘amning taqsimlanish koeffitsienti quyidagicha topiladi:
kt. = sin(q/2) / [q sin(/2)], (5.7)
bunda – alohida g‘altaklar MYKlarining -garmonika tashkil etuvchilari orasidagi siljish burchagi.
CHulg‘am g‘altaklarini pazlar bo‘yicha taqsimlab joylashtirish, uning natijaviy MYK egri chizig‘idagi yuqori garmonikalar amplitudalarini ancha kamaytiradi va mashina havo oralig‘idagi magnit oqim shaklini sinusoidaga yaqinlashtiradi.
Qadami qisqartirilgan chulg‘amning myk
Taqsimlangan chulg‘amda MYK 5 va 7-garmonikalarining ta’siri ancha kamayadi, lekin ayrim garmonikalar juda oz miqdorda kamayadi. Shuning uchun taqsimlangan chulg‘amda chulg‘am qadami qisqartiriladi (y<). Bu holda chulg‘am ikki qatlamli qilib o‘raladi, har bir seksiyaning bir tomoni pazning pastki qismida, ikkinchi tomoni esa boshqa pazning ustki qismida yotadi.
Ikki qutbli mashina stator pazlarida q = 3 bo‘lganda joylashtirilgan ikki qatlamli qadami qisqartirilgan chulg‘am berilgan bo‘lsin. Har bir faza chulg‘ami oltita g‘altakdan iborat. Birinchi, ikkinchi va uchinchi g‘altak tomonlari 1, 2, 3 pazlarning pastki qatlamlarida va 2, 3, 4 pazlarning ustki qatlamlarida, to‘rtinchi, beshinchi va oltinchi g‘altak tomonlari esa – 2, 3, 4 pazlarning ustki qatlamlarida va 1, 2, 3 pazlarning pastki qatlamlarida yotadi.
Qadami qisqartirilgan taqsimlangan chulg‘amning MYKni hisoblashda o‘ramlar soni w=w/2, diametral qadamli, taqsimlangan, bir-biriga nisbatan (1–) burchakka (bunda = u/ – nisbiy qadam) siljigan 2 ta chulg‘am MYK (Fx va Fx) larining geometrik yig‘indisi orqali aniqlanadi. Bu chulg‘amlardan bittasi 1–1, 2–2, 3–3 pazlarning pastki qatlamlarida joylashgan uchta g‘altakdan, ikkinchi chulg‘ami esa 2–2, 3–3 va 4–4 pazlarning ustki qatlamlarida joylashgan uchta g‘altakdan iborat. Natijaviy MYK 1-garmonikasining amplitudasi ko‘rsatilgan chulg‘amlarning F1 va F1 MYK lari birinchi garmonika amplitudalarini vektor qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi. Faza tokining qiymati maksimal bo‘lganda bu MYKlar F1=F1= 0,45 I w kt.1 bo‘ladi.
Demak, pazlarda taqsimlangan qadami qisqartirilgan chulg‘am MYK 1-garmonikasining qiymati quyidagicha aniqlanadi
F1 = 2 F1 cos(2) = 0,9Iwkt1kqis1 , (5.8)
bunda kqis.1 cos(2) (5.9)
– birinchi garmonika uchun chulg‘amning qisqartirish koeffitsienti deyiladi.
YUqori () garmonika uchun chulg‘amning qisqartirish koeffitsienti quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
kqis. = cos( / 2). (5.10)
Shunday qilib, chulg‘am qadami qisqartirilganda MYK va induksiyaning taqsimlanishi sinusoidal shaklga yaqinlashar ekan.