- •Ushbu qismda bajargan amaliy ishim to’g’risida qisqacha to’xtalib o’tsam, ushbu vazifani 3 re’ja asosida bajardim. Ya’ni :
- •1. Zamonaviy shifrlash algoritmlari
- •2. Simmetrik va assimetrik shifrlar
- •Ushbu qismlarda mavzu materiallari bilan tanishib, qisqacha nazariy fikr bildirib o’tilgan.
- •Va 3-rejada esa:
- •3. Amaliy ish vazifasining tahlili
- •Ushbu topshiriq natijalari keltirib o’tilgan .
KIBERXAVFSIZLIK
ASOSLARI
212-DI guruh Elboyev Baxtiyor
Axborot - bu zamonaviy asrning kislorodi. U tikanli simlar bilan o'ralgan devorlardan o'tib, elektrlashtirilgan chegaralar bo'ylab harakatlanadi.
- Ronald Reygan
MAVZU: Axborot tizimining kriptografik usullari
Re’ja
1.Zamonaviy shifrlash algoritmlari
2.Simmetrik va assimetrik shifrlar
3.Amaliy ish vazifasining tahlili
2
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
Asosiy qism
Ushbu qismda bajargan amaliy ishim to’g’risida qisqacha to’xtalib o’tsam, ushbu vazifani 3 re’ja asosida bajardim. Ya’ni :
1.Zamonaviy shifrlash algoritmlari
2.Simmetrik va assimetrik shifrlar
Ushbu qismlarda mavzu materiallari bilan tanishib, qisqacha nazariy fikr bildirib o’tilgan.
Va 3-rejada esa:
3. Amaliy ish vazifasining tahlili
Ushbu topshiriq natijalari keltirib o’tilgan .
3
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
1.Zamonaviy shifrlash algoritmlarari
Zamonaviy kriptografiya 4 ta asosiy qismni o'z ichiga oladi:
1.Simmetrik kriptosistemalar.
2.Ochiq kalitlarning kriptotizimlari.
3.Elektron imzo tizimlari.
4.Kalitlarni boshqarish.
Maxfiy ma'lumotlarni aloqa kanallari orqali uzatish, uzatilayotgan xabarlarning autentifikatsiyasi va axborotni shifrlangan shaklda saqlash bu kriptografik usullardan foydalanishning asosiy yo'nalishlari hisoblanadi.
Kriptografiya ma'lumotlarni o'qishni (qayta tiklashni) faqat kalitni bilgan holda amalga oshiriladigan tarzda o'zgartiradi. Shifrlash va shifrlash zarur bo'lgan ma'lumot sifatida ba'zi alifboga asoslangan matnlar ko'rib chiqiladi.
4
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
2.Simmetrik va assimetrik shifrlar
Demak shifrni ochishda ishlatiladigan kalit shifrlash uchun ishlatiladigan kalit bilan mos kelmasligi mumkin, ammo ko'pgina algoritmlarda kalitlar bir xil. Kalitlarga asoslangan algoritmlar ikki sinfga bo'lingan: simmetrik (maxfiy kalit bilan) va assimetrik (ochiq kalit bilan). Simmetrik algoritmlar shifrlash va shifrlash uchun bir xil kalitdan foydalanadilar yoki shifrlash kaliti yordamida shifrlash kaliti shunchaki hisoblanadi. Asimmetrik algoritmlar turli xil tugmachalardan foydalanadi va shifrlash kalitidan foydalanib, shifrlash kalitini hisoblash mumkin emas.
Simmetrik shifr algoritmlar oqim shifrlari va blokli shifrlarga bo'linadi. Oqimli uzatish ma'lumotni bit bilan shifrlashga imkon beradi, bloklar esa ba'zi ma'lumotlar to'plamlari bilan ishlaydi ( odatda 64 bitdan iborat blok hajmi) va ushbu to'plamni to'liq shifrlash.
Odatda, shifrlash kaliti bu fayl yoki ma'lumotlar to'plami bo'lib, shaxsiy kalit vositasida saqlanadi (masalan, USB flesh-disk yoki smart-karta); shaxsiy kalit tashuvchisi egasidan boshqa hech kimga ochiq bo'lmasligi uchun choralar ko'rish zarur.
Asimmetrik shifrlar ochiq kalit ya’ni hammaga ochiq. Maxfiy va ochiq kalitlar juft shaklda yaratiladi. Maxfiy kalit uning egasida qolishi va ruxsatsiz kirishdan ishonchli himoyalangan bo'lishi kerak (nosimmetrik algoritmlardagi shifrlash kalitiga o'xshash). Ochiq kalitning nusxasi maxfiy kalit egasi bilan ma'lumot almashadigan kriptografik tarmoqning har bir abonentida joylashgan bo'lishi kerak.
5
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
3.Amaliy ish vazifasining tahlili
1. Sehrli kvadrat shifrlash usuli:
T0= a x b o r o t a g e n t l i g i ;
|
2 |
+1) |
M (n) = |
n ( n |
|
2 |
|
|
|
|
= 34;
a |
x |
b |
o |
r |
o |
|
t |
|
a |
g |
|
e |
n |
t |
l |
i |
g |
i |
||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
8 |
|
9 |
|
|
10 |
|
|
11 |
12 |
14 |
14 |
15 |
16 |
|||||
|
|
|
|
|
Natija: |
T1= ibxlrenagottogla ; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
b |
|
|
x |
|
|
|
l |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r |
|
|
e |
|
|
n |
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g |
|
|
o |
|
|
t |
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
o |
|
|
g |
|
|
l |
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
2. Ikki tomonlama o’rin almashtirish usuli:
T0= a x b o r o t a g e n t l i g i ;
K1=1432 ;
K2=3214 ;
Shakllanmagan holati |
||||
K |
3 |
2 |
1 |
4 |
1 |
a |
x |
b |
o |
4 |
r |
o |
t |
a |
3 |
g |
e |
n |
t |
2 |
l |
i |
g |
i |
K1 bo’yicha tartib |
||||
K |
3 |
2 |
1 |
4 |
1 |
a |
x |
b |
o |
2 |
l |
i |
g |
i |
3 |
g |
e |
n |
t |
4 |
r |
o |
t |
a |
K2 bo’yicha tartib |
||||
K |
1 |
2 |
3 |
4 |
1 |
b |
x |
a |
o |
2 |
g |
i |
l |
i |
3 |
n |
e |
g |
t |
4 |
t |
o |
r |
a |
Natija: C= bxaogilinegttora ;
7
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
3. Vijiner shifrlash usuli:
T0= axborot agentligi ;
Kalit so’z= domen ;
A |
X |
B |
O |
R |
O |
T |
A |
G |
E |
N |
T |
L |
I |
G |
I |
D |
O |
M |
E |
N |
D |
O |
M |
E |
N |
D |
O |
M |
E |
N |
D |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
D |
E |
F |
G |
H |
I |
J |
K |
L |
M |
N |
O |
P |
Q |
R |
S |
T |
U |
V |
W |
X |
Y |
Z |
A |
B |
C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Natija: C= DLNSERHMKRQHXMTL;
8
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
4. RSA shifrlash usuli:
T0= axborot agentligi ;
P=11 ;
Q= 23 ;
Jadval
|
A |
|
|
1 |
|
|
J |
|
|
10 |
|
|
S |
|
|
19 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
B |
|
|
2 |
|
|
K |
|
|
11 |
|
|
T |
|
|
20 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
C |
|
|
3 |
|
|
L |
|
|
12 |
|
|
U |
|
|
21 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
D |
|
|
4 |
|
|
M |
|
|
13 |
|
|
V |
|
|
22 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
E |
|
|
5 |
|
|
N |
|
|
14 |
|
|
W |
|
|
23 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
F |
|
|
6 |
|
|
O |
|
|
15 |
|
|
X |
|
|
24 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
G |
|
|
7 |
|
|
P |
|
|
16 |
|
|
Y |
|
|
25 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
H |
|
|
8 |
|
|
Q |
|
|
17 |
|
|
Z |
|
|
26 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
I |
|
|
9 |
|
|
R |
|
|
18 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A |
X |
B |
O |
R |
O |
T |
A |
G |
E |
N |
T |
L |
I |
G |
I |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
24 |
2 |
15 |
18 |
15 |
20 |
1 |
7 |
5 |
14 |
20 |
12 |
9 |
7 |
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kerakli qiymatlar:
N=p*q=11*23=253 ;
ϕ(N)=(p-1)*(q-1)=10*22=220 ;
EKUB(ϕ(N),e)=1 (e< ϕ(N) e=17 ; e*d=1mod ϕ(N), 17*d=1mod220 ;
Bundan d=13;
Shifrlash jarayoni esa quyidagi formula orqali amalga oshiriladi: C= Me mod N
Bunda har bir harfimizga mos sonni birma bir ushbu formula asosida hisoblab chiqamiz.
Ya’ni:
C1= Me mod N;
C2= Me mod N;
C3= Me mod N; ……..
C16= Me mod N;
Va bizda ushbu natijalar chiqdi:
1 139 18 148 215 148 191 1 226 245 20 191 78 26 226 26
Tekshirish uchun havola
9
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor
E’tiboringiz uchun rahmat!
" Mening yagona maqsadim - bu birovlarning nomidan qilingan va ularga qarshi qilingan harakatlar to'g'risida jamoatchilikni xabardor qilishdir. "
- Edward Snowden
10
KIBERNETIKA ASOSLARI
212-DI guruh | Elboyev Baxtiyor